Chuyên gia chỉ đích danh bất cập về chính sách thuế thu nhập cá nhân, đề xuất loạt thay đổi

Xu hướng cải cách thuế thu nhập cá nhân

Theo Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2021 - 2030, được phê duyệt tại Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 23/4/2022, việc hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân cần đảm bảo đồng bộ với các mục tiêu cải cách chung của hệ thống thuế, vừa bảo đảm huy động hợp lý các nguồn lực cho ngân sách nhà nước, vừa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân.

Hiện nay, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân để trình Quốc hội xem xét theo lộ trình, dự kiến cho ý kiến vào tháng 10/2025 và thông qua vào tháng 5/2026.

Theo PGS. TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng - Tài chính, Đại học Kinh tế Quốc dân, xu hướng cải cách thuế thu nhập cá nhân của các nước hiện nay đều tập trung vào các mục tiêu chính. Đặc biệt, trong đó có mục tiêu giảm gánh nặng thuế cho người lao động, những người sống chủ yếu bằng tiền lương, tiền công, tiền thù lao. Tuy nhiên, ông cho rằng, có bất cập nằm ở quy định về các khoản thu nhập khác như tiền lương tiền công.

Theo quy định hiện hành, nếu khoản thu nhập từ một nguồn nhất định không vượt quá 2 triệu đồng/lần, đơn vị chi trả không cần phải khấu trừ thuế 10%. Hiện nay có nhiều đơn vị chi trả kê khai đầy đủ nhưng có đơn vị không kê khai khoản thu nhập này trong hồ sơ quyết toán thuế của đơn vị. Từ đó đẩy cá nhân phải tự kê khai, dù nguồn thu nhập đó chỉ 500 nghìn đến dưới 2 triệu. Nếu cá nhân không tự khai quyết toán thuế sẽ bị phạt chỉ vì khoản thu nhập nhỏ lẻ này.

Mặc dù sau nhiều lần nâng cấp hệ thống Etax đã đáp ứng cơ bản nhưng chưa thực sự đảm bảo công bằng và giải quyết được bất cập. Thực tế này đang và đã xảy ra đối với rất nhiều cá nhân dù không muốn trốn thuế nhưng vẫn bị xếp vào nhóm không tuân thủ thuế và bị phạt. Quy định trong văn bản là vậy nhưng thực tế kê khai lại khác, tạo áp lực hành chính thuế không cần thiết đối với người lao động có nhiều nguồn thu nhập.

Ngoài ra, các mục tiêu chính trong xu hướng cải cách thuế thu nhập cá nhân hiện nay là: Tăng cường công bằng thuế đặc biệt cần tạo công bằng dọc và mở rộng cơ sở thuế thích ứng với sự thay đổi của nền kinh tế số và toàn cầu hóa.

PGS. TS Phan Hữu Nghị cho rằng, cần tăng tính minh bạch và đơn giản hóa thủ tục thuế. Bởi, một trong những nguyên nhân khiến người dân ngại kê khai thuế là thủ tục hành chính còn rườm rà, thiếu minh bạch. Việc đơn giản hóa, tự động hóa quy trình khai thuế và hoàn thuế sẽ giúp khuyến khích người dân tuân thủ quy định thuế tốt hơn.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế giải quyết công bằng, tránh trường hợp người có ý thức tuân thủ bị phạt do lỗi hành chính không đáng có, trong khi những đối tượng cố tình trốn thuế lại không bị phát hiện hay xử lý nghiêm minh.

Đánh giá mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế

Theo Ban Chính sách – Cục Thuế (Bộ Tài chính), hiện tại, mức giảm trừ gia cảnh cho bản thân người nộp thuế là 11 triệu/tháng/người, mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc là 4,4 triệu/tháng/người. Có thể xem xét tăng mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế và người phụ thuộc phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội.

Về yếu tố để xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, có thể xem xét bổ sung thêm những yếu tố khác làm tiêu chí đánh giá cho mức giảm trừ gia cảnh như mức tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, mức thu nhập đầu người bình quân theo khu vực, chi tiêu hộ gia đình, tỷ lệ lạm phát,.. để đánh giá toàn diện hơn.

Riêng đối với nhóm người phụ thuộc là “những người khác không nơi nương tựa mà người nộp thuế phải trực tiếp nuôi dưỡng” quy định tại điểm b khoản 3 Điều 19 Luật Thuế thu nhập cá nhân thì khái niệm không nơi nương tựa chưa được quy định rõ ràng tại các văn bản pháp quy có liên quan, tạo ra kẽ hở khiến người nộp thuế có thể tận dụng để giảm trừ gia cảnh cho những cá nhân không đủ điều kiện làm người phụ thuộc. Từ đó, dẫn đến giảm số thuế thực tế phải nộp, gây mất công bằng giữa những người nộp thuế.

Bên cạnh đó, Luật cũng không giới hạn số lượng người phụ thuộc của nhóm đối tượng này. Do đó có thể xem xét đưa vào Luật Thuế thu nhập cá nhân quy định cụ thể hơn về giảm trừ gia cảnh trong trường hợp này (như là quy định số lượng tối đa người phụ thuộc...).

Ngoài ra, có thể xem xét nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ: Trúng thưởng, thừa kế, quà tặng. Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân hiện hành, cá nhân có thu nhập từ trúng thưởng, thừa kế, quà tặng nộp thuế thu nhập cá nhân đối với phần vượt trên 10 triệu đồng.

Tuy nhiên, ngưỡng thu nhập (10 triệu đồng) quy định tại Luật Thuế thu nhập cá nhân được thực hiện từ năm 2009 đến nay và là ngưỡng thu nhập thấp so với sự gia tăng thu nhập ngày càng cao của dân cư, vì vậy, việc điều chỉnh tăng ngưỡng đối với nhóm thu nhập này là phù hợp với tốc độ phát triển của kinh tế - xã hội. Đồng thời với việc tăng ngưỡng có thể xem xét tăng mức thuế suất đối với loại thu nhập này.

×