Ngày 27/6, Văn phòng Chính phủ có văn bản số 5931 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính liên quan đến nội dung "Nông sản Việt đối diện với rủi ro tại châu Âu vì truy xuất nguồn gốc".

Rà soát, báo cáo Thủ tướng trước 15/7

Văn bản nêu: Tại Báo cáo số 530 ngày 15/6 của Cổng Thông tin điện tử Chính phủ điểm thông tin, báo chí và dư luận liên quan đến công tác chỉ đạo, điều hành, trong đó có nội dung về việc "Nông sản Việt đối diện với rủi ro tại châu Âu vì truy xuất nguồn gốc".

Theo báo chí phản ánh, nửa đầu năm 2025, nông sản Việt Nam như cà phê, tiêu, trái cây… liên tục đối mặt với các cảnh báo từ Liên minh châu Âu (EU) do không đáp ứng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và tính bền vững trong chuỗi cung ứng. EU đã tăng tần suất kiểm tra và áp dụng các quy định mới, trong đó có quy định chống phá rừng (EUDR), yêu cầu sản phẩm như cà phê, hồ tiêu, gỗ, cao su phải có minh chứng rõ ràng không liên quan đến phá rừng từ sau năm 2020, kèm theo dữ liệu GPS và hệ thống truy vết toàn diện. Các sản phẩm như sầu riêng, ớt, đậu bắp… bị kiểm tra tăng cường với tỷ lệ cao, một số lô hàng đã bị trả về do dư lượng hóa chất vượt ngưỡng.

Đáng lo ngại, phần lớn nông hộ Việt sản xuất quy mô nhỏ, thiếu thiết bị và kiến thức truy xuất, khiến việc đáp ứng tiêu chuẩn trở nên khó khăn, chi phí tăng cao. Các chuyên gia cho rằng đây cũng là thời điểm các doanh nghiệp Việt phải chuẩn hóa chuỗi cung ứng, đầu tư vào truy xuất minh bạch, nâng cao khả năng thích ứng và khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế. Chính phủ cần vào cuộc mạnh mẽ, hỗ trợ xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất quốc gia, đặc biệt đối với các vùng nguyên liệu trọng điểm. 

Về vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ: Công Thương, Tài chính, Ngoại giao, Khoa học và Công nghệ và các cơ quan liên quan dự thảo công điện của Thủ tướng Chính phủ để tiếp tục chỉ đạo cả nước, các doanh nghiệp rà soát xuất xứ hàng hóa, yêu cầu truy xuất nguồn gốc và đảm bảo chất lượng, uy tín cho hàng hóa Việt Nam xuất đi các nước châu Âu và thế giới; báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 15/7.

6 tháng năm 2025, EU đưa ra 16 cảnh báo

Theo Văn phòng SPS Việt Nam, nửa đầu năm 2025, EU đã ra 16 cảnh báo truy xuất dư lượng chất bảo vệ thực vật hoặc vi phạm quy định an toàn thực phẩm từ hàng Việt. Trong đó có 4 cảnh báo về "novel food", tức sản phẩm được EU xem là mới lạ và chưa được công nhận trước năm 1997. Trước đó, số liệu từ Bộ Công Thương cũng cho thấy, chỉ riêng năm 2024, Việt Nam nhận 114 cảnh báo, tăng gấp đôi so với năm 2023.

Theo thông tin từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), EU hiện áp dụng kiểm tra tăng cường 6 loại nông sản Việt: thanh long (30%), ớt và đậu bắp (50%), sầu riêng (20%)…Những cảnh báo này chủ yếu liên quan đến MRL (giới hạn tối đa chất tồn dư), dư lượng kháng sinh, vi sinh vật .

Đặc biệt, Quy định chống phá rừng (EUDR) từ cuối 2024 bắt buộc nông sản như cà phê, tiêu, gỗ, cao su phải kèm theo bằng chứng không liên quan phá rừng kể từ năm 2020. Việc truy xuất nguồn gốc bắt buộc với dữ liệu GPS, ảnh vệ tinh và hệ thống truy vết đồng hành từ nông hộ tới cả chuỗi.

Mới đây nhất, Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển phát đi cảnh báo khẩn về các quy định mới của EU, đặc biệt là tại các nước Bắc Âu – nơi nổi tiếng với sự kiểm soát nghiêm ngặt. Không chỉ ngành ca cao, các mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam như cà phê, hồ tiêu, điều, trái cây, thủy sản và cả hàng chế biến có thành phần nông sản đều đang đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng, nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về tính bền vững và truy xuất nguồn gốc.

Trong đó, ngành ca cao đang trở thành tâm điểm trong quá trình áp dụng EUDR, với những yêu cầu chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu không đáp ứng các tiêu chuẩn này, sản phẩm có thể bị từ chối ngay tại cảng, đặc biệt ở các quốc gia Bắc Âu.

Thông điệp từ Thương vụ Việt Nam tại Thụy Điển không chỉ là cảnh báo cho ngành ca cao, mà còn là lời nhắc nhở nghiêm túc với cả những mặt hàng thế mạnh khác của Việt Nam. Truy xuất nguồn gốc không rõ ràng có thể khiến hàng hóa bị từ chối ngay tại cảng nhập. Việc thiếu minh chứng tuân thủ môi trường hoặc tiêu chuẩn lao động có thể khiến doanh nghiệp bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngay cả với những công ty không thuộc diện áp dụng trực tiếp, áp lực từ các đối tác EU vẫn rất lớn khi họ cần đảm bảo toàn bộ hệ thống cung ứng đáp ứng chuẩn mực chung. Điều đó có nghĩa là tính minh bạch và bền vững giờ đây không còn là lợi thế mà đã trở thành điều kiện bắt buộc để tồn tại. 

Một ví dụ điển hình là sầu riêng - một trong những mặt hàng xuất khẩu tăng mạnh thời gian qua. Dù Empical EU vẫn nhập khẩu, nhưng vài lô hàng đã bị trả về do dư lượng hóa chất không đạt chuẩn. Dù không công bố số lượng chi tiết công khai, nhưng nhiều doanh nghiệp phản ánh tình trạng này gây tắc chuỗi, chi phí tăng cao cho xét nghiệm bổ sung và phê duyệt lại lô hàng.

×