VASEP cho rằng, “cơn bão thuế đối ứng” từ Mỹ có tác động không nhỏ tới kim ngạch xuất khẩu (XK) tôm của Việt Nam trong tháng 4 năm nay do doanh nghiệp gấp rút đẩy mạnh xuất hàng sang Mỹ, tận dụng thời gian tạm hoãn thuế của Mỹ. Sự tăng trưởng ghi nhận ở các thị trường Nhật Bản, EU, Hàn Quốc, Australia, Anh, Đài Loan, Thụy Sỹ cũng thể hiện phần nào sự chuyển hướng thị trường của các doanh nghiệp xuất khẩu tôm trong bối cảnh lo ngại “bão thuế” từ Mỹ.

Xuất khẩu tôm sang Trung Quốc - cơ hội lớn nhưng cần thận trọng

Theo VASEP, với kim ngạch đạt 389 triệu USD (tăng 103%) trong 4 tháng đầu năm, Trung Quốc và Hongkong là thị trường tiêu thụ tôm lớn nhất của Việt Nam (chiếm gần 30% tổng xuất khẩu tôm của Việt Nam). Mức tăng trưởng 3 con số tại thị trường này là nhờ doanh số bán tôm hùm của Việt Nam sang Trung Quốc tăng mạnh.

Năm 2023, Trung Quốc nhập 4,67 triệu tấn thủy sản, con số cao nhất từ trước đến nay, và duy trì mức cao 4,5 triệu tấn vào năm 2024. Riêng mặt hàng tôm, Trung Quốc hiện là quốc gia nhập khẩu lớn nhất thế giới, với hơn 1,10 triệu tấn năm 2023 và hơn 1 triệu tấn vào năm 2024.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, nhu cầu tiêu thụ tôm nước ấm đông lạnh của Trung Quốc có xu hướng chững lại, kể cả từ 2 nguồn cung lớn nhất cho thị trường này là Ecuador và Ấn Độ. Theo số liệu của Hải quan Trung Quốc, tổng lượng nhập khẩu tôm nước ấm đông lạnh vào thị trường này đạt 70.067 tấn, trị giá 356 triệu USD trong tháng 4/2025, tăng 5% về khối lượng và 6% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. 4 tháng đầu năm nay, nước này đã nhập khẩu 269.689 tấn với giá trị 1,45 tỷ USD, giảm 9% về khối lượng nhưng tăng 1% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái, với giá trung bình tăng 11% lên 5,36 USD/kg.

VASEP cho rằng, nguyên nhân là do hiện nay nền kinh tế Trung Quốc trì trệ, sản lượng tôm nuôi trong nước tăng mạnh và sự cạnh tranh từ nhiều loại hải sản phổ biến khác trong ẩm thực Trung Quốc. Xu hướng của người tiêu dùng Trung Quốc cũng không ổn định và khá nhạy cảm với áp lực kinh tế vĩ mô.

Xuất khẩu tôm sang Mỹ – tăng nhờ “nước rút thuế”, nhưng chưa bền vững

Xuất khẩu tôm sang Mỹ trong 4 tháng đầu năm nay đạt 193 triệu USD (tăng 15%). Riêng trong tháng 4, xuất khẩu tôm sang thị trường này ghi nhận tăng 25%. Đà tăng này chủ yếu đến từ việc doanh nghiệp đẩy mạnh giao hàng trong giai đoạn tạm hoãn thuế từ Mỹ. Tuy nhiên, đà tăng này liệu có duy trì được lâu hay không còn chưa rõ ràng và phải chờ đợi quyết định chính thức từ Mỹ về chính sách thuế của họ đối với các nước.

VASEP thông tin, hiện các doanh nghiệp xuất khẩu sang Mỹ đang tập trung cho các đơn hàng đang ký trước đó, có đơn vị thì nằm chờ, có đơn vị vẫn ký hợp đồng mới nhưng có những điều khoản để giải quyết khi mức thuế đối ứng được xác định. Có đơn vị thì chủ động dịch chuyển xuất khẩu sang các thị trường châu Âu, châu Á, khôi phục quan hệ với khách hàng cũ và cắt giảm chi phí sản xuất.

Có nhiều kịch bản được đặt ra về mức thuế đối ứng Mỹ dành cho Việt Nam. Những đối thủ cạnh tranh với tôm Việt Nam như Ecuador, Ấn Độ, Bangladesh, Thái Lan…, khả năng có mức thuế sau đàm phán thấp hơn Việt Nam. Bởi vì, thuế đối ứng của Bangladesh là 37%, Thái Lan 36%, Ấn Độ 26% và Ecuador chỉ 10%, tức thấp hơn mức 46% của Việt Nam. Điều này rất có thể những quốc gia này sẽ được áp mức thuế thấp hơn 20%. Nếu kịch bản này xảy ra, thị phần và khả năng cạnh tranh của tôm Việt Nam trên thị trường Mỹ chắc chắn bị lung lay.

Tuy vậy, kỳ vọng, các cuộc đàm phán giữa Việt Nam và Mỹ sẽ đạt được các kết quả như kỳ vọng và tích cực nhất. Việt Nam vẫn đang từng bước đáp ứng các yêu cầu của Mỹ, bao gồm giảm mạnh hàng rào thuế quan và phi thuế quan cho hàng hoá Mỹ; kiểm soát được gian lận xuất xứ hàng hoá; điều hành tỷ giá linh hoạt; bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ…

Nhật Bản – cần làm mới chiến lược tiếp cận

Đối với thị trường Nhật Bản, VASEP cho biết, xuất khẩu tôm sang Nhật đạt 169 triệu USD (tăng 20%). Đây là thị trường truyền thống và có xu hướng tăng từ đầu năm đến nay. Người tiêu dùng Nhật chuộng chất lượng cao và ổn định, tuy nhiên cạnh tranh tại đây ngày càng gay gắt từ các nhà cung cấp khác.

Trong bối cảnh thuế Mỹ, thị trường Nhật nên được quan tâm hơn. Các doanh nghiệp Việt cũng cần thay đổi cách tiếp cận: tăng đầu tư vào sản phẩm chế biến sâu, phát triển dòng sản phẩm “chuẩn Nhật”, và cải thiện truyền thông thương hiệu. Dù 4 tháng đầu năm xuất khẩu tôm ghi nhận phục hồi, nhưng triển vọng vẫn còn nhiều ẩn số. Tái cơ cấu chiến lược tiếp cận thị trường, trọng tâm là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, đa dạng sản phẩm và nâng cao giá trị gia tăng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro.

Doanh nghiệp cần chủ động chuyển hướng sang các thị trường có tiềm năng và ưu đãi thuế quan, đặc biệt là tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP, RCEP… để mở rộng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Doanh nghiệp cũng nên hướng tới khai thác thị trường mới như Trung Đông, Nam Mỹ để phân tán rủi ro, giảm phụ thuộc vào một vài thị trường và tính đến cả thị trường nội địa.

Động thái từ các nước đối thủ cũng có thể là gợi ý cho doanh nghiệp tôm Việt Nam. Ví dụ từ Ecuador, xu hướng tích hợp theo chiều dọc là một trong những yếu tố thúc đẩy lợi thế cạnh tranh của Ecuador. Các công ty chế biến của nước này đang mua lại các trang trại nuôi tôm để đảm bảo chuỗi cung ứng ổn định và tăng hiệu quả; đầu tư vào trang thiết bị sản xuất và quảng bá và xây dựng thương hiệu tôm Ecuador trên toàn cầu.

Tôm hùm được nuôi nhiều tại các tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, trong đó, Khánh Hòa, Phú Yên là 2 địa phương có sản lượng nuôi tôm hùm lớn nhất cả nước.
Năm 2024, cả nước có khoảng 280.500 lồng nuôi tôm hùm, với sản lượng hơn 5.870 tấn, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 430 triệu USD; trong đó 2 tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa chiếm hơn 95% tổng số lượng lồng nuôi và sản lượng cả nước. Riêng tại Phú Yên, năm 2024, tổng số lồng nuôi trên toàn tỉnh là gần 177.000 lồng, sản lượng khoảng 2.260 tấn, giá trị tương đương 1.800 tỷ đồng, dẫn đầu cả nước.

×