Thành phố Huế nằm trong 11 tỉnh, thành không sáp nhập

Thành phố Huế (trước đây là tỉnh Thừa Thiên Huế) được biết đến là một trong những trung tâm văn hóa, y tế và giáo dục lớn của Việt Nam. Huế có chung ranh giới đất liền với tỉnh Quảng Trị, Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng, nước Lào (có 81 km biên giới với Lào) và giáp biển Đông.

Theo Nghị quyết số 60 tại Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Huế nằm trong 11 đơn vị cấp tỉnh (2 thành phố, 9 tỉnh) không thực hiện sáp nhập gồm: TP Hà Nội, TP Huế, các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Cao Bằng.

Trước đó, thời Nguyễn, Thừa Thiên là phủ. Thời thuộc Pháp được đổi thành tỉnh Thừa Thiên. Năm 1976, tỉnh Thừa Thiên sáp nhập với tỉnh Quảng Bình và tỉnh Quảng Trị thành tỉnh Bình Trị Thiên.

Theo Quyết định năm 1989 tại kỳ họp thứ 5 của Quốc hội khóa VIII, ba tỉnh này được tách ra như cũ, riêng tỉnh Thừa Thiên sau khi tách thì mang tên gọi mới: Thừa Thiên Huế. Năm 2024, thành phố Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.

Danh nhân ở Huế

Đặng Huy Trứ (1825 - 1874)

Đặng Huy Trứ là một nhà cải cách Việt Nam thời cận đại, ông tổ nghề nhiếp ảnh ở Việt Nam và là người đầu tiên đưa kỹ nghệ đóng tàu phương Tây du nhập vào Việt Nam. Đặng Huy Trứ tự là Hoàng Trung, hiệu Vọng Tân, Tỉnh Trai, sinh ngày 16/5/1825 ở làng Thanh Lương, nay thuộc phường Hương Xuân, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế

Ông được dì nuôi từ lúc lọt lòng cho đến năm 12 tuổi. Xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, ông nội và cha đều làm nghề dạy học. Thuở nhỏ ông đã sớm bộc lộ một tư chất thông minh, đa cảm và cương trực.

Năm ông tròn 18 tuổi đã đỗ cử nhân và tập sự ở Quốc Tử giám sau đó làm nghề dạy học. Mang trong mình một hoài bão đem sức trai phụng sự đất nước, ông đã miệt mài đèn sách và lều chõng đi thi. Năm 1847 đi thi Hội, thi Đình trúng cách đỗ Tiến sĩ nhưng do bị phạm huý nên bị tước bỏ hàm Cử nhân và Tiến sĩ. Mùa thu năm đó, ông thi Hương và đỗ đầu (giải nguyên), 10 năm sau ông được bổ đi làm quan từ nơi này đến nơi khác.

Năm 1857, Đặng Huy Trứ được cử làm Thông phán ở ty bố chánh Thanh Hoá dưới quyền của Hoàng Kế Viêm, năm sau ông được cử làm tri huyện Quảng Xương ở Thanh hoá. Năm 1861 ông dâng sớ với 5 điều thỉnh cầu và 3 đối sách: làm gì đủ ăn, đủ quân, sớm trù giặc Tây. Năm 1864 làm Bố chánh Quảng Nam để cứu dân bị hạn hán và bị đói. Năm 1865, ông cải trang thành người Thanh đi Hương Cảng để học hỏi văn minh phương Tây. Năm 1866 ông đã thực hiện một loạt cải cách ở nhiều nơi và được cử đi công cán ở Quảng Đông rồi Quảng Tây. Năm 1869 về Hà nội mở tiệm ảnh đầu tiên ở Việt Nam đặt tên là Cảm Hiếu Đường, ông là người khai sinh nghề nhiếp ảnh tại Việt Nam. Đặng Huy Trứ còn là chủ nhà in Trí Trung Đường, là nơi đã tổ chức in ấn nhiều sách vở, tài liệu quan trọng phục vụ giáo dục, canh tân và cứu quốc.

Ngày 7/8/1874, Đặng Huy Trứ bị bệnh và từ trần. Thi hài sau đó được mang về an táng tại Hòn Thông, Hiền Sĩ, Phong Điền, Thừa Thiên Huế.

Tôn Thất Thuyết (1839 - 1913)

Tôn Thất Thuyết sinh ngày 29/3 năm Kỷ Hợi (12/5/1839) tại xóm Phú Mộng, xã Xuân Hòa, huyện Hương Trà (nay thuộc phường Kim Long – thành phố Huế) trong một gia đình có truyền thống binh nghiệp thuộc phòng 4 hệ 5 của dòng họ Nguyễn Phúc. Thân sinh là Đề đốc Tôn Thất Đính, thân mẫu là bà Văn Thị Thu.

Trong sự nghiệp của mình, ông được cử giữ nhiều chức vụ: Án sát tỉnh Hải Dương, Tán tương quân thứ Thái Nguyên rồi Tán lý quân thứ Sơn – Hưng – Tuyên, Tham tán, Hữu tham tri bộ Binh, Tuần phủ Sơn Tây, Tuần phủ, hộ lý Tổng đốc Ninh Thái kiêm Tổng đốc các việc quân Ninh, Thái, Lạng, Bằng, Hiệp đốc quân vụ đại thần, Thượng thư bộ Binh, Phụ chính đại thần, Điện tiền tướng quân, Thượng thư bộ Lễ, Thượng thư bộ Lại…

Sau khi Hàm Nghi lên ngôi, Tôn Thất Thuyết tích cực chuẩn bị cho việc đánh Pháp. Đầu năm 1886, sau khi sắp xếp, ổn định bộ máy của Triều đình kháng chiến Hàm Nghi, ông ra Bắc vận động các sỹ phu, văn thân, tù trưởng các dân tộc thiểu số nổi lên đánh Pháp. Đầu năm 1887, sang Trung Quốc cầu viện nhà Thanh, song Triều đình Mãn Thanh theo yêu cầu của Pháp đã quản thúc ông tại Quảng Đông. Ông mất tại Thiều Châu ngày 22/9/1913.

Phủ thờ Tôn Thất Thuyết vốn là Phủ thờ của dòng họ, được Tôn Thất Thuyết cho xây dựng khoảng năm Tự Đức thứ 19 (1866). Sau ngày Tôn Thất Thuyết mất, dòng họ lấy Phủ này làm nơi thờ ông.

GS. BS Đặng Văn Ngữ (1910-1967)

Giáo sư, bác sĩ Đặng Văn Ngữ sinh ngày 4/4/1910 tại làng An Cựu, Huế. Năm 1942, ông là Trưởng phòng thí nghiệm Ký sinh trùng và ông đã hoàn thành 19 công trình nghiên cứu khoa học nổi tiếng.

Trong thời gian tham gia kháng chiến chống Pháp tại chiến khu Việt Bắc, Giáo sư Đặng Văn Ngữ là người đã nghiên cứu thành công cách sản xuất ra thuốc Penicillin - loại kháng sinh đóng vai trò to lớn trong điều trị chống nhiễm khuẩn. Năm 1955, Giáo sư Đặng Văn Ngữ sáng lập ra Viện Sốt rét-Ký sinh trùng-Côn trùng Việt Nam. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, ông tập trung nghiên cứu phòng, chống và điều trị căn bệnh sốt rét trên những cánh rừng Trường Sơn. Giáo sư, bác sĩ Đặng Văn Ngữ hy sinh ngày 1/4/1967 trong một trận B52 rải thảm ở Trường Sơn trong khi đang nghiên cứu về vaccine chống sốt rét.

Đại tướng Lê Đức Anh (1920 - 2019)

Đại tướng Lê Đức Anh (bí danh Nguyễn Phú Hoà, còn gọi là Chín Hòa, Sáu Nam), sinh ngày 1/12/1920 tại làng Trường Hà, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên - Huế; quê quán xã Lộc An, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

Tinh thần yêu nước, đấu tranh cách mạng của Đại tướng được hun đúc từ cảnh nước mất, nhà tan; chứng kiến người dân lương thiện chốn thôn quê cơ cực, bần cùng dưới chế độ thực dân, phong kiến. Năm 16 tuổi, cơ duyên tiếp xúc những người yêu nước tiến bộ đã giúp người thiếu niên Lê Đức Anh được giác ngộ lý tưởng cách mạng.

Không lâu sau, ông chính thức tham gia hoạt động cách mạng ở địa phương. Những năm đầu hoạt động cách mạng sôi nổi tại quê hương với bao khó khăn đã tôi luyện đồng chí Lê Đức Anh trở thành người chiến sỹ cộng sản kiên cường, suốt đời chiến đấu hy sinh vì lý tưởng cách mạng của Đảng, vì hạnh phúc của nhân dân.

Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng sôi nổi trải qua nhiều thử thách, Đại tướng Lê Đức Anh luôn hoàn thành xuất sắc trọng trách trước Đảng, Nhà nước, Tổ quốc và Nhân dân; góp phần to lớn cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đúng như nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười từng khẳng định "là một trong những nhà chính trị tầm cỡ, nhà quân sự lớn của Đảng và Nhà nước ta”.

×