Ông Nguyễn Văn Nhơn, sanh năm 1753, tại làng Tân Đông, huyện Vĩnh An (nay thuộc xã Tân Khánh Đông, thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp).

Theo một bài báo đăng trên Báo Đà Nẵng, tác giả bài báo cho biết, Kinh Môn quận công Nguyễn Văn Nhơn (có tài liệu ghi là Nguyễn Văn Nhân) là danh thần, một quan to triều Nguyễn.

"Ngũ hổ tướng", quan to vương triều nhà Nguyễn quê gốc Đà Nẵng, sinh ra ở Đồng Tháp

Ông quê gốc ở Đà Nẵng, tổ tiên di cư vào Nam đến ông là 3 đời. Khu lăng mộ của gia đình ông hiện ở thành phố Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp, là một di tích đặc biệt.

Trong Theo dấu Người xưa (NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2017), các tác giả Phan Mạnh Hùng và Nguyễn Đông Triều viết ở trang 11, 12: “Tổ tiên Nguyễn Văn Nhơn vốn sống ở Cửa Hàn (nay là Đà Nẵng), theo chúa Nguyễn vào Nam ở dinh Trấn Biên, thôn Bình Chánh, sau đó lập quê quán ở làng Tân Đông.

Cha Nguyễn Văn Nhơn là Nguyễn Văn Quang (1705-1764) có ba bà vợ, Nguyễn Văn Nhơn là con trai thứ hai của bà vợ nhì'.

Nguyễn Văn Nhơn (chữ Hán: 阮文仁) hay Nguyễn Văn Nhân, tục gọi là Quan lớn Sen (1753-1822), là một danh tướng của chúa Nguyễn Phúc Ánh (sau này là vua Gia Long) trong lịch sử Việt Nam.

Ông chính là Tổng trấn đầu tiên của Gia Định Thành và là một trong Ngũ hổ tướng Gia Định.

Sinh nhằm thời loạn lạc, Nguyễn Văn Nhơn không được học hành nhiều. Về sau, khi làm lưu thủ Trấn Biên (đất Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai ngày nay), lúc đã ngoài bốn mươi tuổi, ông mới có thể tự trau giồi thêm chữ nghĩa cho mình.

Năm Giáp Ngọ (1774), lúc 21 tuổi, ông theo Tống Phước Hiệp và Nguyễn Khoa Thuyên, làm chức đội trưởng. Ông lại theo Tống Phước Hòa, được thăng cai đội.

Năm Đinh Dậu (1777), chúa Nguyễn Nguyễn Phúc Ánh khởi binh ở Long Xuyên (nay là Cà Mau), ông theo Dương Công Trừng đóng giữ ở Sa Đéc. Năm Mậu Tuất (1778), ông được thăng Cai cơ.

Năm Nhâm Dần (1782), bị quân Tây sơn bắt tại Thủ Thiêm (Sài Gòn), nhưng sau đó ông trốn thoát, sang Xiêm tìm chúa Nguyễn. Nhân lúc đó, chúa Nguyễn sai người về nước, ông liền trở lại hợp lực đánh chiếm đất Long Xuyên (tỉnh Cà Mau ngày nay).

Năm Ất Mão (1795), ông làm Lưu thủ Trấn Biên (Biên Hòa). Năm Đinh Tỵ (1797), ông về giữ Gia Định, lãnh việc vận lương kiêm việc ở bộ Hộ.

Năm Nhâm Tuất (1802), Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi lấy hiệu là Gia Long, phong ông làm Chưởng Chấn võ quân, tước Nhơn Quận công; giữ chức Lưu trấn Gia Định trấn đến năm 1805.

Năm Mậu Thìn (1808), chấm dứt giai đoạn Gia Định trấn để trở thành Gia Định Thành, ông được cử làm Tổng trấn và Trịnh Hoài Đức làm hiệp Tổng trấn. Vậy, chính ông là vị Tổng trấn đầu tiên ở miền Nam kiêm lãnh hai trấn là Bình Thuận và Hà Tiên cho đến 1812 thì bàn giao cho Lê Văn Duyệt.

Năm 1819-1820, Nguyễn Văn Nhơn được cử làm Tổng trấn thành Gia Định một lần nữa.

Sau khi chiếm lại Gia Định vào năm 1787, ông được thăng chức Vệ úy Hữu tiệp Trung quân Thủy dinh, sau đó được cử làm Trấn thủ Trấn Biên.

Khu mộ cổ của gia đình Kinh Môn Quận công Nguyễn Văn Nhơn hiện nay ở xã Tân Khánh Đông, TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Ảnh: Gia Nguyễn.

Sau khi lên ngôi, Gia Long cử ông làm Lưu trấn Gia Định (1802-1805). Năm 1808, khi đổi trấn Gia Định thành Gia Định thành, ông được cử làm Tổng trấn. Đến năm 1813, ông giao chức vụ này lại cho Lê Văn Duyệt. N

ăm 1819, ông quay trở lại chức vụ cũ. Năm 1821, ông được triệu về kinh giữ chức Tổng tài Quốc sử quán.

Nguyễn Văn Nhơn là người văn võ song toàn: Khi trẻ từng cầm quân giúp Nguyễn Ánh gây dựng lại cơ nghiệp và được phong là một trong Ngũ hổ tướng Gia Định; là người hai lần làm Tổng trấn thành Gia Định.

Cuối đời, ông được vua Minh Mạng cử làm Tổng tài Quốc sử quán, một chức vị đòi hỏi không những sự trung chính mà cả sự uyên bác.

Vua Minh Mạng bãi chầu 3 ngày, ban rượu tế trong đám tang

Ông rất ham học và coi trọng việc học. Lúc nhỏ, do chiến tranh không được học bài bản nên khi làm Trấn thủ Trấn Biên, dù đã lớn tuổi và có địa vị nhưng ông vẫn rước thầy về giảng kinh sách cho mình và ngày đêm miệt mài học tập.

Ông cũng từng dâng sớ đề nghị cải cách việc học, lập nhà hương học, định lại phép khoa cử, trọng dụng người tài.

Khu mộ gia đình Kinh Môn quận công Nguyễn Văn Nhơn ở TP Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp.

Năm Tân Tỵ (1821), thời vua Minh Mạng nhà Nguyễn, ông được điều về kinh đô Huế, sung chức Tổng tài ở Quốc sử quán. Mùa xuân năm Nhâm Ngọ (1822), ông mất, thọ 69 tuổi.

Hay tin, vua Minh Mạng cho bãi chầu ba ngày, đích thân ban rượu tế, trước khi đưa linh cữu ông về Gia Định. Nhà vua lại ban cho câu đối:

Vọng Các hiệu tùng long, trực bá đan tâm huyền nhật nguyệt;

Xuân thành bi khử hạc, do lưu chính khí tác sơn hà.

Nghĩa:

Theo vua nơi Vọng Các, lòng son treo rạng cùng trời đất;

Bỏ mình Phú Xuân, khí chính còn lưu với núi sông.

Lại cấp cho trăm mẫu ruộng ở xã Thanh thủy (Phú Vinh, Huế), cho con cháu làm tự điền, và ông được truy tặng là Dực vận đồng đức công thần, Đặc tiến trụ quốc thượng tướng quân, Thái bảo Quận công. Năm Giáp Thân (1824), cho thờ ông vào Thế Miếu và Miếu Trung Hưng Công Thần.

Năm Tân Mão (1831), ông lại được truy tặng làm Tráng võ tướng quân, Đô thống phủ Chưởng phủ sự, tước Kinh Môn quận công, thụy là Mục Hiến.

Khu mộ Quận công Nguyễn Văn Nhơn (dân địa phương gọi là "Lăng Quan lớn Sen") xưa kia nằm bên bờ sông Tiền, thuộc làng Tân Đông, sau vì dòng nước đe dọa xói lở, năm 1920, di hài ông được đưa về táng tại ấp Đông Huề, xã Tân Khánh Đông, Thành phố Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp).

Tại ấp Đông Qưới, xã Tân Khánh Đông, Thành phố Sa Đéc có ngôi Đình Tân Đông là nơi thờ tự Ông. Tại đây, mộ ông và vợ ông nằm song song nhau. Hàng năm, lễ giỗ ông được tổ chức vào tiết Thanh minh.

Nguyễn Văn Nhơn đã hai lần “làm sui gia” với các vua nhà Nguyễn.

Con trai ông là Nguyễn Văn Thiện cưới Công chúa Ngọc Khuê, là con gái thứ 12 của vua Gia Long.

Ông là một trong số rất ít người được nhà vua miễn quỳ lạy khi vào chầu và tâu bày ý kiến, khi chết được nhà vua đến tận nhà để đưa tang.

Nguyễn Văn Nhơn còn có một người con gái gả cho vua Thiệu Trị nhà Nguyễn là Lệnh phi Nguyễn Thị Nhiệm.

Sớ điều trần của quan lớn Nguyễn Văn Sen

Mộ Nguyễn Văn Nhơn (phải ảnh) và vợ hiện nay ở xã Tân Khánh Đông

Như trên đã nói, cuối năm 1802, tướng Nguyễn Văn Nhơn đã dâng sớ điều trần 14 khoản để xin chấn chỉnh nhiều việc. Những khoản ấy như sau:

1. Định lại các thứ thuế

2. Cầu người hiền

3. Lập hương học

4. Cử người hiếu liêm

5. Cải cách phong tục

6. Định phép khoa cử

7. Cải cách hình phạt

8. Định sắc phục kẻ trên người dưới

9. Đặt phép cho nghiêm việc quan lại

10. Phát chẩn cho dân nghèo

11. Biểu dương người trinh tiết

12. Thẩm định phép tắc

13. Lập đồn trại các nơi

14. Bỏ những thuế tạp.

×