Ngôi chùa không chỉ là một phần của quần thể di tích quốc gia đặc biệt cố đô Hoa Lư, mà còn mang trong mình những giá trị lịch sử sâu sắc và kiến trúc độc đáo, điểm đến không thể bỏ qua cho những ai yêu mến văn hóa và tâm linh.

Chùa Bà Ngô được xây dựng từ thế kỷ thứ X, vào thời nhà Đinh, và gắn liền với một nhân vật lịch sử đặc biệt: Ngô phu nhân - hoàng hậu của Đinh Tiên Hoàng và là mẹ của một trong 12 sứ quân Ngô Nhật Khánh. Tương truyền, đây là nơi Ngô phu nhân, một bà hoàng hậu đức hạnh, đã tu hành vào cuối đời sau những biến cố lớn trong gia đình.

Ngô phu nhân, tên thật là Hoàng Thị Thi, vốn là quý tộc họ Ngô. Sau khi chồng mất sớm, bà đã giúp con trai Ngô Nhật Khánh gây dựng sự nghiệp tại Đường Lâm. Khi Đinh Bộ Lĩnh thu phục các sứ quân, ông đã rất trân trọng Ngô phu nhân.

Tuy nhiên, sau những biến cố dồn dập với chồng và các con, Ngô phu nhân đã rời Hoàng cung và lập ngôi chùa Đàm Lư ở ngoại thành Hoa Lư để tu hành. Từ đó, dân gian vẫn quen gọi ngôi chùa này là chùa Bà Ngô.

Trong chùa có bức đại tự từ thời nhà Nguyễn ghi ba chữ "Bà Sa tự". Theo từ điển Hán Việt, "Sa" mang ý nghĩa của nhiều khổ não, ám chỉ rằng chùa Bà Ngô vào thế kỷ thứ X chính là nơi diễn ra các nghi thức sám hối, rửa sạch mọi tội lỗi và nghiệp chướng trần gian.

Bà Ngô phu nhân nổi tiếng là người hiền hậu, thương dân và sống rất thọ. Có lẽ vì vậy, chùa Bà Ngô đã trở thành một trong những ngôi chùa cầu thọ nổi tiếng ở Ninh Bình. Cho đến ngày nay, du khách và Phật tử vẫn thường xuyên đến đây để cầu phúc, bình an và sức khỏe cho bản thân cùng gia đình.

Chùa Bà Ngô tọa lạc trên một khu đất rộng, cao ráo, tách biệt hoàn toàn với khu dân cư, nằm yên bình bên bờ hữu của sông Hoàng Long. Theo thuyết phong thủy, ngôi chùa nằm trên "mình một con rồng", với ao chùa phía trước tượng trưng cho đầu rồng và dãy núi Hàm Rồng, núi Nghẽn phía sau tượng trưng cho thân rồng.

Chùa quay hướng Đông Nam, có kiến trúc theo kiểu chữ Đinh. Tòa Tiền đường gồm ba gian nhà ngang, gian giữa dùng làm nơi tế lễ, Ban Đức Ông ở bên tả và Ban Thánh hiền ở bên hữu. Nối tiếp với Tiền đường là hai gian Thượng điện chạy dọc tạo thành hình chuôi vồ.

Bài trí Thượng điện bao gồm: tượng Tam thế ở trên cùng, tiếp đến là Bộ tượng Di đà tam tôn, tượng Thích ca liên hoa, và tòa Cửu Long. Phía trước tòa Cửu Long còn có tượng Nam Tào, Bắc Đẩu.

Bên tả chùa là nhà tổ, còn bên hữu là điện thờ Tam tòa Thánh Mẫu. Trước sân chùa là một bia đá hình trụ vuông, được tạo dựng từ thời Tự Đức tam thập niên.

Một điều thú vị nữa là chùa Bà Ngô còn là một địa danh được nhà Lý đặt cho Thăng Long (Hà Nội). Khi Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, ông đã lấy một số địa danh ở Hoa Lư để đặt tên cho các địa điểm mới tại kinh đô, như: Tháp Báo Thiên, chùa Nhất Trụ (chùa Một Cột), Cầu Đông, Cầu Rền… và trong đó có cả chùa Bà Ngô. Điều này càng khẳng định vị trí và tầm quan trọng của ngôi chùa này trong dòng chảy lịch sử Việt Nam.

Với những giá trị lịch sử, kiến trúc và tâm linh sâu sắc, chùa Bà Ngô không chỉ là một điểm đến du lịch mà còn là nơi để mỗi người tìm về sự bình yên và chiêm nghiệm về quá khứ hào hùng của dân tộc.

×