Nghề truyền thống khẳng định bản sắc văn hóa dân tộc

Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Ba Na ở xã Vĩnh Hiệp là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa – tinh thần của người dân nơi đây. Từ các thôn như Hà Ri, Thạnh Quang đến Tà Lét, tiếng khung cửi vang lên đều đặn, phản ánh nhịp sống gắn bó mật thiết với nghề dệt truyền thống qua bao thế hệ.

Từ xa xưa, người Ba Na đã biết lấy vỏ cây rừng đập dập, se sợi, tạo ra những tấm vải để che thân. Theo thời gian, nguyên liệu được thay thế bằng sợi bông, nhuộm màu tự nhiên với ba gam chủ đạo: đen, đỏ và trắng – những màu sắc gắn liền với tín ngưỡng và biểu tượng văn hóa của người Ba Na.

Theo bà Đinh Thị Choi (64 tuổi, thôn Hà Ri), người gắn bó cả đời với khung cửi, nghề dệt không chỉ đòi hỏi sự cần mẫn mà còn là sự tinh tế, khéo léo: “Một bộ trang phục thổ cẩm đẹp, bền, đậm bản sắc phải mất cả tháng để hoàn thành. Mỗi hoa văn đều có ý nghĩa riêng, thể hiện tâm hồn người dệt và văn hóa của cả cộng đồng.”

Dù mang giá trị văn hóa sâu sắc, nghề dệt thổ cẩm truyền thống hiện đối mặt với nhiều thách thức. Theo bà Đinh Thị Chút (60 tuổi, thôn Hà Ri), các sản phẩm hiện chủ yếu làm thủ công, ít áp dụng máy móc nên giá thành cao, sản phẩm khó tiêu thụ: “Một bộ dệt xong có thể bán được 1,5 triệu đồng, nhưng bán chậm, phần lớn chỉ để dùng trong gia đình.”

Toàn xã Vĩnh Hiệp hiện có 58 hộ còn theo nghề, tập trung chủ yếu ở ba thôn: Hà Ri, Thạnh Quang và Tà Lét. Đáng chú ý, thôn Hà Ri chiếm hơn 60% số hộ biết dệt trong toàn xã – minh chứng cho nỗ lực gìn giữ nghề của cộng đồng.

Tuy nhiên, lớp người trẻ không còn mặn mà với khung cửi do thu nhập không ổn định, trong khi những người biết nghề chủ yếu đã cao tuổi.

Kỳ vọng từ đề án bảo tồn và phát triển làng nghề

Nhằm khôi phục và phát triển nghề truyền thống, UBND huyện Vĩnh Thạnh đã lập đề án bảo tồn làng nghề dệt thổ cẩm tại xã Vĩnh Hiệp, triển khai từ năm 2025 đến 2030. 

Theo ông Huỳnh Đức Bảo – Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Vĩnh Thạnh, đề án hướng tới gìn giữ bản sắc văn hóa, nâng cao năng lực sản xuất, tăng thu nhập cho người dân và phát triển du lịch cộng đồng.

Một số mục tiêu cụ thể được đặt ra như: duy trì và phát triển Làng nghề Hà Ri – vừa được UBND tỉnh Bình Định công nhận tháng 3/2025; hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu tập thể; đưa sản phẩm tham gia chương trình OCOP; đào tạo kỹ năng nghề và vệ sinh lao động; hướng tới xây dựng tổ hợp tác hoặc hợp tác xã tiêu thụ sản phẩm...

“Gắn kết giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế – xã hội là mục tiêu trọng tâm. Chúng tôi kỳ vọng nghề dệt thổ cẩm không chỉ được lưu giữ mà còn trở thành sản phẩm du lịch độc đáo của vùng đồng bào Ba Na tại Vĩnh Thạnh,” ông Huỳnh Đức Bảo chia sẻ.

Giữa làn sóng hiện đại hóa, những khung cửi ở Vĩnh Hiệp vẫn bền bỉ vang lên, như một minh chứng sống động cho nỗ lực gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc. Nghề dệt thổ cẩm không chỉ là ký ức của một thời, mà còn có thể trở thành tương lai – nếu có sự đồng hành của chính quyền và cộng đồng.

×