Trong thế giới cây cối, cây rừng, ít có loại cây nào mà được khoa học và dân gian đặt cho nhiều cái tên như một giống chuối mọc hoang dại nhiều ở vùng rừng núi huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận hiện nay.

Trước khi sáp nhập Khánh Hòa, Ninh Thuận là "thủ phủ chuối cô đơn"

Đó là giống chuối cô đơn, một loại chuối kỳ lạ. Dân gian, khoa học gọi là chuối cô đơn, chuối mồ côi, chuối độc thân...

Cây chuối cô đơn (còn được biết với tên gọi là chuối bạc hà, chuối hột mồ côi) là giống chuối có tên khoa học là Ensele glaucum (Roxb) E. E Cheesman (Musa glauca Rozb), thuộc họ Musaceae.

Chuối cô đơn được người dân tộc thiểu số phát hiện trong rừng sâu với thân cây màu xanh cốm, hoa chuối màu xanh mạ chứ không đỏ như hoa chuối ta.

Thực ra, giống chuối cô đơn này được ghi nhận mọc hoang, hoặc do người dân trồng ở nhiều tỉnh, thành phố của nước ta.

Tuy nhiên, mọc nhiều, mọc với mật độ dày hơn, được dân trồng nhiều để kiếm thu nhập thì không đâu như vùng rừng núi Bác Ái của tỉnh Ninh Thuận.

Vùng rừng núi Phước Bình, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận mọc nhiều cây chuối cô đơn. Chuối cô đơn mọc tự nhiên, hoặc do người dân trồng làm kinh tế. Khác với các giống chuối thông thường, buồng chuối mồ côi trổ ra hệt như búp sen để ngược. (Ảnh: Đức Cường).

Xen lẫn trong đại ngàn Vườn quốc gia Phước Bình, xã Phước Bình, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận, có loại cây kỳ lạ mang tên chuối cô đơn. Nhiều người bất ngờ khi biết, nhiều bộ phận của cây chuối cô đơn, đặc biệt là hạt chuối là thuốc quý của đồng bào dân tộc Raglai.

Từ khi nẩy mầm đến trổ buồng, cây chuối cô đơn Phước Bình nhất định không chịu đẻ con, đến khi quả chín căng mọng, cây mẹ tự rủ mình héo úa kết thúc cuộc đời cô quạnh.

Hạt chuối cô đơn rơi xuống đất nẩy mầm thành cây con. Người Raglai nơi đây đem hạt chuối cô đơn sao vàng ngâm với rượi gạo thành thức uống vừa ngon, bổ dưỡng và có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe.

Khi Vườn quốc gia được thành lập từ năm 2006, Người dân tộc Raglai chuyển xuống xung quanh vườn quốc gia sinh sống và phát triển giống cây quý hiếm này.

Theo nghiên cứu của Trung tâm Sâm và Dược liệu thành phố Hồ chí Minh, hạt chuối cô đơn Phước Bình, chứa nhiều hợp chất như Saponin, coumarin, flavonoid…

Trái chuối mô côi sau khi chín được người dân sống ở vùng rừng núi Phước Bình (huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận) hái về phơi khô để tách lấy hạt bán. Hạt chuối mồ côi có giá trị về y dược nên giá bán cao. (Ảnh: Đức Cường)

Những hợp chất quý trong hạt chuối cô đơn có công dụng kháng viên, kháng ôxy hóa, giảm đau, giúp ngăn ngừa ung thư, hỗ trợ các bệnh lý về rối loạn lo âu, cung cấp nhiều dưỡng chất cho hệ thần kinh của người sử dụng.

Nhận thấy giá trị y học và giá trị kinh tế của chuối hột cô đơn. Hợp tác xã sản xuất kinh doanh Nông sản Chất lượng an toàn thực phẩm Phước Bình (HTX Phước Bình) đã đầu tư vào trồng trên diện rộng với hy vọng xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương Phước Bình.

Việc trồng loài chuối kỳ lạ mang tên chuối cô đơn cũng tăng thu nhập cho bà con người đồng bào trên địa bàn xã Phước Bình, tạo thu nhập, giúp bà con có một hướng mới phát triển kinh tế nông nghiệp, hạn chế việc phá rừng và khai khác các sản vật từ rừng.

Sau khi hái quả chuối hột cô đơn chín đem về, bà con tiến hành gia công, tách hạt rồi rửa sạch, phơi khô, sấy khô tạo nên sản phẩm hạt chuối cô đơn Phước Bình đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. 

Đặc biệt, rượu ngâm từ hạt chuối cô đơn là thức rượi độc đáo với hương vị riêng, khó trộn lẫn. Hạt chuối cô đơn Phước Bình- vị thuốc quý của người Raglai.

Hợp nhất tỉnh Ninh Thuận, Khánh Hòa, không gian mở rộng cho giống chuối có 1 không 2

Việc sáp nhập hai tỉnh Ninh Thuận và Khánh Hòa mở ra những cơ hội và triển vọng đáng kể cho việc nhân rộng mô hình trồng chuối cô đơn, không chỉ nhằm phát triển kinh tế nông nghiệp mà còn tạo điểm nhấn độc đáo cho ngành du lịch của một tỉnh mới tiềm năng.

Chuối cô đơn - Loài cây đặc hữu với giá trị đa dạng

Chuối cô đơn (tên khoa học: Ensete glaucum), còn được biết đến với các tên gọi như chuối hột mồ côi hay chuối bạc hà, là một loài chuối đặc biệt, không đẻ cây con mà sinh sản bằng hạt.

Cây có thân hình trụ, gốc phình to, chiều cao vượt trội so với các giống chuối thông thường. Quả chuối cô đơn chứa nhiều hạt lớn, đây chính là bộ phận mang lại giá trị kinh tế và dược liệu cao.

Hiện tại, Ninh Thuận được xem là "thủ phủ" của chuối cô đơn, đặc biệt tại khu vực Vườn Quốc gia Phước Bình, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận

Giống chuối này đã được tỉnh Ninh Thuận xác định là cây dược liệu quý, có kế hoạch mở rộng diện tích canh tác lên đến 100ha vào năm 2025.

Hạt chuối mồ côi to gần bằng đầu ngón tay, hình tròn, màu đen có công dụng chữa một số bệnh xương khớp... (Ảnh: Đức Cường)

Các sản phẩm từ hạt chuối cô đơn, chủ yếu dùng trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị các bệnh như sỏi thận, tiểu đường, cũng như để ngâm rượu, đã bắt đầu xây dựng được thương hiệu "Chuối hột mồ côi Phước Bình" và đạt chứng nhận OCOP.

Tại Khánh Hòa, chuối cô đơn cũng được ghi nhận xuất hiện tự nhiên ở một số khu vực như Tà Giang, cho thấy tiềm năng phát triển loài cây này trên địa bàn tỉnh.

Cơ hội phát triển khi sáp nhập

Nếu Ninh Thuận và Khánh Hòa được sáp nhập, việc phát triển mô hình trồng chuối cô đơn sẽ được hưởng lợi từ nhiều yếu tố:

Triển vọng phát triển du lịch gắn với chuối cô đơn

Sự độc đáo của cây chuối cô đơn và những câu chuyện văn hóa bản địa gắn liền với nó (như các truyền thuyết của người Raglai ở Ninh Thuận hay vẻ đẹp hoang sơ của những cây chuối cô đơn trên cung đường trekking Tà Giang ở Khánh Hòa) là chất liệu quý giá để phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù:

Thách thức cần lưu ý

Bên cạnh những cơ hội và triển vọng, việc nhân rộng mô hình trồng chuối cô đơn trong bối cảnh sáp nhập cũng cần đối mặt với một số thách thức:

Cần có sự quy hoạch chi tiết và quản lý chặt chẽ để tránh phát triển ồ ạt, phá vỡ cảnh quan tự nhiên hoặc gây ra các vấn đề về môi trường.

Đẩy mạnh nghiên cứu để chọn tạo giống chuối cô đơn có năng suất và chất lượng cao, đồng thời bảo tồn nguồn gen quý.

Tăng cường sự liên kết chặt chẽ giữa nhà nông, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp và nhà nước để đảm bảo sự phát triển bền vững của mô hình.

Các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu cần được tính đến để bảo vệ cây trồng.

×