Luật Đường sắt 2025: "Tạo đà" cho doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn

Luật Đường sắt 2025 mở đường cho tư nhân đầu tư dự án

Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Đường sắt 2025 là bổ sung quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước để thể chế hóa Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy nêu rõ, thời gian qua, các dự án đường sắt đều được đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công. Quy định mới đã mở ra cơ hội để huy động tối đa nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực của khu vực kinh tế tư nhân tham gia vào đầu tư phát triển hệ thống đường sắt. Bên cạnh đó, Luật vẫn có các quy định ràng buộc, kiểm soát bảo đảm vừa huy động được nguồn lực tư nhân, vừa giữ được vai trò quản lý của Nhà nước đối với hệ thống đường sắt.

"Đáng chú ý, luật mới bổ sung các quy định về quản lý chi phí đầu tư nhằm giải quyết vướng mắc trong quá trình xác định chi phí đối với những công trình, hạng mục, thiết bị mà Việt Nam chưa có. Bởi pháp luật hiện hành có thể chưa có hoặc có nhưng chưa phù hợp hệ thống đơn giá, định mức đối với các dự án đường sắt mới, đường sắt điện khí hóa nên việc bổ sung quy định này nhằm giải quyết vướng mắc, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và phù hợp với thông lệ quốc tế để xác định đơn giá, định mức cho phù hợp, bảo đảm tính khả thi, tạo thuận lợi trong quá trình triển khai đầu tư xây dựng các dự án đường sắt mới", ông Huy chia sẻ.

Đáng chú ý, Thứ trưởng Bộ Xây dựng đề cập, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một trong những khâu quan trọng, cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến tiến độ triển khai, hoàn thành dự án, thậm chí có thể dẫn đến tăng tổng mức đầu tư của các dự án đường sắt trong thời gian vừa qua.

Do đó, Luật Đường sắt 2025 đã có các quy định nhằm đẩy nhanh nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, góp phần giảm thời gian chuẩn bị, sớm triển khai và đưa dự án vào khai thác hiệu quả.

Để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong việc cấp giấy phép xây dựng, Luật Đường sắt 2025 đã sửa đổi ngay quy định của Luật Xây dựng, theo đó, từ ngày 1/7/2025, các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại khu vực có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc thiết kế đô thị đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thì được miễn giấy phép xây dựng.

"Đây cũng là điểm mới mang tính đột phá của Luật nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp" ông Huy nhấn mạnh.

Phát triển mô hình đô thị TOD gắn với giao thông công cộng

Luật Đường sắt 2025 dành riêng hai điều (25 và 26) để thúc đẩy phát triển đô thị theo mô hình TOD - đô thị gắn với giao thông công cộng, đặc biệt là đường sắt. TOD (Transit-Oriented Development) là mô hình quy hoạch và phát triển đô thị lấy trục giao thông công cộng làm trung tâm - thường là các tuyến đường sắt, metro, BRT hoặc ga trung chuyển lớn.

Theo đó, UBND cấp tỉnh được trao nhiều quyền chủ động: quy hoạch khu vực TOD, định vị tuyến, điều chỉnh chỉ tiêu sử dụng đất, thậm chí được phép "vượt" quy chuẩn quy hoạch xây dựng nếu không gây quá tải hạ tầng kỹ thuật - xã hội.

Điểm mới đáng chú ý là các địa phương được giữ lại tới 50% tiền khai thác quỹ đất TOD (với đường sắt quốc gia) và 100% với đường sắt địa phương, tạo nguồn lực mạnh mẽ đầu tư ngược lại cho hạ tầng.

Ngoài ra, các quy trình quy hoạch TOD sẽ được tách khỏi thủ tục điều chỉnh các quy hoạch đô thị, nông thôn hay kế hoạch sử dụng đất đã có, giúp rút ngắn thời gian triển khai.

Theo Cục Đường sắt Việt Nam, đây là cú hích lớn giúp địa phương chủ động huy động vốn ngoài ngân sách, phát triển hạ tầng, giảm gánh nặng đầu tư công, đồng thời tăng giá trị sử dụng đất quanh nhà ga, mở đường cho các trung tâm thương mại, văn phòng, nhà ở kết nối giao thông hiện đại.

TOD không chỉ là mô hình phát triển đô thị mới, mà còn là chiến lược tận dụng "vàng" từ đất đai, giao thông, tạo động lực tăng trưởng kinh tế bền vững. Trong bán kính khoảng 400 - 800m quanh điểm giao thông công cộng, khu vực sẽ được phát triển đồng bộ với nhà ở, văn phòng, trung tâm thương mại, dịch vụ công cộng; Kết nối đi bộ thuận tiện, thân thiện với người dân; Hạ tầng giao thông liên thông giữa các phương tiện: xe buýt, xe đạp, đường sắt đô thị, taxi, bãi đỗ xe…

Ngoài ra, TOD giúp tăng mật độ sử dụng đất hiệu quả quanh nhà ga, giảm nhu cầu mở rộng đô thị tràn lan; Khuyến khích người dân dùng giao thông công cộng, giảm ùn tắc, ô nhiễm; Tăng giá trị đất đai và sức hút đầu tư vào khu vực có TOD; Giảm gánh nặng đầu tư công, vì Nhà nước có thể huy động nguồn lực từ giá trị tăng thêm của đất đai quanh trục giao thông.

×