Tính đến nay, khi Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025) tròn 100 năm, nhà báo Hà Đăng đã có gần 80 năm sống và gắn bó với nghề báo. Từ bài báo đầu tay có tên là “Tâm sự đồng bạc trong két sắt” - đăng trên báo Phấn Đấu được Hà Đăng viết khi mới 18 tuổi, đến bài báo “Ba lần đuổi kịp trung nông” (Báo Nhân Dân, 9/1/1961) gây vang lớn, mở đầu cho phong trào thi đua Gió Đại Phong nổi tiếng. Đây có thể coi là dấu son trong cuộc đời và sự nghiệp làm nghề của nhà báo Hà Đăng khi bài báo từng được Bác Hồ khen “đây là một điển hình tốt”.

Trò chuyện với PV Dân Việt trong những ngày tháng 6 đặc biệt này, khi có dịp nhìn lại và ngẫm ngợi về không khí báo chí trong giai đoạn những năm đầu thời kỳ Đổi mới (1986 – 1987) sau loạt bài “Những việc cần làm ngay” của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh (với bút danh N.V.L), nhà báo Hà Đăng cho biết: “Năm 1987 là một thời điểm đặc biệt. Những bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh ký tên N.V.L. trên báo Nhân Dân với tiêu đề “Những việc cần làm ngay” đã tạo nên một làn gió mới, thổi bùng lên tinh thần đổi mới trên toàn quốc thông qua báo.

Là người trực tiếp tham gia xây dựng và chỉ đạo mặt báo, tôi cảm nhận rõ rệt một sự thay đổi không khí: mạnh dạn hơn, trung thực hơn và đầy trách nhiệm. Khi viết bài về hoàn thiện khoán sản phẩm ở Thái Bình, hay xã luận về tam nông, tôi và anh em trong tòa soạn đều có cảm giác như được “cởi trói” khỏi những ràng buộc cũ kỹ. Viết báo phải khuyến khích phản ánh thực tiễn, dám nói thẳng những bất cập, dám đề xuất cái mới – tất nhiên vẫn trong khuôn khổ nguyên tắc của báo chí cách mạng”.

Theo nhà báo Hà Đăng, sự “cởi trói” ấy không chỉ là cảm nhận riêng của ông, mà còn là trải nghiệm chung của những người làm báo kỳ cựu thế hệ trước, như: Nhà báo Hữu Thọ, Thái Duy, Nguyễn Khắc Viện…

“Với tinh thần đổi mới, chúng tôi có điều kiện tiếp cận thực tế sâu sát hơn – như chuyện "khoán chui", khoán sản phẩm – vốn là vấn đề rất nóng và phức tạp lúc bấy giờ.

Ngoài việc phản ánh hiện tượng đơn thuần về lĩnh vực tam nông (nông nghiệp, nông dân, nông thôn), báo chí còn góp phần định hướng dư luận, góp phần thúc đẩy chính sách trong quá trình phát triển đất nước. Cách thể hiện bài viết cũng đổi khác: sinh động hơn, cụ thể hơn, và có chiều sâu hơn về phân tích chính sách, về vai trò của người nông dân như chủ thể thực sự trong sản xuất”, nhà báo Hà Đăng bày tỏ.

Tôi rất hoan nghênh việc Báo NTNN/Dân Việt khởi đăng lại những tác phẩm báo chí kinh điển trong hành trình 40 năm Đổi mới, nhất là vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Đó không chỉ là sự tri ân đối với quá khứ, mà còn là cơ hội để thế hệ nhà báo trẻ hiểu rõ hơn vai trò của báo chí trong tiến trình đổi mới đất nước. Qua đó, họ sẽ thấy rằng mỗi bài báo hay, mỗi tuyến bài dũng cảm, đều có thể là một mốc son trong hành trình phát triển xã hội. Việc ôn lại những dấu mốc này là cần thiết, để báo chí hôm nay tiếp bước sứ mệnh của mình: Là tiếng nói của nhân dân, là lực lượng tiên phong trong công cuộc đổi mới và phát triển đất nước.

Tiếp nối loạt "10 bài báo kinh điển về đề tài tam nông trong 40 năm Đổi mới", Báo Dân Việt xin đăng lại toàn văn bài báo về hoàn thiện khoán sản phẩm ở Thái Bình (Báo Nhân Dân, ngày 3/2/1987).

Hội thảo về hoàn thiện khoán sản phẩm trong nông nghiệp ở Thái Bình

Khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động có còn là động lực phát triển sản xuất không? Làm thế nào để khắc phục các hiện tượng khoán trắng, trả ruộng khoán, khê đọng sản phẩm...? Đánh giá như thế nào hình thức khoán sản phẩm theo đơn giá - thanh toán gọn?

Giữa tháng 11, Tỉnh ủy Thái Bình cùng báo Nhân Dân tổ chức Hội thảo về "Hoàn thiện khoán sản phẩm trong nông nghiệp". Đây là một vấn đề nóng hổi trong việc hoàn thiện cơ chế quản lý mới các đơn vị kinh tế tập thể xã hội chủ nghĩa.

Dự hội thảo có các đồng chí trong Tỉnh ủy và Ủy ban nhân dân tỉnh, các Bí thư Huyện ủy Hưng Hà, Đông Hưng, Quỳnh Phụ, Thái Thụy, Kiến Xương, Tiền Hải, Vũ Thư và thị xã Thái Bình; mười Bí thư Đảng uỷ, chủ nhiệm hợp tác xã tiêu biểu cho các vùng sản xuất lúa, cây công nghiệp, ven biển và thuộc các dạng khá, trung bình và yếu kém; bốn giám đốc ngành cung ứng vật tư - dịch vụ kỹ thuật của tỉnh và huyện.

Tham gia hội thảo còn có các đồng chí Lê Phước Thọ, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nông nghiệp Trung ương; Nguyễn Ngọc Trìu, ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng; các đồng chí trong Ban biên tập báo Nhân Dân và chuyên viên Ban Nông nghiệp Trung ương,...

Đồng chí Cao Sĩ Kiêm, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình và đồng chí Hà Đăng, Tổng biên tập báo Nhân Dân, đồng chủ trì cuộc hội thảo.

Ba câu hỏi nêu lên trong bản đề dẫn

Thực tiễn cuộc sống đã chứng tỏ khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động thường gọi tắt là khoán sản phẩm, đã trở thành một động lực phát triển sản xuất nông nghiệp, nhất là sản xuất lương thực trong những năm qua. Tuy nhiên, những tồn tại của nó cũng nhiều và khá phổ biến như tình trạng khoán trắng, tình trạng một số nông dân trả bớt ruộng khoán, tình trạng khê đọng sản phẩm, tình trạng quỹ tập thể giảm sút,... Thực tế đó đã làm cho một số người lo lắng và cũng có một số người cho rằng: những thiếu sót ấy nằm ngay trong bản thân của khoán sản phẩm, không thay đổi phương pháp khoán thì không thể khắc phục được thiếu sót.

Vậy những câu hỏi đặt ra cho cuộc hội thảo là: Khoán sản phẩm đã là một động lực của sự phát triển nông nghiệp mấy năm qua. Vậy những năm trước mắt, khoán sản phẩm có còn là động lực nữa không? Vì sao?

Hiểu như thế nào cách đặt vấn đề của Đại hội VI, gắn liền hoàn chỉnh khoán sản phẩm với việc củng cố quản lý nội bộ hợp tác xã, với việc xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật và xây dựng nông thôn mới để củng cố kinh tế tập thể xã hội chủ nghĩa trong nông nghiệp?

Trong phạm vi kinh tế - xã hội, các đồng chí đánh giá, phân tích nguyên nhân và kiến nghị các biện pháp khắc phục các hiện tượng khoán trắng, trả lại ruộng khoán, khê đọng sản phẩm, quỹ không chia của tập thể teo lại,... Các đồng chí cũng cho ý kiến về quy mô hiệu quả của hợp tác xã, những bước đi bảo đảm quyền tự chủ, sản xuất - kinh doanh của hợp tác xã, thái độ đối với các hợp tác xã triền miên yếu kém...

3. Nhiều nơi đang làm thử hình thức khoán sản phẩm theo đơn giá - thanh toán gọn. Riêng Thái Bình đang thực hiện Nghị quyết 02 của Tỉnh ủy. Ý kiến các đồng chí thế nào? Nên mở rộng ngay hay làm từng bước? Có nên đề phòng những khuynh hướng lệch lạc gì không?

Khoán sản phẩm vẫn là một động lực thúc đẩy nông nghiệp phát triển

Mười đồng chí Bí thư Đảng ủy và chủ nhiệm hợp tác xã đều khẳng định, khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động theo tinh thần Chỉ thị 100 và Chỉ thị 67 của Ban Bí thư Trung ương Đảng, các nghị quyết và thông tư của Chính phủ đã tạo được động lực mới thúc đẩy nông nghiệp phát triển, nhất là sản xuất lương thực - thực phẩm, đã khuyến khích cơ sở và nông dân khai thác tiềm năng đất đai, lao động và cơ sở vật chất - kỹ thuật có hiệu quả rõ rệt.

Những năm đầu thực hiện khoán sản phẩm, nông dân ở đâu cũng hồ hởi, hăng hái nhận ruộng khoán, bỏ thêm công sức vốn liềng đầu tư thâm canh để vượt mức khoán. Không chỉ ở các hợp tác xã bình quân ruộng đất thấp mà ngay cả hợp tác xã Đông Cơ thuộc vùng đất chua mặn ven biển Tiền Hải có nhiều ruộng (bình quân một lao động bảy sào ruộng) cũng đi vào thâm canh tăng năng suất lúa từ 45,22 tạ (năm 1981) lên 63,77 tạ/ha, sản lượng lương thực sau ba vụ khoán sản phẩm tăng 698 tấn. Hợp tác xã Tư Tân cũng thuộc dạng nhiều ruộng đất xấu của huyện Vũ Thư (bình quân một lao động tám sào), sau ba năm khoán sản phẩm, năng suất lúa đạt 49 - 50 tạ/ha, tăng 21 - 22% so với kế hoạch khoán.

Chủ nhiệm hợp tác xã Vũ An, một đơn vị thuộc dạng trung bình của huyện Kiến Xương, nêu rõ: Khoán sản phẩm tạo động lực quan trọng trong thúc đẩy sản xuất nông nghiệp trong những năm đầu ở địa phương chính vì người nông dân gắn kết quả lao động của mình với sản phẩm làm ra trên đồng ruộng, nó tạo ý thức gắn nghĩa vụ với quyền lợi người lao động, tạo ra tập quán canh tác mới. Nếu không có Chỉ thị 100 thì những cái đó không thể có được.

Trong 5 năm, năng suất lúa của Vũ An đạt bình quân 76 - 80 tạ/ha cả năm, sản lượng lúa từ 1.300 tấn tăng lên 1.624 tấn. Năm 1985, có tới 86% số hộ vượt khoán, 10% số hộ đạt mức khoán, chỉ có 4% số hộ hụt khoán, sản xuất vụ đông và cây công nghiệp đều tăng cả về diện tích, năng suất và sản lượng.

Đồng chí Bí thư Huyện ủy Hưng Hà nhấn mạnh: Khoán sản phẩm đã tạo điều kiện cho một huyện lúa - màu - cây công nghiệp tập trung thâm canh các loại cây trồng, gắn sản xuất với chế biến - liên kết xuất khẩu; từng hợp tác xã và trên địa bàn huyện bước đầu đổi mới cơ cấu kinh tế trong nông nghiệp trước hết là đổi mới cơ cấu mùa vụ và cơ cấu cây trồng, bắt đầu chuyển hướng cơ cấu đầu tư cho từng vùng trọng điểm. Mở rộng khoán sản phẩm, Hưng Hà từng bước tạo lập tập quán canh tác "vụ gối vụ, cây gối cây", cho sản phẩm hàng hóa đáng kể, gắn trồng trọt với chăn nuôi, gắn nông nghiệp với ngành nghề thủ công.

Với tình hình thực tế ở Hưng Hà, khoán sản phẩm cho đến nay vẫn còn là động lực thúc đẩy sản xuất nông nghiệp phát triển, tuy động lực có giảm nhưng không phải do bản chất của khoán sản phẩm. Điều quan trọng là các hợp tác xã các cấp, các ngành thấy rõ những tồn tại, khuyết điểm và những mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình thực hiện để có biện pháp sửa chữa, hoàn thiện nó.

Những nhiều hiện tượng tiêu cực đã phát sinh, làm giảm động lực khoán

Qua trao đổi ý kiến với tinh thần cởi mở, thẳng thắn, các hợp tác xã đều thừa nhận hai, ba năm gần đây có nhiều hiện tượng tiêu cực, nhiều mâu thuẫn mới nảy sinh làm giảm động lực khoán sản phẩm. Có thể quy thành ba nguyên nhân sau:

Một là, do buông lỏng quản lý trong các hợp tác xã dẫn đến tình trạng khoán nửa vời, khoán không đồng bộ, khoán trắng.

Vấn đề nổi lên là lợi ích của người nhận ruộng khoán không được giải quyết thỏa đáng, thu nhập của họ ngày càng thấp (cả phần vượt khoán và trong khoán). Tình trạng dong công phóng điểm rất phổ biến, làm cho giá trị ngày công ăn chia giảm sút. Người lao động không quan tâm đến sản phẩm cuối cùng mà quan tâm đến công điểm nhiều hơn. Rốt cuộc người trồng lúa và nhận khoán ba khâu cuối cùng thua thiệt.

Theo đồng chí Bí thư Huyện ủy Thái Thụy, hằng năm số công ngoài kế hoạch khoán tăng lên khá lớn: Công không trực tiếp làm ra sản phẩm đưa vào phân phối chiếm 6-7% tổng số công chia mỗi vụ. Nhiều hợp tác xã trong huyện không điều hành được các khâu trong quá trình sản xuất, càng về sau càng buông lỏng và khoán trắng cho gia đình xã viên. Nhiều chế độ quản lý tài chính tài vụ trong hợp tác xã bị vi phạm nghiêm trọng. Cán bộ hợp tác xã, đội sản xuất lợi dụng tham ô, ăn cắp, bớt xén vật tư, tiền gạo của tập thể chia nhau.

Một công làm lúa ở Đông Sơn (huyện Đông Hưng) trong vụ xuân 1985 đạt 3,59 kg thóc, nếu trừ thuế, quỹ hợp tác xã, để giống,... thì người nhận khoán được phân phối 2,43kg.

Nhưng thực tế họ chỉ được 1,37 kg thóc và 8 đồng. Trong khi đó, giá trị thu nhập một ngày công sản xuất gạch 0,8 đồng, ngói 10,5 đồng, chiếu cói 9,8 đồng cũng được phân phối theo giá trị ngày công như người làm lúa. Tổng số công sản xuất lúa chịu thiệt 362,5 tấn thóc. Do phân phối bằng công điểm, hợp tác xã Thụy Thanh (huyện Thái Thụy) đã đưa số "công khống" vào ăn chia có năm lên tới 20%. Đối với những hợp tác xã yếu kém như Năm Thắng, Tư Tân, tập thể không thể quản lý và điều hành được năm khâu, kế hoạch sản xuất chỉ là hình thức, các loại định mức đều bị phá vỡ và số công ngoài khoán tăng vọt, làm cho giá trị ngày công chỉ còn 0,25 - 0,7 kg thóc. Nhìn chung, người nhận khoán chỉ thu nhập 12 - 17% sản lượng lương thực do mình góp phần làm ra. Vì vậy, nông dân không yên tâm sản xuất. Tình trạng trả bớt ruộng khoán, khê đọng sản phẩm,... mỗi năm một tăng và có tính phổ biến.

Đồng chí Bí thư Đảng ủy Đông Sơn dẫn chứng: từ vụ mùa năm 1982 đến vụ xuân năm 1984, nông dân trả 265 mẫu ruộng, khê đọng sản phẩm lên tới 361 tấn thóc. Hợp tác xã Nam Thắng có 130 hộ trả 35 mẫu và đến nay còn khê đọng 450 tấn thóc, quỹ tập thể không có và không vụ nào hoàn thành nghĩa vụ lương thực với Nhà nước. Xã viên ở đây chán nản, nghi kỵ Ban quản trị, và đòi chia nhỏ hợp tác xã.

Hai là, tình trạng bao cấp tràn lan, biến hợp tác xã nông nghiệp thành tổ chức cứu tế xã hội, làm cho động lực khoán giảm sút.

Các đồng chí ở cơ sở tham dự hội thảo phân tích cặn kẽ gánh nặng của đơn vị kinh tế tập thể phải bao cấp đủ mọi thứ. Người làm lúa "bao cấp" qua công điểm và định suất lương thực cho cán bộ gián tiếp của hợp tác xã, của các ngành, các giới trong xã ngày càng "phình" ra, "bao cấp" cho các đối tượng thuộc diện chính sách xã hội và cho Nhà nước qua giá.

Đồng chí Chủ nhiệm hợp tác xã Vũ An nêu rõ: sản lượng khoán thì ổn định nhưng vụ nào cũng phải miễn giảm do thiên tai, sâu bệnh gây ra. Sản lượng lương thực đưa vào phân phối giảm dần, nhưng phần huy động của Nhà nước, phần quỹ của hợp tác xã lại tăng lên. Năm 1985, sản lượng lúa của Vũ An đưa vào phân phối 1.141 tấn; phần Nhà nước 35,4%, phần tập thể 22%, phần xã viên 43%. Riêng xã viên trong thực tế phân phối chỉ còn 26% vì phải rút ra 17% để bán điều hòa cho cán bộ xã, các ngành nghề khác (người nhận khoán ba khâu chỉ còn 15,6%). Hợp tác xã Đông Sơn có 2.000 gia đình hằng năm giành 100 - 120 tấn thóc bán điều hòa cho 1.200 gia đình trong đó có nhiều gia đình khá giả không muốn nhận nhiều ruộng khoán mà trông chờ, ỷ lại tập thể khiến cho mâu thuẫn về kinh tế nảy sinh trong nội bộ nông dân ngày càng gay gắt. Đồng chí Bí thư Đảng uỷ Duyên Hải, một đơn vị khá của huyện Hưng Hà nêu rõ tình trạng con cho bố mẹ "ăn riêng" để được hợp tác xã "điều hòa" khá phổ biến. Lương thực điều hòa ở đây có vụ chiếm 20% số thóc chia cho xã viên và có tới 30% số hộ được điều hòa thường xuyên.

Ba là, các ngành và cơ quan phục vụ nông nghiệp chưa làm trọn trách nhiệm, chưa gắn dịch vụ với sản phẩm cuối cùng của người nông dân.

Đồng chí Bí thư Đảng ủy xã Trần Lâm cho biết: không có vụ nào xã viên hợp tác xã Lạc Đạo (ven thị xã) không đòi giảm sản lượng khoán. Lý do chủ yếu là tập thể không đảm nhiệm điều hành được các khâu sản xuất: phân bón về không đủ, không kịp thời vụ, hạn không có điện, nước tưới lúa, sâu bệnh phát triển không có thuốc dập ngay từ đầu. Ở Vũ An, nhiều lúc đồng ruộng bị hạn gay gắt, bị úng ngập sâu mà không có điện cho máy bơm hoạt động. Ban quản trị "chạy" lên hỏi công ty thuỷ nông thì công ty "bảo" lên hỏi công ty điện lực; hỏi "điện" lại đổ cho "nước" rốt cuộc cơ sở chẳng biết kêu ai!

Phân bón, thuốc trừ sâu đã thiếu lại về chậm; tỷ lệ hư hao, tổn thất qua khâu vận chuyển, giao nhận,... đều trút cho hợp tác xã gánh chịu. Ký kết hợp đồng trao đổi vật tư - nông sản giữa cơ quan nhà nước với hợp tác xã chẳng bao giờ sòng phẳng. Hợp tác xã mua vật tư phải trả tiền trước nhưng có khi sáu tháng hoặc một năm sau vật tư mới về. Các cơ quan nhà nước mua nông sản thường nợ nần dây dưa, khi thanh toán thì đồng tiền "trượt giá" làm cho hợp tác xã không có vốn phải đi vay ngân hàng chịu lãi suất cao. Vì cách dịch vụ cửa quyền "ăn chặn nông dân" như vậy cho nên Ban quản trị đành buông xuôi các khâu và khoán "mặc kệ" cho xã viên.

Mở đột phá vào khâu phân phối, thực hiện hình thức khoán theo đơn giá - thanh toán gọn

Thái Bình cũng như một số tỉnh ở đồng bằng sông Hồng đã tiến hành điều tra, đánh giá tình hình quản lý và hoạt động sản xuất - kinh doanh của các đơn vị kinh tế tập thể xã hội chủ nghĩa từ khi thực hiện Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng. Tỉnh ủy Thái Bình đã ra Nghị quyết 02 nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ chế khoán sản phẩm trong nông nghiệp theo tinh thần Nghị quyết Đại hội VI của Đảng: phát huy động lực của hình thức quản lý này, đồng thời khắc phục những tồn tại, khuyết điểm nảy sinh trong quá trình khoán sản phẩm; tập trung vào khâu gắn kế hoạch sản xuất với kế hoạch phân phối trong hợp tác xã ngay từ đầu; giải quyết hài hòa ba lợi ích kinh tế, nhất là lợi ích của người lao động nhận ruộng khoán. 34 hợp tác xã thực hiện theo hướng đó ngay từ vụ mùa năm nay, mở "đột phá" vào khâu phân phối, gắn kế hoạch sản xuất với kế hoạch phân phối ngay từ đầu theo tinh thần dân chủ và công khai. Hình thức khoán sản phẩm ở đây là khoán theo đơn giá - thanh toán gọn.

Mười hợp tác xã về dự hội thảo đã vận dụng hình thức khoán nêu trên ngay trong vụ mùa này đều nhấn mạnh mấy cái được:

- Trước hết, hạn chế và từng bước xóa bỏ những vướng mắc, tiêu cực trong quá trình thực hiện khoán sản phẩm như đã nêu ở phần đầu. Huyện và hợp tác xã giành quyền tự chủ sản xuất - kinh doanh, chủ động xác định cơ cấu kinh tế, cơ cấu sản xuất cho phù hợp, gắn trồng trọt - chăn nuôi - ngành nghề, gắn sản xuất - chế biến - phân phối lưu thông,... tiến dần lên sản xuất hàng hóa. Đồng chí Bí thư Đảng ủy Hưng Hà cho biết: với cách khoán trả công theo định mức từng khâu công việc trên một sào ruộng khoán, bảy hợp tác xã trong huyện đã thực hiện đều có khí thế mới trong nông thôn.

Người nhận khoán biết trước tổng sản phẩm sau mỗi vụ được phân phối rất cụ thể: phần Nhà nước 29% (thuế, thủy lợi phí, dịch vụ), phần hợp tác xã 17 - 18% (quỹ), tám khâu chiếm 45 - 50% riêng ba khâu cuối 28,8%; giá trị ngày công ăn chia đạt 2 kg thóc. Xóa bỏ ranh giới "năm khâu, ba khâu" đã tạo điều kiện cho tập thể quản lý điều hành các khâu chặt chẽ; xã viên vươn lên đảm nhiệm được khâu nào thì nhận phần thóc khâu đó. Cũng do xóa bỏ chế độ phân phối bằng công điểm cho nên người nhận khoán thật sự quan tâm đến hiệu quả kinh tế, đến sản phẩm cuối cùng.

Có ý kiến nêu lên: Vào năm được mùa thì vận dụng cách khoán theo đơn giá xem ra thuận lợi, nhưng gặp phải năm mất mùa thì sao? Đồng chí Chủ nhiệm hợp tác xã An Ninh (huyện Quỳnh Phụ) khẳng định: Cứ cho vụ mùa năm nay bình thường thì lợi ích người lao động nhận khoán vẫn được bảo đảm. Trước đây xã viên nhận một sào ruộng khoán làm ba khâu chỉ được phân phối 12 - 15 kg thóc nay tính theo đơn giá phải trả cho họ 25 kg tăng gấp hai lần. Nếu gặp vụ hoặc năm mất mùa, An Ninh đã để quỹ bảo hiểm ngày công % và quỹ dự phòng thiên tai, sâu bệnh 3% làm cơ sở giữ vững đơn giá khoán. Và với cách khoán này An Ninh chủ động mở rộng diện tích trồng ớt, xây dựng cụm chế biến ớt tại chỗ để xuất khẩu, nhập phân bón, tự lo liệu một phần vật tư cho sản xuất nông nghiệp.

Ở Nam Thắng đã định lại sản lượng khoán cho phù hợp với từng hạng đất, khả năng đầu tư của Nhà nước và tập thể, phân vùng cơ cấu cây trồng và bố trí lại mùa vụ để điều chỉnh ruộng khoán cho người lao động trong thời gian 5 năm.

Các gia đình xã viên không đòi chia nhỏ hợp tác xã, không trả bớt ruộng khoán mà còn tận dụng 80 mẫu chân mạ để cấy lúa và trồng cây vụ đông tăng thêm sản lượng lương thực cho chăn nuôi; đồng thời mở thêm nghề khai thác và chế biến hải sản, ổn định đời sống nhân dân.

Thứ hai, quản lý có hiệu quả tư liệu sản xuất, hầu hết ý kiến trao đổi trong hội thảo đều nhất trí. Ruộng đất dứt khoát phải do tập thể quản lý và giao khoán cho xã viên sử dụng theo khả năng lao động và kinh nghiệm canh tác. Những gia đình có nhiều lao động, có điều kiện thâm canh và làm ruộng giỏi thì nhận nhiều diện tích; còn những gia đình làm ruộng kém, không có khả năng đầu tư thì hợp tác xã sắp xếp cho họ nhận ít ruộng hoặc chuyển sang làm ngành nghề, dịch vụ có hiệu quả thiết thực. Riêng trâu bò, công cụ, máy móc,... tuỳ theo tình hình thực tế ở từng cơ sở, từng huyện mà quản lý điều hành, sử dụng có quan hệ liên kết hợp đồng giữa quốc doanh tập thể và gia đình xã viên nhận khoán với cái đích là đạt hiệu quả kinh tế cao, không nhất thiết phải tập thể hóa toàn bộ.

Huyện Hưng Hà có đàn trâu bò của gia đình tăng trưởng nhanh nhất tỉnh nhưng theo đồng chí Bí thư Huyện uỷ thì có một số hợp tác xã vẫn còn khoảng 15 - 20% số hộ nhận ruộng khoán không có trâu bò cày kéo. Do đó, nhiều hợp tác xã phải giữ đàn trâu bò tập thể để quản lý và điều hành khâu làm đất cho nông dân.

Ở huyện Thái Thụy có hai hình thức sử dụng con trâu gắn với cách tổ chức đội chuyên làm đất. Có 41 hợp tác xã trong tổng số 50 hợp tác xã áp dụng hình thức giao khoán khép kín con trâu cho một hộ vừa chăn dắt vừa cày bừa cố định cho một nhóm xã viên. Hợp tác xã và huyện khuyến khích các gia đình nuôi trâu bò riêng, ngoài phần làm đất cho mình thì cày bừa trong các gia đình trong đội, trong nhóm theo kế hoạch của hợp tác xã, được trả thù lao như trâu bò của tập thể và khi khấu hao được trả gấp 1,4 lần so với trâu bò của tập thể.

Đồng chí Bí thư Đảng ủy Đông Cơ cho rằng, đối với những hợp tác xã ruộng đất nhiều thì con trâu và sức kéo phải được quan tâm đầy đủ, bảo đảm khâu làm đất kịp thời vụ, chất lượng tốt. Ở đây con trâu giao khoán cho nhóm xã viên, nhóm giao khoán cho một gia đình chăn dắt. Nhóm cử hai, ba người "theo trâu" làm đất cả nhóm và thanh toán theo đơn giá. Cách sử dụng con trâu của Đông Cơ đã giảm chi phí mua sắm công cụ, công sá sửa chữa cày bừa khá lớn.

Ở Vũ An cũng khoán con trâu khép kín từ chăn dắt đến cày bừa cho một nhóm xã viên (hai, ba gia đình). Hợp tác xã định lại giá trị con trâu quy ra thóc để khấu hao, khi giao khoán cho "nhóm hộ" có thưởng phạt rõ ràng. Hợp tác xã khuyến khích xã viên nuôi trâu bò riêng và số trâu bò này tham gia làm đất được trả công như trâu bò của tập thể được tính khấu hao tăng gấp 1,2 - 1,5 lần so với trâu bò tập thể.

- Thứ ba, khắc phục tình trạng bao cấp tràn lan, phân phối tuỳ tiện, chuyển dần sang hạch toán sát với kế hoạch - sản xuất - kinh doanh của hợp tác xã. Hợp tác xã Thụy Thanh xây dựng kế hoạch kinh doanh tổng hợp, hạch toán theo ngành. Sản xuất cây con, ngành nghề gì thì được phân phối theo kết quả của ngành nghề ấy, hạn chế bao cấp tràn lan giữa các ngành trong nội bộ hợp tác xã. Ở Vũ An, người lao động làm ngành nghề cũng được giao ruộng khoán để tự giải quyết đủ lương thực nếu thiếu thì hợp tác xã bán thêm tuỳ theo công việc nặng nhọc hoặc đòi hỏi kỹ thuật cao.

Nhiều hợp tác xã ở Thái Thụy bỏ quỹ điều hòa bằng lương thực, trợ cấp trực tiếp cho các đối tượng thực sự khó khăn và điều hòa bằng giao ruộng gắn ngay từ sản xuất. Ở Đông Cơ có 606 người hết tuổi "lao động" được "điều hòa" cho mỗi người 288m2 ruộng, bảo đảm mức ăn hàng tháng 15 - 18 kg thóc (chỉ thu thuế nông nghiệp).

Thứ tư, quản lý và sử dụng các đội chuyên trong hợp tác xã linh hoạt hơn bảo đảm đưa nhanh tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, thực hiện các quy trình kỹ thuật thâm canh đến từng gia đình nhận khoán. Nhiều hợp tác xã cho rằng thực hiện khoán theo đơn giá không thể bỏ các đội chuyên nhưng tổ chức lại các bộ phận chủ yếu như làm đất giống, thủy nông, bảo vệ thực vật cho phù hợp với khoán theo đơn giá.

Hợp tác xã Lạc Đạo, Tư Tân, Nam Thắng cho rằng không cần tổ chức tổ đội làm phân bón, bảo vệ thực vật mà hợp tác xã đứng ra làm dịch vụ, đưa thẳng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu đến từng hộ xã viên nhận khoán theo hợp đồng kinh tế.

Đông Cơ khoán chi phí phòng trừ sâu bệnh theo mẫu ruộng khoán, lấy định mức và chi phí phòng trừ sâu bệnh trong hai năm làm đơn giá khoán. Gia đình nào làm tốt khâu phòng trừ sâu bệnh bằng biện pháp thủ công thì được hưởng toàn bộ chi phí đó. Còn khâu giống lúa thì nhiều hợp tác xã nêu rõ: tổ hoặc nhóm chuyên sản xuất giống lúa nguyên chủng và cấp 1, còn giống cấp 2 khoán gia công cho nhóm gia đình xã viên có kinh nghiệm sản xuất hoặc khoán thẳng cho một số gia đình có kinh nghiệm sản xuất giống cung cấp cho đội hoặc cả hợp tác xã. Tập thể điều hành sản xuất theo vùng và theo cơ cấu cây trồng, khắc phục tình trạng khoán trắng cho gia đình xã viên.

- Thứ năm, tạo điều kiện củng cố và tinh giản bộ máy quản lý hợp tác xã, đội sản xuất gọn nhẹ, có hiệu lực và gắn trách nhiệm với các khâu trong quá trình sản xuất rõ hơn.

Đồng chí Bí thư Đảng uỷ nêu lên "hai ông chủ", ông chủ trực tiếp nhận ruộng khoán và ông chủ quản lý, điều hành sản xuất. Khoán theo đơn giá phải quy định rõ trách nhiệm của ông chủ quản lý. Nếu không gắn trách nhiệm với kết quả sản xuất thì ông chủ này dễ bề buông trôi, nhàn hạ mà vẫn được hưởng phần "quản lý phí' bằng thóc và tiền do những người nhận khoán phải trình nộp. Qua làm thử vụ này, bộ máy quản lý của tám hợp tác xã ở Thái Thụy được sắp xếp lại gọn nhẹ, giảm 30 - 50 % số cán bộ gián tiếp; giảm nhẹ sự đóng góp của xã viên; chế độ trả thù lao cho cán bộ quản lý từ 4,5% rút xuống còn 1,5 - 2,5% so với phần phân phối của xã viên.

- Thứ sáu, thúc đẩy các ngành dịch vụ của tỉnh, của huyện thay đổi phương thức hoạt động cho phù hợp với khoán sản phẩm thanh toán gọn. Theo các đồng chí chủ nhiệm và Bí thư Đảng uỷ xã Đông Cơ, Nam Thắng, Vũ Đoài, Đông Sơn,... khi thực hiện khoán theo đơn giá thì nhiều gia đình tự lo liệu khâu làm đất theo kế hoạch của hợp tác xã tập thể cùng mua sắm thêm máy kéo để hỗ trợ, do đó hợp đồng thuê trạm máy kéo huyện làm đất có xu hướng giảm

Đồng chí trạm trưởng cơ khí nông nghiệp huyện Quỳnh Phụ nêu lên vấn đề các trạm máy kéo muốn phục vụ tốt khâu làm đất cho các hợp tác xã cũng thực hiện phương thức khoán gọn. Trạm giao cho hợp tác xã một máy kéo đồng bộ có cả công nhân phụ trách (theo hợp đồng). Sau 12 tháng, hợp tác xã thanh toán với trạm 1.200 ha tiêu chuẩn theo đơn giá Nhà nước quy định và sửa chữa gọn. Cách khoán gọn máy kéo làm đất ở hợp tác xã Quỳnh Trang đã vượt mức 1.200 ha tiêu chuẩn so với quốc doanh 700 ha tiêu chuẩn/năm, giảm chi phí nhiên liệu và sử dụng máy kéo đó vào công việc chế biến nông sản, sản xuất vật liệu xây dựng và vận chuyển cho hợp tác xã.

Ở Thái Thụy, những trạm bơm nhỏ phục vụ cho một hợp tác xã thì huyện giao cho cơ sở quản lý, điều hành theo kiểu thuê bao, thực hiện chế độ nghiệm thu tưới tiêu từng vụ giữa công ty thủy nông với hợp tác xã; xoá bỏ chế độ thu thủy lợi phí theo công suất thiết kế theo lượng điện sử dụng hoặc thu nước đầu vòi.

Đồng chí Giám đốc Công ty giống cây trồng Thái Bình cho rằng thực tiễn quản lý và cung ứng giống lúa cho sản xuất đại trà không thể theo mô hình bốn cấp và đội chuyên như trước đây nữa mà phải chuyển mô hình ba cấp giống và chủ yếu khoán cho xã viên nhân giống. Từ vụ mùa năm nay đã có gần 230 hợp tác xã nhận thẳng giống nguyên chủng và cấp 1 để nhân ra giống cấp 1 và cấp 2 (tổ chuyên hoặc một số gia đình xã viên có nhiều kinh nghiệm làm giống lúa) và nếu quản lý tốt thì từ vụ sau các hợp tác xã tự túc được giống lúa cấp 1 và cấp 2 đủ để gieo cấy trên toàn bộ diện tích giao cho xã viên.

Không nên đơn giản hóa việc thực hiện. Những băn khoăn, kiến nghị

Khoán theo đơn giá - thanh toán gọn đang là yêu cầu của quần chúng. Có xu thế đơn giản hóa. Phát biểu ý kiến tại cuộc hội thảo, mọi người đều thừa nhận khoán theo đơn giá thì phần tính toán có phức tạp tỉ mỉ hơn, nhưng phần thanh toán lại đơn giản, dễ ghi nhớ, làm cho xã viên phấn khởi.

Đồng chí Bí thư Huyện ủy Hưng Hà lưu ý đối với các hợp tác xã yếu kém khi thực hiện khoán đơn giá nảy sinh mâu thuẫn giữa một bên xã viên đòi hỏi điều kiện thanh toán và một bên năng lực của cán bộ hạn chế, không đáp ứng được để dẫn đến khoán trắng. Ở Nam Thắng đã có 90% số hộ "nhận làm cả tám khâu" (trừ một phần khâu làm đất), và nếu cả tám khâu do xã viên nhận làm thì sự hợp tác ra sao và những người có khó khăn làm sao có thể sản xuất mở rộng?

Chỉ đạo thực hiện hoàn thiện khoán sản phẩm không thể tách ra từng khâu, từng phần và không thể đứng trên góc độ lợi ích nào đó mà phải giải quyết đồng bộ, cân đối chung trong phạm vi kinh tế và xã hội, trong một hợp tác xã và xã, trong một địa phương và vùng. Hoàn thiện khoán của Thái Bình mới "mở đột phá" vào khâu phân phối trong sản xuất lương thực, chủ yếu là cây lúa. Muốn mở rộng hình thức thanh toán gọn đối với người làm ra lương thực thì phải gắn đồng bộ giữa trồng trọt - chăn nuôi - ngành nghề, giữa sản xuất - chế biến và phân phối lưu thông, giữa hoạt động kinh tế với hoạt động xã hội. Có làm được như vậy mới thật sự tạo động lực, mới khuyến khích người lao động quan tâm đến năng suất - chất lượng và hiệu quả kinh tế, mới đẩy nhanh sản xuất nông sản hàng hóa.

Đồng chí Bí thư Huyện ủy Thái Thụy băn khoăn về quy mô hợp tác xã với hình thức khoán theo đơn giá nên xem xét như thế nào cho phù hợp. Đơn vị nhận khoán là đội hay gia dinh xã viên. Nếu khoán thanh toán gọn đối với từng gia đình nhận khoán thì vai trò của đội sản xuất thế nào? Cần quan tâm đến những hợp tác xã quy mô quá lớn, sản xuất trì trệ, đội ngũ cán bộ yếu kém. Đồng chí Bí thư Đảng uỷ xã Trần Lâm nêu rõ: Ban quản trị nào cũng muốn điều hành sản xuất vì đã thực hiện khoán theo đơn giá, nhưng bản thân hợp tác xã thiếu điều kiện vật chất - kỹ thuật, các ngành dịch vụ không đáp ứng yêu cầu sản xuất thì cán bộ quản lý cũng đành bó tay, khoán trắng cho xã viên.

Sản xuất nông nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào hoàn cảnh tự nhiên. Gặp những vụ, những năm mất mùa thì xã viên đòi giảm sản lượng, như ở Vũ An ngay vụ mùa này thu hoạch khá cũng phải giảm 11 tấn thóc (chiếm 2.5% sản lượng khoán) và dễ tạo ra cái "lệ" miễn giảm thường xuyên, tràn lan. Vì vậy, tính toán đơn giá khoán không dễ dàng và nếu tập thể không có quỹ dự phòng thì phương án ăn chia bị đảo lộn. Tính ổn định trong khoán đơn giá có còn không? Vấn đề thu lại sản phẩm còn khá phức tạp. Hợp tác xã nào cũng có một số gia đình nhận khoán thật sự khó khăn. Ở Đông Cơ có tới 12 - 15% số gia đình khó khăn và vụ nào cũng khê đọng sản phẩm. Gặp năm mùa màng sút kém, thanh toán khoán với số gia đình này để bảo đảm được cả ba lợi ích kinh tế, còn là vấn đề vướng mắc.

Qua trao đổi ý kiến các đại biểu dự hội thảo đều kiến nghị: Hoàn thiện khoán sản phẩm mới giải quyết được một số khâu trong quản lý nội bộ hợp tác xã. Muốn ổn định sản lượng khoán và mở rộng hình thức khoán đơn giá ra các cây, con, ngành, nghề thì hợp tác xã phải vươn lên kinh doanh tổng hợp, đồng thời, cơ chế quản lý kinh tế và hệ thống chính sách của Nhà nước cũng phải đổi mới đồng bộ, tạo điều kiện cho cơ sở vươn lên.

Nhà nước chỉ thu thuế nông nghiệp bằng thóc, còn các dịch vụ khác như thủy lợi phí, máy kéo nên thu bằng tiền.

Các loại vật tư nông nghiệp trao đổi nông sản với nông dân theo giá thỏa thuận, bảo đảm thực hiện đúng và thanh toán hợp đồng sòng phẳng. Phân hóa học, thuốc trừ sâu, xăng dầu nên quản lý theo một đầu mối và đưa thẳng về cơ sở; giá cả từng loại nên thống nhất; không phân biệt trong hay ngoài kế hoạch và qua nhiều tầng, nhiều nấc trung gian, tránh được sơ hở để một bộ phận cán bộ lợi dụng tham ô, ăn chặn của nông dân. Nông dân Duyên Hải thắc mắc: "Tại sao chúng tôi phải đổi 1 urê = 2,2 kg thóc, không đúng như tỷ giá Nhà nước đã quy định! Phần hao hụt qua khâu giao nhận, bốc xếp vận chuyển phải do các cơ quan nhà nước chịu chứ?".

Nhà nước sớm ban hành chính sách đối với cây công nghiệp và ở những nơi có nhiều ngành nghề thủ công trong nông nghiệp hoặc gia công cho Nhà nước (thuế, giá cả, lương thực, lợi nhuận,...) để người lao động yên tâm sản xuất và cơ sở có điều kiện đi vào hạch toán - kinh doanh tổng hợp.

Chính sách xã hội, cũng cần được bổ sung và sớm ban hành cho đồng bộ với chính sách kinh tế, khắc phục tình hình hợp tác xã vẫn còn bao cấp, ảnh hưởng đến sản xuất - kinh doanh của hợp tác xã.

Nhà báo Hà Đăng sinh năm 1929, tại xã Bình Kiến, TP. Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Ông trải qua nhiều vai trò, vị trí khác nhau: Ủy viên Trung ương Đảng khóa VI, VII, đại biểu Quốc hội khóa VIII, IX, trưởng Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, trợ lý Tổng Bí thư Lê Duẩn, trợ lý Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh.
Nhà Báo Hà Đăng cũng là thành viên - trợ lý trưởng Đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.
Gần 80 năm cầm bút (ông bắt đầu làm báo từ năm 1947), nhà báo Hà Đăng đã để lại di sản báo chí đồ sộ. Nhà báo Hà Đăng từng ra mắt những cuốn sách như: Thế ta phải thắng, Đi lên từ sản xuất nhỏ, Cái mới trong đổi mới...
Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025), nhà báo lão thành 96 tuổi cho ra mắt cuốn sách “Tinh hoa cách mạng Việt Nam”.
Theo ông Lê Quốc Minh - Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, cuốn sách là kết tinh những trăn trở, suy tư và khát vọng của một người trí thức - chiến sĩ, người làm báo - nhà hoạt động tư tưởng chính trị trong suốt cuộc đời gắn bó với cách mạng. "Những lập luận vững chắc và tinh thần biện chứng của nhà báo Hà Đăng là nguồn tư liệu quý cho cán bộ tuyên giáo, báo chí, giáo dục chính trị”, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh.

×