LTS: Có thể coi nhà báo Trần Mai Hạnh (1/1/1943 - 2/4/2024) là một chứng nhân lịch sử. Bởi lẽ, ông là một trong số ít nhà báo có mặt ở Dinh Độc Lập trưa 30/4/1975. Từ những năm tháng chiến tranh ác liệt đến ngày hòa bình đầu tiên, những năm dài vật lộn với khó khăn thiếu thốn thời bao cấp cấm vận đến khi đất nước tiến hành công cuộc đổi mới, mở cửa hội nhập, nhà báo Trần Mai Hạnh luôn dấn thân theo tinh thần của “người ghi chép lịch sử”. Nhiều bài báo của ông đã gây tiếng vang khi mạnh mẽ, bản lĩnh, kiên trung trong đấu tranh chống tiêu cực ở nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội.

Nói về nhà báo Trần Mai Hạnh, nhà báo Trường Giang - chủ biên cuốn “Một thập kỷ Bài báo hay”, NXB Thanh Niên, 1999 – đánh giá: “Ngòi bút chiến đấu của nhà báo Trần Mai Hạnh thật đa dạng có bản lĩnh và giàu tính chất nhân văn. Anh chống tiêu cực để thực hiện một mục đích tích cực, chống tiêu cực không phải là để phá mà thực chất là để xây”.

Để tiếp nối cho loạt “10 bài báo kinh điển về đề tài tam nông trong 40 năm Đổi mới", Báo Dân Việt xin phép đăng toàn văn bài báo “Nụ cười, nước mắt nông dân” của nhà báo Trần Mai Hạnh.

Trò chuyện với PV Dân Việt về tác phẩm này, nhà báo Trần Mai Hưởng - Nguyên Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) cho hay “Nụ cười, nước mắt nông dân” được nhà báo Trần Mai Hạnh viết vào cuối năm 2009. Tác phẩm thu hút sự chú ý của người đọc bởi cái nhìn có chiều sâu, khách quan, chân thực về đời sống nông dân, nông nghiệp và nông thôn vào thời điểm ấy.

Tác giả bắt đầu bằng màn pháo hoa trong Lễ hội lúa gạo đầu tiên với những kỷ lục trong sản xuất và xuất khẩu lúa gạo trong hơn 20 năm Đổi mới đất nước, những kỳ tích mà người nông dân nhờ những chính sách phù hợp với thực tiễn cuộc sống của Đảng và Nhà nước đã tạo nên. Những kỳ tích mà mọi người Việt Nam đều tự hào, bạn bè quốc tế thừa nhận. Nhưng đằng sau những kỳ tích ấy, cuộc sống còn bao điều đặt ra trong quá trình phát triển.

Theo nhà báo Trần Mai Hưởng đánh giá, bằng sự sâu sắc và nhạy bén, "Nụ cười, nước mắt nông dân" đã đề cập đến những vấn đề căn cốt nhất đang đặt ra, những nút thắt cần tháo gỡ trong thực tiễn thời điểm bấy giờ.

“Đời sống nông dân còn thấp, nhiều vùng chỉ trên mức cận nghèo; việc đầu tư cho nông nghiệp và nông thôn chưa thỏa đáng; sản xuất nông nghiệp gặp nhiều khó khăn về vật tư (nạn phân bón và vật tư giả, chất lượng thấp), thị trường tiêu thụ sản phẩm không ổn định; diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp do làn sóng đô thị hóa và đặc biệt là tình trạng biến đổi khí hậu, môi trường, nhất là nguồn nước của các dòng sông đang cạn kiệt, là những thách thức rất lớn với sản xuất và đời sống ở nhiều vùng, cùng một số vấn đề khác.

Sau những cải cách đã thực hiện và thành tựu đạt được, những vấn đề này cần sự quan tâm, giải quyết bằng những chính sách, giải pháp căn cơ, lâu dài để sản xuất nông nghiệp tiếp tục phát triển, đời sống người nông dân, diện mạo nông thôn tiếp tục đổi mới.

Thông qua tác phẩm “Nụ cười, nước mắt nông dân” và từ những biểu hiện bề nổi của tình hình, đi sâu vào bản chất quá trình phát triển, nhà báo Trần Mai Hạnh đã chỉ ra những vấn đề bức thiết trong đời sống nông dân một cách sâu sắc, thuyết phục. Tầm nhìn của ông còn xa hơn khi nêu bật vai trò của người nông dân trong lịch sử phát triển đất nước, trong sự nghiệp giành độc lập, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc”, ông Hưởng nhận định.

Bên cạnh đó, nhà báo Trần Mai Hưởng cũng cho rằng, công cuộc Đổi mới đất nước bắt đầu từ những thay đổi trong lĩnh vực nông nghiệp, với việc giao quyền tự chủ cho những người nông dân, gắn bó trách nhiệm và quyền lợi, giải phóng năng lực lao động sáng tạo trong hàng triệu gia đình.

“Đó là một quá trình tìm tòi, đổi mới tư duy và triển khai trong thực tế mang tính cách mạng. Công cuộc đổi mới nào cũng cần những người tiên phong, những nhận thức, hành động đột phá, dù nhiều bài học phải trả giá đắt để có được. Nhiều nhà báo trong quá trình đồng hành cùng công cuộc Đổi mới, đã thể hiện sự dấn thân, lòng dũng cảm, khả năng quan sát, phân tích sắc bén, phát hiện và không ngần ngại để khẳng định các nhân tố mới trong quá trình phát triển”, nhà báo Trần Mai Hưởng chia sẻ với Dân Việt.

"Đọc lại loạt '10 bài báo kinh điển về đề tài tam nông trong 40 năm Đổi mới' trên Dân Việt, trong đó có những tác phẩm cách đây mấy thập kỷ như: “Cái đêm hôm ấy… đêm gì” của tác giả Phùng Gia Lộc; “Người đàn bà quỳ” của tác giả Lê Văn Ba…, tôi vẫn thấy rất xúc động. Và tiếp đó là các bài viết về quá trình tìm tòi để ra đời và hoàn chỉnh chế độ khoán trong nông nghiệp của các nhà báo lớn Hữu Thọ, Hà Đăng, Thái Duy…, những tác phẩm ghi dấu mốc lịch sử trong quá trình Đổi mới. Tôi rất khâm phục các nhà báo đàn anh, họ mãi là niềm tự hào cho những người làm báo! Xin hoan nghênh các đồng nghiệp Báo NTNN/Dân Việt khi hệ thống lại loạt bài này để giúp bạn đọc có cái nhìn hoàn chỉnh về những cố gắng của đội ngũ báo chí Việt Nam trong một lĩnh vực đã, đang và sẽ luôn là nền tảng của quá trình phát triển đất nước”.

“Nụ cười, nước mắt nông dân” được đăng toàn văn từ cuốn “Viết và Đối thoại” của nhà báo Trần Mai Hạnh, hiện được lưu trữ tại Thư viện Quốc gia Việt Nam. Tác phẩm từng được đăng trên Báo Tiếng nói Việt Nam số 100 (838) ra ngày 15/12/2009 và Báo điện tử Tổ Quốc (ngày 18/1/2010).

Nụ cười, nước mắt nông dân

Có hai hình ảnh thật ấn tượng, mà chỉ vừa chợt hiện thôi đã làm rung lên trong lòng ta những cảm xúc bồi hồi về những làng quê yêu dấu.

Đầu tiên là màn pháo hoa rực rỡ, huyền ảo trên bầu trời thị xã Vị Thanh mở màn cho Festival lúa gạo Việt Nam lần thứ nhất vừa được tổ chức ở Hậu Giang. Từng là một nước thuần nông với trên 80% dân số là nông dân, và dù hiện đang trên con đường công nghiệp hóa - hiện đại hóa nhưng vẫn có tới 70% dân số sống dựa vào nông nghiệp, thì việc cho đến cuối thập kỷ đầu tiên của thế kỷ XXI mới lần đầu tiên tổ chức được một Festival lúa gạo là quá đỗi muộn màng. Sự hiện diện của Thủ tướng Chính phủ tại lễ khai mạc, gần nửa triệu lượt người (chính xác là hơn 400.000 lượt người theo Thông báo của Ban tổ chức) gồm chủ yếu là nông dân, các nhà khoa học, các nhà quản lý, các vị khách trong và ngoài nước đến với Festival là biểu tượng đẹp đẽ cho sự tôn vinh cây lúa và nền văn minh lúa nước, tôn vinh người trồng lúa và ngành sản xuất, kinh doanh lúa gạo của Việt Nam.

Phát biểu của người đứng đầu Chính phủ và các con số được công bố tại Festival không chỉ là niềm tự hào của người trồng lúa, mà còn là của tất cả chúng ta. Sản xuất lúa gạo đã đưa Việt Nam từ một nước nhiều năm triền miên thiếu lương thực tới chỗ không những đủ ăn, đủ dự trữ mà trong 21 năm qua còn xuất khẩu trên 70 triệu tấn gạo, mang về cho đất nước 21 tỷ USD.

Từ năm 2003 đến nay, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo đứng hàng thứ hai thế giới. Ngay trong năm 2008-2009 cuộc khủng hoảng kinh tế, tài chính toàn cầu diễn ra, kinh tế nước chịu ảnh hưởng nặng nề của 11 cơn bão lũ hoành hành nhưng theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam dự kiến thì xuất khẩu gạo sẽ đạt tới mức 6 - 6,2 triệu tấn, cao nhất trong lịch sử xuất khẩu gạo của nước ta...

Nhưng cũng ngay tại Festival lúa gạo lần này, không chỉ có pháo hoa, tiếng cười, những tràng pháo tay, sự tôn vinh mà còn có cả một thực tế đáng buồn không thể khỏa lấp: Người trồng lúa đang là một trong những nhóm người nghèo nhất xã hội. Thu nhập của họ chỉ tương đương với hộ cận nghèo. Và khu vực đồng bằng sông Cửu Long - nơi đóng vai trò bảo đảm an ninh lương thực quốc gia lại là một trong những vùng nghèo nhất nước. Thông tin không vui này khiến lòng ta càng nặng trĩu khi đứng trước sông Hồng - con sông mẹ bốn mùa đỏ nặng phù sa, cuộn chảy nuôi dưỡng sự phì nhiêu của cả vùng đồng bằng Bắc Bộ rộng lớn, những ngày này đã cạn kiệt.

Cả bãi sông trồi cát trắng xóa như một bãi cát sa mạc giữa lòng Thủ đô. Những mố cầu Long Biên trợ cả phần móng đáy như một giàn khoan trên thảm cát. Tàu, thuyền mắc cạn, trẻ em nghề chài lưới ngơ ngác trên nền đất phù sa nứt nẻ, từ nhiều nô đùa trên bãi cát giữa lòng sông và những người sống bằng ngày nay đã bán xới kiếm ăn. Nếu màn pháo hoa và không khí tùng bùng ở Festival lúa gạo cho ta ấn tượng đẹp đẽ về vai trò người trồng lúa, về nông thôn Việt Nam đang chuyển mình đi lên thì hình ảnh cạn kiệt của dòng sông Hồng những ngày này ám ảnh dai dẳng trong tâm trí chúng ta. Có thể bỏ hàng nghìn tỷ đồng để cứu dòng sông. Ngân sách dễ dàng với việc đó. Nhưng lấy nước ở đâu để lấp đầy dòng chảy của nó? Chỉ có thể lấy từ ba hồ thủy điện lớn là Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang, nhưng cả ba hồ thủy điện này hiện mỗi hồ cũng còn đang thiếu trên, dưới 1 tỷ mét khối nước.

Những nhà kiến tạo lãng mạn từng muốn nhanh chóng thực hiện cuộc di dời dân lớn nhất ngay nội thành Hà Nội để dựng lên một thành phố hiện đại, lung linh soi bóng trên sông Hồng, trong lúc mãi còn chưa kè được bờ và nạo vét khơi thông được dòng chảy, không hiểu có tiên lượng tới cảnh tượng này không? Nhưng thôi, đó không phải là chuyện khiến ta phải bận tâm. Điều mà ta, nhất là bà con nông dân phải lo lắng nhất lúc này là miền Bắc và nhiều khu vực khác trên cả nước sẽ thiếu nước tưới, nước sinh hoạt trên diện rộng. Mà có phải chỉ một sông Hồng thôi đâu. Sông Tô Lịch, sông Nhuệ đang chết giữa Thủ đô. Sông Đáy, sông Đào, sông Rào Gang, sông Bùng đang hấp hối. Sông Lam không còn trong xanh vì ô nhiễm nước thải.

Sông Hương không còn yên ả, đêm ngày bị “xẻ thịt”, “moi gan” với hàng trăm thuyền máy nổ xình xịch với những vòi rồng vươn mình hút cát sỏi dưới lòng sông. Sông Thu Bồn sạt lở nghiêm trọng ở đầu nguồn vì nạn chặt phá, khai thác vàng ngày ngày hàng tấn đất đá bị hất xuống lòng sông. Sông Thị Vải bị Vedan bức tử. Sông Đồng Nai cũng ngày càng ô nhiễm nặng nề, đang chết như lời cảnh báo của không ít nhà khoa học và báo chí...

Không phải “Tất cả các dòng sông đều chảy” như một bộ phim nổi tiếng của Ôxtrâylia, mà là tất cả các dòng sông đều bị ô nhiễm, nhiều dòng sông đang chết... Tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa với sự quản lý không đủ tầm, không nghiêm ngặt cùng với tư duy lợi nhuận là trên hết của thời kinh tế thị trường đã dồn rác thải, nước thải công nghiệp không qua xử lý xuống các dòng sông. Mọi người đều hứng chịu, nhưng nông dân là người hứng chịu nhiều nhất, họ thiếu nước sinh hoạt và thiếu cả nước tưới cho ruộng đồng. Những ngày này, cả vạn nông dân hai bờ lưu vực sông Thị Vải vẫn còn đang dài cổ chờ đợi bồi thường vì dòng sông của họ đã bị bức tử vì nước thải của Vedan.

Đầu năm nay, ta đã phải đau lòng chứng kiến không chỉ một lần nông dân phải khóc. Bà con nông dân Thanh Hóa được mùa sắn nhưng đã phải khóc ròng trước hàng nghìn tấn sắn thu hoạch đổ chất đống trên đồi không ai mua.

Nguyên nhân là do biến động của thị trường xuất khẩu tinh bột sắn, sắn nguyên liệu bị rớt giá thảm hại. Cùng lúc đó người nông dân Quảng Ngãi lại phải khóc trên hồ nuôi tôm của mình. Nạn dịch lớn tai xanh chưa được chặn đứng thì dịch bệnh trên tôm thẻ chân trắng lại bùng phát. Còn những ngày cuối năm này, cùng với nỗi lo thắt lòng vì sự cạn kiệt và ô nhiễm của các dòng sông, nông dân cả nước còn điêu đứng vì nạn phân bón giả, phân bón kém phẩm chất.

Thông báo đưa ra từ cuộc họp liên ngành ngày 1/12/2009 của Hiệp hội Phân bón Việt Nam, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm kinh tế (Bộ Công an), Cục Quản lý thị trường hóa chất (Bộ Công thương) và Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) làm ta lạnh người: Hằng năm, các doanh nghiệp sản xuất phân bón kém chất lượng, phân bón giả đã tước đoạt trắng trợn của nông dân hàng ngàn tỷ đồng. Người nông dân điên đầu trước “thiên la địa võng”, trước “bát quái trận đồ” phân bón.

Mua phân cao cấp về bón ruộng thì lại vớ phải loại phân toàn xỉ than và đất sét. Mua phải phân bón kém chất lượng, mùa màng thất bát đòi bồi thường thì doanh nghiệp đã giải thể, chạy làng. Tội ác, vô lương tâm, bát nháo, giết hại nông dân, phá hoại ruộng đồng là những lời lên án gay gắt đối với các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh phân bón thiếu đạo đức đã xúm vào trục lợi nông dân. Mà có phải chỉ phân bón thôi đâu, giống ngô, giống lúa nhiều khi cũng bị các doanh nghiệp làm giá, gây sốt khiến nông dân điêu đứng.

Nông dân sẽ còn phải gánh chịu những gì nữa đây?

Thời kinh tế thị trường và toàn cầu hóa, người nông dân nước ta phải đối mặt với quá nhiều rủi ro, thách thức. Từ câu chuyện cá tra, cá basa đến giá lúa gạo, cà phê, hồ tiêu, rau quả và bây giờ là phân bón, sắn, ngô. Hết cúm gia cầm đến dịch lở mồm long móng, dịch tai xanh ở lợn rồi đến dịch tôm. Nông thôn Việt Nam đang đuối sức - Đó là lời cảnh báo trên báo Nông nghiệp Việt Nam, cơ quan của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Có một thống kê được nhắc đi nhắc lại nhiều lần: 70% dân số Việt Nam sống dựa vào nông nghiệp, hàng năm đóng góp 20% GDP toàn quốc, nhưng đầu tư cho nông nghiệp chỉ chiếm khoảng 10% tổng vốn đầu tư của Nhà nước và 80% số đó lại tập trung vào thủy lợi. Gói kích cầu hơn 1 tỷ USD của Chính phủ chủ yếu đổ vào các doanh nghiệp lớn, các tập đoàn kinh tế. Gói kích cầu 18.000 tỷ đồng của Hà Nội thì chủ yếu dành cho các dự án 1.000 năm Thăng Long, dự án xây dựng hạ tầng, nhà ở xã hội và xã hội hóa đầu tư trên địa bàn Thủ đô. Thế còn nông nghiệp và đời sống nông thôn thì được kích cầu bao nhiêu?

Đã thế nông dân còn mất đất canh tác phải di dời nhường đất, nhiều nơi là “bờ xôi, ruộng mật" cho các khu công nghiệp, khu chế xuất, các khu đô thị mới, nhà vườn, biệt thự sinh thái, khu vui chơi giải trí (chắc chắn không phải dành cho nông dân và con em nông dân) và cho sân golf. Trước bản đồ huyện Quốc Oai - Hà Tây, ngay sau ngày về Hà Nội chi chít những dự án, đất nông nghiệp bị thu hồi quá nhiều, có nơi chỉ còn mỏm núi là không bị thu hồi mà thôi.

Giáo sư, Viện sĩ Đào Thế Tuấn, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học - Kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam đã cảm thán: “Nếu không giải quyết được mối quan hệ giữa nông thôn và thành thị mà cứ ép nông dân mãi như thế này, cuối cùng sẽ thất bại mà thôi”. Những ngày cuối năm này, dư luận lại đang ồn lên chuyện các nhà đầu tư nước ngoài xây dựng các dự án thành phố, khu đô thị tại miền Nam với những cái tên đặt rất tây như đô thị “Aquacity”, “Waterfront” khiến những người nông dân trong diện phải giải tỏa đọc quyết định đền bù mà méo cả miệng...

Sự cách biệt quá lớn, khoảng cách giàu - nghèo quá bất bình đẳng hiện nay giữa nông thôn và thành thị không phản ánh đúng vai trò cực kỳ quan trọng của nông dân, của mặt trận sản xuất nông nghiệp hàng đầu.

Câu chuyện hai em nhỏ ở Tiền Giang nhà quá nghèo, hằng ngày phải chung nhau một đôi dép tới trường cách nhà 5 cây số và phải qua 4 cây cầu (anh đi chân đất nhường dép cho em gái) đã từng làm các đại biểu Quốc hội ngỡ ngàng, xúc động.

Hàng trăm em ở Cà Mau phải bỏ học vì gia đình quá nghèo, không lo nổi tiền đò để tới trường.

Nhiều em nhỏ ở Quảng Nam đến với ngày khai giảng năm nay sau tan hoang bão lũ, không cặp sách, không giấy bút. Những chuyến đò ngang phập phù, rập rình tai họa vẫn ngày ngày chở các em học sinh qua sông.

Chiến tranh lùi xa đã gần 35 năm, vậy mà ước mơ một cây cầu, một con đường thật khiêm tốn để hằng ngày các em đến trường, vẫn còn quá xa vời. Trong lúc các con đường cao tốc, các đại lộ, các khu công nghiệp, các khu đô thị mới vẫn đang ngày đêm hối hả thi công.

Nên nhớ rằng nông dân không chỉ có đóng góp cực kỳ to lớn trong chiến tranh giải phóng dân tộc mà còn cả trong công cuộc đổi mới đất nước với việc đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp thông qua hình thức “khoán hộ” - tiền đề về cả thực tiễn và lý luận giúp Trung ương đề ra chủ trương khoán 10.

Nói về nụ cười và nước mắt của nông dân, ta không thể không nhắc tới ông Kim Ngọc, Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc. Từng được mệnh danh là “cha đẻ của khoán hộ”, “cha đẻ của đổi mới trong nông nghiệp” nhưng ông Kim Ngọc đã từng bị đương thời cho là sai lầm, từng bị kỷ luật.

Cuộc đời ông lấp lánh vinh quang của một anh hùng và cũng chất chứa nỗi niềm của một bi kịch. Nhưng đầu năm nay, Đảng và Nhà nước đã tổ chức trọng thể Lễ truy tặng “Huân chương Hồ Chí Minh” cho ông. Thời gian đã chứng kiến một cuộc phán xét triệt để - khoa học, sòng phẳng với quá khứ, chu đáo, nghĩa tình với đồng chí đi trước. Thái độ cộng sản đó đã truyền cảm hứng cho thế hệ hôm nay - những người đang dấn thân vì sự nghiệp đổi mới đất nước.

Và hôm nay, giữa những cảnh báo nghiêm khắc của trái đất đang ngày một nóng lên, của thiên tai, bão lũ, khô hạn và nước biển dâng cao mà Việt Nam sẽ là quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất với 11% diện tích đất bị ngập, 11% dân số (nhiều nhất là nông dân) bị ảnh hưởng, đang thực sự rất cần một thái độ cộng sản như thế trong quyết sách đối với những vấn đề bộn bề của sản xuất nông nghiệp, của đời sống nông thôn mà người nông dân đang phải đối mặt.

Nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh sinh ngày 1/1/1943 tại TP Hải Dương, tỉnh Hải Dương. Ông tốt nghiệp Đại học Tổng hợp văn (nay là khoa văn Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội) rồi làm báo tại Thông tấn xã Việt Nam.
Nhà báo Trần Mai Hạnh nguyên là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII, IX); Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hội Nhà báo Việt Nam (khoá VI, VII); nguyên Tổng Giám đốc Đài tiếng nói Việt Nam, nguyên Uỷ viên Ban Lãnh đạo Liên đoàn báo chí các nước ASEAN, đại biểu Quốc hội khoá X…
Ông từng là phóng viên chiến tranh của Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN). Trong quãng thời gian từ 1965-1975, ông có mặt trên các mặt trận, chiến trường trong Nam, ngoài Bắc.
Ông là Đặc phái viên TTXVN tham gia chiến dịch Hồ Chí Minh, chứng kiến và viết bài tường thuật đầu tiên về giờ phút lịch sử trưa 30/4/1975 tại Dinh Độc Lập.
Nhà báo Trần Mai Hạnh từng nhận Huy chương Vì sự nghiệp báo chí Việt Nam; Huy chương của Tổ chức quốc tế các nhà báo (OIJ); Huy chương Phêlích Enmuxa của Hội Nhà báo Cuba.
Trong 5 năm (2014 - 2019) Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Sự thật đã xuất bản bộ 4 tác phẩm của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh gồm: "Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75", "Lời tựa một tình yêu", "Thời tôi sống", "Viết và Đối thoại" với hơn 2.500 trang sách, đặc biệt cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử "Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75" đã giành được Giải thưởng Văn học năm 2014 của Hội Nhà văn Việt Nam, Giải thưởng Văn học ASEAN 2015, được tái bản tới lần thứ 5, được dịch sang tiếng Anh giới thiệu với bạn đọc thế giới, được dịch sang tiếng Lào trở thành sách của Nhà nước Việt Nam trao tặng nước bạn Lào, và hiện đang được tiếp tục dịch sang ngôn ngữ khác.

×