Sáp nhập Vĩnh Phúc - Phú Thọ - Hòa Bình: Cuộc tái thiết đầy hứa hẹn giữa hạ tầng giao thông, kinh tế, văn hóa, du lịch sinh thái và ẩm thực

Trong xu thế tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển vùng liên kết, việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh đang được đặt trong tầm nhìn chiến lược dài hạn. Một trong những đề xuất đáng chú ý là việc sáp nhập Vĩnh Phúc - Phú Thọ - Hòa Bình thành một đơn vị hành chính mới mang tên tỉnh Phú Thọ, với trung tâm chính trị - hành chính đặt tại địa bàn tỉnh Phú Thọ hiện nay.

Ba tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ và Hòa Bình có địa hình liền kề, gắn bó với nhau về mặt lịch sử - xã hội và có nhiều điểm giao thoa trong hệ sinh thái tự nhiên. Cả 3 đều là phần rìa phía Tây Bắc của đồng bằng Bắc Bộ, nơi tiếp giáp giữa đồng bằng - trung du - núi cao. Nếu Phú Thọ được xem là "ngã ba sông" nối ba dòng lớn (Hồng, Đà, Lô), thì Hòa Bình là cửa ngõ Tây Bắc với thế mạnh về thủy điện, sinh thái rừng núi, còn Vĩnh Phúc là vành đai công nghiệp - du lịch phía Tây Hà Nội.

Mỗi tỉnh đều có những di sản riêng biệt: từ hát Xoan, lễ hội đền Hùng ở Phú Thọ đến làng nghề truyền thống và kiến trúc đình chùa cổ tại Vĩnh Phúc, hay các bản Mường, lễ hội cồng chiêng và tập quán canh tác nương rẫy đặc trưng ở Hòa Bình.

Việc sáp nhập, xét về mặt địa lý, tạo nên một không gian kinh tế - xã hội rộng hơn 9.000km², với dân số khoảng 4 triệu người. Quy mô dân số và diện tích này tương đương một vùng cấp tỉnh mạnh, đủ tiềm lực để hoạch định các quy hoạch liên kết từ hạ tầng giao thông, thủy lợi, đến công nghiệp và du lịch sinh thái.

Trong làn sóng sáp nhập ba tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ và Hòa Bình, ẩm thực - một khía cạnh tưởng như “mềm mại”, lại nổi lên như một điểm nhấn giàu tiềm năng. Sự hợp nhất này có thể trở thành cơ hội vàng để ẩm thực liên vùng được định danh, kết nối và nâng tầm. Mỗi tỉnh đều sở hữu bản đồ ẩm thực riêng biệt và giàu bản sắc. Phú Thọ với bánh tai, rêu đá Tản Viên, cá lăng sông Đà; Vĩnh Phúc có bánh gio, cá thính, rau dớn Tam Đảo; Hòa Bình nổi tiếng với cơm lam, thịt nướng ống tre, rượu cần và các món ăn của đồng bào Mường.

Những món ăn ấy không chỉ thể hiện sự đa dạng về nguyên liệu theo vùng khí hậu và địa hình, mà còn là lối sống, tập quán canh tác và văn hóa cộng đồng kết tinh trong từng cách nấu, cách ăn.

Sáp nhập Vĩnh Phúc - Phú Thọ - Hòa Bình: Một “thủ phủ ẩm thực bản địa” đang hình thành ở miền Bắc

Với nhiều du khách, ẩm thực trở thành đích đến trên hành trình khám phá những vùng đất mới. Giữa vùng trung du yên ả, Vĩnh Phúc như một nốt trầm sâu lắng trong bản giao hưởng ẩm thực Bắc Bộ: chậm rãi, kín đáo như chính những món ăn bản địa được gìn giữ qua bao đời trong từng ngôi làng nhỏ, dưới mái bếp đượm khói củi và tình người.

Ẩm thực Vĩnh Phúc không đánh thức vị giác bằng sự cầu kỳ mà gợi cảm xúc bằng chất mộc: tinh tế, sâu và thật. Ở đó, tín đồ ẩm thực có thể ngỡ ngàng khi lần đầu thưởng thức món chè kho Tứ Yên chỉ nắm trọn trong lòng bàn tay mà mang theo cả nghìn năm lịch sử, là món ăn dâng cúng Đức vua Lý Nam Đế mỗi dịp lễ trọng. Vị bùi của đậu xanh hòa cùng thoảng hương dầu bưởi và thoắt cay nơi đầu lưỡi từ lát gừng nhỏ, để rồi tan vào đầu óc một cảm giác rất gần gũi mà khó gọi thành tên.

Hay như chiếc bánh gio Tây Đình mềm, thoáng qua tưởng chừng giản dị, nhưng lại chứa đựng nghệ thuật chắt lọc của cả một vùng đất. Sự thanh nhẹ ấy được rưới thêm chút mật ngọt - chính là cách mà người Vĩnh Phúc thể hiện sự hiếu khách, tinh tế và tình cảm kín đáo của mình.

Còn nếu đủ tò mò và dũng cảm, du khách có thể tìm đến món bò tái kiến đốt - một biểu tượng khác của sự táo bạo, độc đáo mà người vùng trung du sáng tạo nên từ mối giao thoa giữa thiên nhiên và bản năng sinh tồn. Vị chua của kiến, mùi khói than bập bùng, thớ thịt mềm ngọt… là trải nghiệm chỉ có thể hiểu được bằng cách trực tiếp nếm thử.

Từ vùng núi cao Tam Đảo, những trái su su căng mọng như mang theo cả sự tươi mát và thanh sạch của khí trời. Ngay cả món bánh quấn vốn tưởng quen thuộc, nhưng trong bối cảnh núi rừng lại hiện lên với cách biến tấu lạ lẫm: ăn cùng thịt gà đồi, trứng chiên, cánh gà nướng… khiến món ăn trở nên vừa thân quen, vừa thú vị.

Nếu Vĩnh Phúc mời gọi du khách bằng hương vị thanh tao, nhẹ nhàng như khí trời vùng đồng bằng bán sơn địa, thì khi bước chân sang Phú Thọ - miền đất cội nguồn dân tộc, thực khách lại như được mở ra một cánh cửa khác, nơi ẩm thực là sợi chỉ đỏ xuyên suốt dòng chảy văn hóa từ thời các vua Hùng dựng nước.

Ở đây, mỗi thức quà quê, mỗi món ăn dân dã đều chất chứa chiều sâu ký ức, đọng lại từ những huyền thoại xa xưa cho đến nếp sống hiện tại của người dân vùng trung du. Có thứ sinh ra từ đói nghèo, từng cứu đói bao thế hệ, giờ trở thành đặc sản được trân quý. Có thứ là món ăn thường nhật, mộc mạc không cầu kỳ, lại khiến bao tín đồ ẩm thực phải quay về tìm lại hương xưa.

Trong buổi sớm tinh mơ, ghé chợ quê ở một làng nhỏ thuộc huyện Lâm Thao, hương thơm của bánh tai nóng hổi sẽ khiến du khách không thể ngoảnh mặt làm ngơ. Chiếc bánh gói gọn tinh hoa của sự giản dị: bột gạo dẻo quyện với nhân thịt băm, thoảng thêm mùi hành khô phi thơm, cắn một miếng là thấy cả hồn quê ùa về. Và nếu có dịp men theo những con suối ở vùng Tân Sơn hay Thu Cúc, hãy dừng lại bên bếp lửa nhỏ của người Mường.

Nơi đó, món rêu đá đang được nướng trong lá chuối, âm ỉ tỏa ra hương thơm ngậy, thoảng chút ngai ngái của núi rừng. Cái vị lạ lùng, mượt mà ấy vừa béo, vừa bùi, lại thêm chút tỏi, hành làm dậy vị, có thể khiến bất kỳ ai từng dè dặt cũng phải buông đũa để “nhón” thêm lần nữa.

Ở vùng đất Tổ, khi mùa cọ đến độ rộ nhất, không chỉ trái cọ được mang ra kho, nấu, đồ xôi… mà sâu trong thân cây còn ẩn giấu một loại đặc sản khiến bao tín đồ ẩm thực phải ngạc nhiên: nhộng cọ. Nhìn lần đầu, ít ai đủ dũng khí để đưa miếng đầu tiên lên miệng bởi dáng vẻ tròn lẳn, lấp loáng, uốn éo của chúng dễ khiến người ta lùi bước. Thế nhưng với người dân Phú Thọ, đây là thức quà quý của núi rừng, là hương vị được trân trọng như một phần ký ức ẩm thực lâu đời.

Để có được nhộng cọ, người ta phải trèo lên những cây cọ cao lớn, chặt phần thân có dấu hiệu sâu ăn, rồi moi ra từng con nhộng béo múp. Mỗi mẻ như vậy không nhiều, nên càng thêm quý. Khi đem chế biến, nhộng cọ có thể được xiên tre rồi nướng than hồng cho lớp vỏ rám nhẹ, tỏa mùi thơm ngậy đầy kích thích. Có nơi còn rang nhộng với lá chanh hoặc lá lốt, thêm chút muối hạt và ớt tươi để tăng độ đậm đà. Cầu kỳ hơn, một số gia đình dân tộc thiểu số sẽ cho nhộng vào ống nứa cùng vài lát gừng, nút kín lại và đem nướng chậm trên lửa than, cho ra một món ăn vừa dân dã vừa quyến rũ.

Nếu ẩm thực Phú Thọ mang đậm chất mộc mạc của miền trung du với nhộng cọ béo múp nướng lá chanh hay hấp trong ống nứa, thì đến Hòa Bình, vị giác du khách tiếp tục được dẫn dắt vào một thế giới khác: hương vị núi rừng không chỉ là gia vị mà còn là một phần linh hồn bản xứ.

Về Thung Nai - nơi được ví như “vịnh Hạ Long trên núi”, du khách không khó để bắt gặp hình ảnh những lều bạt cắm tạm bên bếp lửa đỏ hồng, cá tươi xếp lớp trên giàn tre nướng đều tay. Cá không tẩm ướp, không cầu kỳ nhưng chính sự đơn sơ ấy lại đánh thức mọi giác quan. Mùi khói quện vào da cá, mỡ cá chảy ra xèo xèo trên than hồng, từng miếng thơm ngậy cứ thế quyện vào cảnh sắc non nước mênh mang như một bản hòa ca mộc mạc của vùng hồ sông Đà.

Từ món cá nướng đến canh gà nấu măng chua, tất cả đều mang trong mình nhịp điệu sống chậm rãi, đậm đà và chân thành của người miền núi. Măng chua nơi đây được muối từ nước suối, lên men tự nhiên trong chum vại cũ kỹ sau hiên nhà, giữ nguyên màu trắng ngà và hương vị thanh dịu. Gà đồi, sau khi được làm sạch, được ướp măng rồi nấu liu riu trên bếp củi, hương măng quyện với mùi hạt dổi nướng thơm lừng, tạo nên một thứ nước canh chua dìu dịu mà sâu vị như thể chắt ra từ đất, từ rừng.

Và nếu muốn chạm tới chiều sâu văn hóa ẩm thực của người Mường, du khách không thể bỏ qua cỗ lá - một “mâm lễ” hơn là “mâm ăn”. Cỗ lá không đơn thuần để no bụng, mà là để nối kết con người với tổ tiên, với cộng đồng và với cả đất trời.

Những miếng thịt lợn mán được hấp, nướng, luộc rồi bày trên lá dong đã hơ qua lửa, bên cạnh món "ngách lãi" độc đáo làm từ phần thịt mũi, tai, óc lợn, mang theo sự tôn kính với truyền thống và kỹ nghệ ẩm thực lâu đời. Gia vị hạt dổi, muối rừng và chanh rừng không chỉ làm đậm thêm vị thịt, mà còn khơi gợi cảm xúc cho du khách.

Sự sáp nhập Vĩnh Phúc - Phú Thọ - Hòa Bình là một thời điểm “vàng” để ngành ẩm thực bứt phá. Đặc biệt, trong chiến lược phát triển du lịch sinh thái, du lịch tâm linh hay trải nghiệm cộng đồng vốn đang được khuyến khích tại các khu vực như hồ Hòa Bình, Tam Đảo hay Đền Hùng, thì ẩm thực chính là cầu nối gần gũi và sâu sắc nhất giữa du khách và cư dân bản địa. Một khi có quy hoạch tốt và sự đồng thuận từ người dân, các làng nghề ẩm thực, tour trải nghiệm nấu ăn, hay chợ phiên liên vùng hoàn toàn có thể trở thành điểm nhấn hấp dẫn trong bản đồ du lịch nội địa và quốc tế.

×