Từ lâu, đặc sản măng cụt ở TX Thuận An (Bình Dương) đã được nhiều người biết đến bởi vị ngon, ngọt hiếm có. Không chỉ thế, Thuận An còn nổi tiếng với những vườn măng cụt trăm năm tuổi nằm giữa lòng đô thị sầm uất.

Thái Liêu-Miệt vườn quả ngon, la liệt cây cổ thụ vẫn "đẻ con"

Măng cụt Lái Thiêu không chỉ là đặc sản trứ danh của Bình Dương mà còn gắn liền với sinh kế của người dân nơi đây. Nếu có dịp ghé thăm, đừng quên khám phá những vườn măng cụt trăm năm tuổi và thưởng thức hương vị ngọt lành của loại trái cây nổi tiếng này.

Măng cụt trồng trên đất Lái Thiêu cũng dễ phân biệt vì trái khá nhỏ, phần cuống ngắn, trái không tròn đều mà hơi méo, vỏ mỏng nên dễ bóc hơn, phần cùi ngọt thanh xen lẫn chút vị chua nhẹ, thịt quả vừa mềm vừa mịn.

Đặc biệt là măng cụt khi ra hoa sẽ không thành từng chùm mà mỗi cành chỉ nở một bông, rồi mỗi bông chỉ đậu được một trái nên năng suất măng cụt sẽ thấp hơn những loại trái cây khác.

Măng cụt bắt đầu ra hoa từ tháng 11 đến tháng 12 Âm lịch, từ khi ra hoa đến khi kết quả và thu hoạch sẽ mất khoảng 5 tháng. Mùa thu hoạch măng cụt Lái Thiêu bắt đầu từ khoảng đầu tháng 5 Âm lịch, kéo dài trong 3 tháng.

Sau khi hái xuống, măng cụt sẽ được phân thành 3 loại phụ thuộc vào kích cỡ, tình trạng chín và độ “đẹp” của vỏ, sau đó dán nhãn độc quyền và được thương lái thu mua.

Ở vùng đất Thái Liêu, TX Thuận An, tỉnh Bình Dương có những cây măng cụt là cây cổ thụ đã hơn 100 tuổi vẫn cho quả ngon. Quả măng cụt Thái Liêu là quả ngon tiến vua, vua Minh Mạng nhà Nguyễn từng ban cho loại trái cây sặc sản này mỹ từ "giáng châu tử".

Măng cụt khi chín có thể ăn ngay hoặc chế biến thành sinh tố và kem. Ngoài ra, đây cũng là nguyên liệu để chế biến thành rất nhiều món ăn ngon, trong đó phải kể đến món gỏi tôm thịt và gỏi gà măng cụt nức lòng người.

Vị chua nhẹ, thơm giòn và mọng nước của măng cụt rất thích hợp để trộn gỏi, tạo nên hương vị chua chua ngọt ngọt hài hòa.

Khu vực nổi tiếng nhất vùng Lái Thiêu về trồng măng cụt phải kể đến là Cầu Ngang ở phường Hưng Định và xã An Mỹ, thuộc thị xã Thuận An.

Các hộ gia đình tại đây sở hữu những vườn măng cụt toàn cây cổ thụ. Có những cây măng cụt tuổi đời từ 60 đến 100 năm.

Tuy nhiên người dân chỉ có thể chặt xen kẽ các cây lâu năm già cỗi, không thể trồng mới cả vườn cùng lúc vì cây măng cụt mất rất nhiều năm mới bắt đầu ra hoa, kết trái, thông thường là khoảng 14 đến 20 năm mới có thể thu hoạch ổn định trở lại.

Nhìn từ trên cao, những địa phương ven sông Sài Gòn của thành phố Thuận An vẫn giữ được màu xanh bạt ngàn của những vườn trái cây. Khoảng 50% diện tích cây ăn trái tại đây được sử dụng để trồng măng cụt - một loại quả đang gây sốt trên mạng và thị trường.

Vùng Thuận An này trồng được rất nhiều loại trái cây ngon: Mít, dừa, sầu riêng, chôm chôm, bòn bon... nhưng nổi tiếng nhất vẫn là măng cụt - một loại quả được yêu thích đang gây sốt trên mạng và thị trường, với món gỏi gà măng cụt.

Măng cụt-giống cây ăn quả "nhập khẩu" vào Thái Liêu từ khi nào, vì sao vua Minh Mạng nhà Nguyễn ban mỹ từ "giáng châu tử"?

Quá trình hình thành các cây măng cụt cổ thụ ở vùng đất Thuận An, tỉnh Bình Dương (nổi tiếng nhất là ở Lái Thiêu) là một quá trình lâu dài, gắn liền với lịch sử du nhập.

Cây măng cụt không phải là loài bản địa của Việt Nam. Nhiều tài liệu cho rằng cây măng cụt được du nhập vào vùng đất Lái Thiêu (nay thuộc thành phố Thuận An) vào khoảng đầu thế kỷ 19.

Có giả thuyết cho rằng các nhà truyền giáo phương Tây (có thể là các cha đạo Công giáo, bao gồm cả Bá Đa Lộc hoặc Giám mục Taberd) đã mang giống cây này từ Malaysia hoặc Indonesia về trồng thử nghiệm tại các nhà thờ và trong vườn dân.

Một số nguồn khác lại đề cập đến vai trò của các nhà nông học người Pháp. Ban đầu, cây được trồng thử ở một số khu vực, nhưng Lái Thiêu với thổ nhưỡng và khí hậu đặc trưng ven sông Sài Gòn đã tỏ ra đặc biệt phù hợp.

So với vùng đất khác có trồng măng cụt, quả măng cụt Thái Liêu có chút khác biệt về hình thái, màu sắc, độ thơm ngon. Ảnh: Nguyên Vỹ (Báo Dân Việt).

Vùng đất Lái Thiêu, với đất sét pha cát màu mỡ, giàu hữu cơ và khí hậu nóng ẩm, lượng mưa dồi dào, đã cung cấp điều kiện lý tưởng cho cây măng cụt sinh trưởng và phát triển.

Nhờ hợp thổ nhưỡng, măng cụt Lái Thiêu dần nổi tiếng với hương vị thơm ngon đặc trưng, vị ngọt thanh pha lẫn chút chua dịu, thịt quả mềm mịn mà ít nơi nào sánh bằng.

Trái măng cụt Lái Thiêu từng được dùng để tiến vua nhà Nguyễn và được vua Minh Mạng ban tặng mỹ danh "giáng châu tử" (nghĩa là hạt ngọc từ trên trời rơi xuống).

Từ những cây trồng thử nghiệm ban đầu, người dân địa phương nhận thấy giá trị của loại cây này và bắt đầu nhân giống, mở rộng diện tích trồng.

Măng cụt là loại cây lâu năm, có tuổi thọ rất cao. Cây trồng từ hạt phải mất từ 8-10 năm, thậm chí 10-15 năm mới bắt đầu cho trái.

Quá trình sinh trưởng chậm này cũng góp phần tạo nên sự vững chãi và tuổi đời cho cây măng cụt-cây đặc sản.

Qua nhiều thế hệ, các vườn măng cụt được các gia đình dày công chăm sóc, gìn giữ và truyền lại cho con cháu.

Những cây măng cụt được trồng từ thời kỳ đầu, nếu được chăm sóc tốt, đã phát triển thành những cây cổ thụ to lớn, có tuổi đời hàng trăm năm.

Ngày nay, ở Thuận An, đặc biệt tại các phường như Lái Thiêu, An Sơn, Bình Nhâm, Hưng Định, vẫn còn nhiều vườn măng cụt cổ thụ, có những cây lên đến trên 100 năm tuổi.

Thậm chí có thông tin về những cây măng cụt là cây cổ thụ đã gần 200 năm tuổi. Những cây này thường được người dân gọi là "măng lão".

Đặc điểm của măng cụt cổ thụ Lái Thiêu thường là trái có thể không quá lớn, vỏ hơi sần sùi ("vỏ cám"), cuống ngắn, nhưng vị ngọt đậm đà và hương thơm đặc trưng hơn so với măng cụt trồng ở nơi khác hoặc cây còn non.

Ngoài các cây măng cụt cổ thụ, ở Thái Liêu cũng không hiếm các cây măng cụt có tuổi đời từ vài chục năm. Đây là các cây măng cụt tuổi "thanh niên, trung niên" đang độ sung sức cho trái ngon, cho trái nhiều. Ảnh: Nguyên Vỹ (Báo Dân Việt).

Những vườn măng cụt cổ thụ không chỉ mang giá trị kinh tế từ việc thu hoạch trái mà còn là một phần di sản văn hóa và nông nghiệp của vùng đất Bình Dương.

Chúng là minh chứng cho lịch sử khai phá và phát triển nông nghiệp của địa phương. Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa nhanh chóng đang đặt ra thách thức cho việc bảo tồn các vườn măng cụt cổ thụ này. Diện tích trồng có xu hướng bị thu hẹp.

Mấy chục năm qua, miệt vườn cây ăn trái Thái Liêu luôn là địa điểm khám phá, trải nghiệm của nhiều khách du lịch đến từ TP HCM. Chính vì vậy, thu nhập của các nhà vườn ngoài việc đến từ bán trái cây còn đến từ các dịch vụ du lịch.

Sáp nhập tỉnh Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu với TP HCM là cơ hội lớn, điều kiện thuận lợi để vườn măng cụt cổ thụ Thái Liêu trên đất Thuận An phát triển mạnh loại hình du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm.

×