Nghề truyền thống lâu đời

Tương truyền, nghề làm bánh gai ở Ninh Giang đã có từ rất lâu đời, ban đầu bánh gai chỉ được làm vào những dịp lễ Tết, giỗ chạp trong gia đình và dòng họ. Dần dần theo thời gian bánh gai trở nên nổi tiếng và trở thành một sản phẩm thương mại, lan rộng ra các vùng lân cận, được nhiều nơi biết đến.

Ông Đinh Văn Tần (71 tuổi) đang sống tại phố Quý Cao, huyện Tứ Kỳ cho biết, quê ông ở thị trấn Ninh Giang cũ, nơi đây có nghề làm bánh gai rất ngon. Không biết có từ bao giờ, từ khi ông sinh ra đã thấy có tục làm bánh gai trong những dịp giỗ chạp, tết tư.

Công việc làm bánh gai được truyền hết từ đời này sang đời khác, không dừng lại ở một số gia đình truyền thống nhỏ lẻ, nghề bánh gai đã thu hút hàng trăm cơ sở sản xuất với quy mô lớn có máy móc và nhiều phương tiện khác hỗ trợ.

Ông Tần về phố Quý Cao,Tứ Kỳ sinh sống thấy nhớ cái nghề của quê hương, ông mở quán bán hàng và không quên bán luôn đặc sản bánh gai thương hiệu Ninh Giang.

Bánh gai là thứ quà dân dã, rẻ tiền lại chất lượng, ai ăn cũng được, giá bán chỉ từ 5 -7 nghìn đồng/ cái. Nhà ông Tần bán hàng gần chợ Quý Cao nên người dân đi chợ thường mua làm quà cho gia đình, người thân.

“Một ngày tôi cũng bán được cả trăm cái bánh gai, những dịp lễ tết, số lượng bán gấp 7- 8 lần ngày thường. Nhiều người mua thưởng thức lần đầu, lần sau đến còn xin số điện thoại để đặt ship hàng vì nhà xa không có điều kiện mua trực tiếp” – ông Tần chia sẻ.

Điểm làm nên sự khác biệt và độc đáo của bánh gai Ninh Giang chính là màu đen đặc trưng của vỏ bánh. Màu đen này được tạo nên từ lá gai, một loại cây mọc phổ biến ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Chia sẻ kinh nghiệm làm bánh gai truyền thống, chị Trần Thị Bình chủ cơ sở sản xuất bánh gai Trần Bình (huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương cũ) cho biết, nghề làm bánh gai của gia đình chị đã được lưu truyền qua 5 đời nay. Mỗi ngày cơ sở của chị đưa ra thị trường khoảng 2.000 chiếc bánh các loại, trừ mọi chi phí, một năm cũng bỏ túi hàng trăm triệu đồng.

Theo kinh nghiệm của gia đình nhà chị Bình, để làm nên những chiếc bánh gai ngon, đặc trưng, lá gai phải được trồng ở vùng châu thổ sông Hồng, ven các con đê gần cửa biển thuộc vùng nước lợ thì lá gai mới ngon và có mùi thơm đặc trưng.

Lá gai được phơi khô, rửa sạch và cho vào nồi ninh 3 - 4 tiếng sau đó lại đem ra rửa sạch và lại phơi cho đến khi khô kiệt rồi cho vào máy xay thành thứ bột xốp xốp, mịn màng mát rượi.

Ngoài bột của lá gai, bột gạo nếp là thành phần quan trọng tạo nên những chiếc bánh gai thơm ngon.Gạo phải là nếp cái hoa vàng trắng, sạch, mẩy được cho vào ngâm và vo sạch như khi vo gạo nấu cơm sau đó được nghiền thành dạng bột.

Để nhân thơm ngọt, có vị ngậy thì ngoài nguyên liệu là đỗ xanh đãi sạch vỏ và đồ chín còn có mứt bí, mứt dừa, mứt mỡ và đường kính trắng.

Vỏ bánh được làm từ lá chuối rửa sạch và lau khô để từ ngày hôm trước đến hôm sau mới sử dụng để gói bánh giúp lá mềm tránh khi hấp khiến bánh bị vỡ.

Bí quyết làm bánh đặc sản

Chia sẻ cùng phóng viên về công đoạn gói bánh gai, anh Nguyễn Duy Kỹ, một cơ sở sản xuất bánh gai có tiếng tại Ninh Giang cho biết, bánh gai Ninh Giang hầu hết được gói bằng lá chuối khô, có hình vuông hoặc hình chữ nhật nhỏ gọn, vuông vắn đẹp mắt. Lá chuối được chọn phải là loại lá bánh tẻ, phơi khô vừa phải để giữ được độ dẻo dai và hương thơm tự nhiên.

Sau khi gói xong, bánh gai được hấp cách thủy trong khoảng 1-2 tiếng đồng hồ, tùy thuộc vào kích thước của bánh. Hơi nóng sẽ làm chín đều bánh từ trong ra ngoài, giúp vỏ bánh mềm dẻo, nhân bánh thơm ngon và các hương vị hòa quyện vào nhau. Khi bánh chín, lớp vỏ bánh chuyển sang màu đen bóng đặc trưng, tỏa ra một mùi thơm dịu nhẹ của lá gai và nếp cái hoa vàng là được.

“Ở quê tôi, người thợ gói bánh gai được ví như một “nghệ nhân” thực thụ. Những chiếc bánh gai lúc gói nhìn đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ ở người thợ. Nếu không tuân thủ các khâu từ chọn lá đến nguyên liệu thì bánh gai sẽ không bao giờ ngon. Hoặc khi gói để lá hở thì bánh khi hấp sẽ bị trôi bột và nhân, ăn bánh sẽ nhạt nhẽo, kém hấp dẫn” – anh Kỹ chia sẻ thêm.

Bánh gai đặc sản Ninh Giang, thứ quà dân dã, chất lượng, ăn một lần nhớ mãi, nay là đặc sản Hải Phòng mới. Ảnh: Thu Thuỷ

Tự hào về đặc sản của quê hương mình, anh Nguyễn Văn Cường một người dân Ninh Giang cũng chia sẻ, được thưởng thức bánh gai Ninh Giang cũng là một trải nghiệm ẩm thực tinh tế. Miếng bánh mềm dẻo khi đưa vào miệng đã cảm nhận được cái ngon ngọt, béo ngậy của nhân đậu xanh, vị giòn sần sật của cùi dừa và hương thơm thoang thoảng của lá gai.

Tất cả tạo nên một hương vị đặc trưng, sự kết hợp giữa vị bùi béo của đậu xanh, vị ngọt thanh của đường, vị ngậy của mỡ lợn và vị giòn sần sật của cùi dừa tạo nên một hương vị hài hòa, hấp dẫn khó lẫn vào đâu được.

Hiện, bánh gai đã trở thành thứ đặc sản hàng hoá được người dân khắp mọi miền đất nước biết đến. Bánh gai Ninh Giang không chỉ là một món ăn ngon mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Hình ảnh những chiếc bánh gai đen nhánh được gói ghém cẩn thận đã trở thành một phần ký ức, một nét văn hóa ẩm thực độc đáo của vùng đất này.

×