Với tỉnh Hải Dương nói riêng, cả nước nói chung, Nghị định 151/2025/NĐ-CP của Chính phủ về phân định thẩm quyền quản lý đất đai giữa chính quyền địa phương hai cấp (có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025) chính là “chìa khóa” để thực hiện hiệu quả việc sắp xếp lại bộ máy, tinh gọn đầu mối và nâng cao chất lượng phục vụ người dân.

Cấp xã, đầu mối quản lý đất đai

Cấp xã là đơn vị hành chính gần dân nhất từ lâu được xem là nơi trực tiếp giải quyết những vấn đề thiết thân của người dân. Tuy nhiên, trong nhiều năm, vai trò của cấp xã trong lĩnh vực đất đai chủ yếu chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận hồ sơ và đề xuất lên cấp trên, dẫn đến tình trạng chồng chéo, chậm trễ, người dân phải đi lại nhiều lần. Vì vậy, việc ban hành Nghị định 151/2025/NĐ-CP để cụ thể hóa Luật Đất đai năm 2024, cho phép cấp xã đảm nhận thêm nhiều thẩm quyền quan trọng trong lĩnh vực này, được đánh giá là bước tiến mạnh mẽ trong cải cách hành chính.

Theo đó, kể từ ngày 1/7/2025, UBND cấp xã sẽ có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) lần đầu cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư và một số đối tượng khác. Thời gian xử lý không quá 3 ngày làm việc kể từ khi tiếp nhận đủ hồ sơ hợp lệ, đây là một cải tiến mạnh mẽ so với quy trình kéo dài trước đây.

Ngoài ra, Chủ tịch UBND xã còn có thể quyết định việc giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, phê duyệt phương án sử dụng đất nông nghiệp, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, tổ chức cưỡng chế và giải quyết tranh chấp đất đai không có giấy tờ theo thẩm quyền.

Những đổi mới này nhằm hiện thực hóa chủ trương xây dựng chính quyền địa phương hai cấp tỉnh và xã, loại bỏ cấp trung gian không cần thiết để tăng tính chủ động, linh hoạt, đồng thời tiết kiệm chi phí quản lý nhà nước. Đặc biệt, việc “đẩy quyền về cơ sở” được kỳ vọng sẽ giúp giảm tải cho cấp tỉnh, rút ngắn quy trình, tiết kiệm thời gian và công sức cho người dân.

Tại Hải Dương, địa phương được đánh giá có tốc độ đô thị hóa cao và nhu cầu chuyển nhượng, cấp đổi đất đai lớn, việc phân quyền cho cấp xã có ý nghĩa thiết thực. Đại diện UBND xã Hồng Lạc (Thanh Hà) cho biết, trước đây, người dân phải lên huyện để nộp hồ sơ, đợi xét duyệt, rồi lại quay về xã để nhận kết quả. Tới đây, xã sẽ vừa tiếp nhận, vừa thẩm định và cấp "sổ đỏ" luôn nếu đủ điều kiện, thuận tiện hơn rất nhiều. Hiện tại xã có 2 cán bộ địa chính, sắp tới sẽ có thêm cán bộ chuyên môn của huyện về, công tác quản lý đất đai sẽ thuận lợi hơn.

Không chỉ tiết kiệm thời gian, người dân cũng cảm thấy yên tâm hơn khi được trực tiếp làm việc với cán bộ địa phương quen biết, nắm rõ tình hình thực tế. Đây cũng là cơ hội để cấp xã thể hiện vai trò của mình trong việc tăng cường quản lý đất đai, ngăn chặn vi phạm, nhất là ở các khu vực nông thôn, vùng ven đô thị.

Tuy nhiên, bên cạnh những kỳ vọng, việc trao thêm quyền cũng đi kèm với áp lực. Nhiều ý kiến cho rằng nếu không kiểm soát tốt, việc phân quyền có thể dẫn tới nguy cơ lạm dụng chức vụ, nhũng nhiễu hoặc vi phạm pháp luật. Do đó, cùng với việc trao quyền, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ, công khai quy trình xử lý, và nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ địa chính cấp xã.

Cơ hội tái cấu trúc bộ máy hành chính từ cơ sở

Việc trao thêm quyền cho cấp xã diễn ra đúng thời điểm Hải Dương đang khẩn trương triển khai kế hoạch sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp xã theo chủ trương tinh gọn bộ máy. Theo đó, toàn tỉnh sẽ giảm hàng chục xã, phường thông qua việc sáp nhập, hợp nhất để nâng cao hiệu quả quản lý.

Sau sáp nhập, toàn tỉnh sẽ hình thành 64 đơn vị hành chính cấp xã mới, với số cán bộ công chức, viên chức mỗi đơn vị khoảng 30 – 32 người. Các xã, phường được tổ chức lại sẽ có đủ các bộ phận chuyên môn như địa chính – xây dựng, tư pháp – hộ tịch, văn hóa – xã hội… đáp ứng yêu cầu mới về quản lý đất đai và các lĩnh vực khác.

Chính quyền tỉnh Hải Dương xác định việc giao thêm thẩm quyền cho cấp xã sẽ là động lực để tổ chức lại đội ngũ cán bộ theo hướng chuyên môn hóa. Để chuẩn bị cho sự thay đổi này, các địa phương đã và đang tích cực rà soát nhân sự, tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, đồng thời đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ phục vụ quản lý đất đai theo hướng số hóa, liên thông dữ liệu giữa cấp xã và cấp tỉnh.

Sở Nông nghiệp và Môi trường Hải Dương đã chủ trì xây dựng Đề án cơ cấu lại tổ chức bên trong Văn phòng Đăng ký đất đai khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Theo đó, định hướng sắp xếp 12 Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai huyện, thị xã, thành phố thành 12 Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai khu vực. Qua đó, bảo đảm việc thực hiện các dịch vụ công lĩnh vực đất đai không bị gián đoạn.

Hiện nay, việc làm sạch cơ sở dữ liệu đất đai đang được đẩy mạnh để bảo đảm cấp xã có đủ thông tin phục vụ việc cấp "sổ đỏ" và giải quyết các thủ tục hành chính từ ngày 1/7.

Cùng với đó, việc phân quyền còn giúp cấp xã chủ động hơn trong giải quyết các vụ việc tồn đọng. Thực tế tại TP Hải Dương cho thấy, trong giai đoạn 2021 – 2024, xã Liên Hồng đã xử lý 76 trường hợp vi phạm đất đai, trong đó có 55 trường hợp bị cưỡng chế. Với quyền mới được giao, xã có thể chủ động xử lý ngay tại địa bàn mà không cần xin ý kiến cấp trên, tránh tình trạng “trên bảo, dưới chờ”.

Dù vậy, không ít xã tại Hải Dương vẫn gặp khó khăn về nhân lực chuyên môn. Nhiều cán bộ địa chính phải kiêm nhiệm nhiều phần việc, trong khi hồ sơ đất đai khá phức tạp. Những xã mới thành lập từ sáp nhập cũng đang trong quá trình ổn định tổ chức nên việc tiếp nhận thêm thẩm quyền đòi hỏi phải có lộ trình phù hợp.

Trước thách thức đó, UBND tỉnh Hải Dương đã chỉ đạo các địa phương rà soát lại toàn bộ hệ thống thiết bị, phần mềm, máy tính, đường truyền, đồng thời xây dựng quy chế phối hợp giữa các bộ phận để vận hành hiệu quả. Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng cam kết cử cán bộ chuyên môn hỗ trợ xã trong giai đoạn đầu triển khai.

Phân quyền cho cấp xã trong lĩnh vực đất đai là chủ trương lớn, đúng hướng, nhằm nâng cao chất lượng phục vụ người dân. Để chủ trương này thực sự đi vào cuộc sống, bên cạnh việc trao quyền, cần gắn với trách nhiệm, bảo đảm công khai, minh bạch và tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở. Khi làm tốt những điều đó, chính quyền cấp xã sẽ trở thành “cánh tay nối dài” hiệu quả của Nhà nước, đưa chính sách đến gần dân nhất, nhanh nhất, qua đó củng cố niềm tin và thúc đẩy phát triển bền vững từ cơ sở.

×