Chính quyền 2 cấp để địa phương quyền "tự quyết, tự chịu trách nhiệm"

Chia sẻ với PV Báo Dân Việt, ông Trần Anh Tuấn - Chủ tịch Hiệp hội Khoa học Hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội Vụ cho rằng, từ ngày 1/7/2025 cả nước chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp thay thế cho mô hình chính quyền địa phương ba cấp đang áp dụng. Đương nhiên khi đất nước đang bước vào giai đoạn mới, bộ máy quản lý nhà nước và chính quyền các cấp cũng cần phải được sắp xếp lại theo hướng tinh gọn, hiện đại, hiệu quả.

Ông Tuấn cũng cho rằng mô hình chính quyền ba cấp đã hoàn thành xong sứ mệnh xây dựng, bảo vệ tổ quốc trong suốt chiều dài lịch sử. Suốt một thời gian dài, chính quyền cấp huyện được xác định là “pháo đài” trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh, quốc phòng.

Chính bởi lẽ đó, việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ đáp ứng yêu cầu phát triển, yêu cầu gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân.

Phân tích về những ưu điểm của chính quyền hai cấp, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, mô hình này tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy phân quyền, phân cấp mạnh mẽ hơn giữa Trung ương và địa phương, theo đúng tinh thần “việc gì của địa phương thì để địa phương quyết định, tổ chức thực hiện và tự chịu trách nhiệm”. Đồng thời, mô hình này góp phần xây dựng một chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân hiệu quả hơn.

"Bên cạnh đó, việc xây dựng chính quyền hai cấp còn việc xóa bỏ sự phân biệt giữa cán bộ, công chức cấp xã với cán bộ, công chức cấp tỉnh là một bước tiến quan trọng của chế độ công vụ; bên cạnh đó, đây cũng là cơ hội để các địa phương đẩy mạnh triệt để việc ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo vào quản lý, điều hành. Góp phần tăng hiệu quả, hiệu lực tiết kiệm chi phí cho người dân; thứ nữa khi bắt buộc phải tinh gọn bộ máy, công chức sẽ tự khắc chịu áp lực để nâng cao hơn kỹ năng, nâng cao khả năng thực hành công vụ", ông Tuấn nói.

Đặc biệt, một điểm rất tiến bộ của chính quyền hai cấp là xóa bỏ tư duy máy móc rằng “ở Trung ương có bộ, ngành nào thì địa phương phải có đơn vị tương tự”. Mô hình mới cho phép chính quyền địa phương chủ động xây dựng cơ cấu tổ chức bộ máy phù hợp với chức năng, nhiệm vụ thực tế, thay vì bị rập khuôn theo Trung ương. Đây là bước tiến trong tổ chức chính quyền địa phương, thể hiện rõ tính linh hoạt, chủ động và tự chịu trách nhiệm của địa phương.

Không sợ quá tải khi thực hiện chính quyền hai cấp

Ông Tuấn cho rằng việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp là để hướng đến mục tiêu của một cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy: “Tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả”.

Quá trình này tất nhiên đi kèm cả thuận lợi và không ít khó khăn, thách thức mà chúng ta phải vượt qua nếu muốn hiện thực hóa được mục tiêu đề ra. Một trong những rào cản lớn chính là tư duy ngại thay đổi, tâm lý e dè cái mới, né tránh những điều chưa quen trong khi mô hình hai cấp có sự khác biệt rõ ràng về cơ chế vận hành, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn so với mô hình ba cấp trước đây. Do vậy, điều quan trọng đầu tiên là phải thay đổi tư duy, bởi chính tư duy sẽ chi phối tâm lý và hành động. Nếu còn mang tâm lý trì trệ, ngại đổi mới thì rất dễ hình thành những lo lắng như lo ngại về sự quá tải sắp tới của đội ngũ cán bộ, công chức.

Thực tế cho thấy, những năm gần đây, đội ngũ cán bộ, công chức đã dần được nâng cao về chất lượng, thể hiện rõ về năng lực, về trách nhiệm và sự nỗ lực, cố gắng trong công việc. Không ít người vẫn miệt mài làm việc ngoài giờ, cả vào các ngày nghỉ, thứ bảy, chủ nhật khi cần thiết. Đó là dấu hiệu tích cực về chất lượng, trách nhiệm trong hoạt động công vụ.

Vì vậy, nếu chúng ta vượt qua được rào cản tư duy và tâm lý, tiếp cận nhanh với sự thay đổi về cơ chế hoạt động, về ứng dụng công nghệ số… của chính quyền 2 cấp, thì sẽ không có những “lo ngại” về sự “quá tải” của đội ngũ công chức. Ngược lại, chúng ta sẽ tiếp tục chủ động bổ sung các giải pháp khác nữa để tổ chức công việc hiệu quả hơn, phục vụ người dân tốt hơn. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, khi công nghệ thông tin và chuyển đổi số đang được ứng dụng mạnh mẽ vào quản lý hành chính công.

Tất nhiên, bất kỳ mô hình mới nào khi vận hành cũng không thể hoàn hảo ngay từ đầu. Những vướng mắc, bất cập là khó tránh khỏi. Nhưng điều quan trọng là chúng ta phải có cách tiếp cận linh hoạt, chủ động khắc phục, điều chỉnh, hoàn thiện theo hướng ngày càng tốt hơn.

Nhìn một cách toàn diện, nếu xác định rõ mục tiêu và có sự quyết tâm đổi mới từ tư duy đến hành động, cùng với việc tận dụng hiệu quả thành tựu khoa học công nghệ, thì nỗi lo lắng về “bài toán quá tải” hoàn toàn có thể được hóa giải trong tiến trình vận hành bộ máy hành chính hai cấp.

×