Ký ức Hà Nội: Nhớ giọng n­gười Tràng An qua tiếng nói đài phát thanh

Tôi từng tự hào và trào dâng xúc cảm xiết bao mỗi sáng lắng nghe ngôn ngữ dân tộc được truyền tải qua giọng chuẩn Hà Nội với câu nói quen thuộc tỏa lan khắp đất nước: "Đây là Đài tiếng nói Việt Nam, phát thanh từ Hà Nội, Thủ đô nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam".

Không dễ thương như giọng miền Tây cũng không chân quê như giọng miền Trung, có vẻ khi nói đến chất giọng miền Bắc người ta nghĩ ngay đến sự nặng nề khó nghe ở một số vùng và thậm chí là chát chúa. Riêng giọng Hà Nội lại khác!

Tiếng nói người Hà Nội tựa như cánh chim bay dập dìu giữa trời, nghĩa là không bất ngờ lên bổng rồi hạ trầm đột ngột mà chỉ đơn giản nhẹ nhàng, chững chạc, vừa đủ gây thiện cảm cho người đối thoại để rồi lưu niềm yêu mến ngay lần gặp đầu và giữ kỉ niệm đậm sâu tâm trí.

Giọng nam luôn trầm ấm. Một tiếng bật ra là tròn vành rõ chữ, đầy sang quý. Giọng nữ lại chuẩn thanh lịch đâu đó pha nét dỗi hờn mà cũng thật là đáng yêu. Theo năm tháng, cái chất giọng con người nơi đây kết tinh lại thành vẻ đẹp ngôn ngữ tiếng Việt.

Trong giao tiếp, người Hà Nội xưa trọng nhất sự lễ phép và lịch sự. Nghĩa là họ không chấp nhận cách người bậc dưới nói năng cộc lốc, thô lỗ mà phải là dạ vâng, dạ thưa, vâng ạ đi đầu đầy tôn trọng. Trong mọi hoàn cảnh, người nói phải biết nhịn nhường tránh dẫn đến xung đột không đáng có gây mất lòng nhau. Khuôn phép được người Hà Nội xưa xem là tiêu chuẩn để đánh giá đạo đức, sự hiểu biết của một người. Lối ứng xử tinh tế, khéo léo này dần dần cô đậm làm nên bản tính đặc biệt riêng của người Hà Nội. Thế nên người ta mới có câu "Nhất lịch, nhất sắc kinh kỳ Thăng Long".

Cùng với lối ứng xử biết người biết ta, người Hà Nội còn khoác lên mình cung cách ăn mặc gọn gàng đâu ra đấy. Dù nghèo giàu ra sao không cần biết nhưng phải là nghiêm ngăn, sạch sẽ mới được. Phụ nữ thì dáng duyên trong tà áo dài truyền thống bước đi nhẹ nhàng, đẹp dung dị. Ấy là nếp sống, cốt cách đậm chất truyền thống cổ xưa mang hồn cốt của vùng đất kinh kỳ ngàn năm văn hiến.

Ấy vậy mà ngày nay, trước cơn lốc bùng nổ kinh tế và hội nhập văn hóa nước ngoài cũng như luồng dân nhập cư ở các tỉnh đổ về ngày một đông khiến bộ phận không nhỏ lớp người trẻ vội vàng, gấp gáp trong việc dung nạp tiếng nói bốn phương. 

Ngôn ngữ giàu có, phong phú về âm điệu, ngữ điệu là điều không tránh khỏi và nó không có gì xấu có. Nhưng buồn là, sự sáng tạo từ vựng mới của lớp trẻ vô tình trở thành điều kiện cho thứ ngôn ngữ khiếm nhã ra đời với những trào lưu học đòi nói chèn tiếng nước ngoài, lạm dụng tiếng lóng, mật ngữ đầy khó hiểu và nhạt nhẽo. Từ đó, kéo theo lối phát âm sai lệch, mất cái nguyên gốc ngôn ngữ địa phương.

Chưa kể, lớp trẻ bây giờ nói tục quá ư là nhiều và tự nhiên xem đó là bình thường. Ở học đường, nơi được coi là cái nôi dưỡng dục con người thành tài nhân đức độ lại ngày càng bị lây lan trầm trọng bởi cơn sóng trào ô tạp ngoài xã hội. Con trai nói tục. Con gái cũng không kém gì. Chửi nhau vô tội vạ. Chính cách sống hiện đại cùng suy thoái đạo đức là mầm mống cho lời ăn tiếng nói của cộng đồng người Hà Nội bị biến dạng, trôi lạc và có nguy cơ mai một.

Thử hỏi, vậy thì còn đâu là tế nhị, tao nhã của giọng nói Hà Nội một thời tạo nên sức hấp dẫn vô hình cho người nghe; còn đâu là nét đẹp ngôn ngữ tiếng Việt được cất lên từ người dân Thủ đô; còn đâu "tự nhiên như thanh niên Hà Nội" và thanh lịch như gái kinh kỳ. Ngôn ngữ tồn tại theo thời gian phải là thứ giữ được bản sắc văn hóa dân tộc, mang trong mình nét sáng đẹp văn chương và phát âm thanh thoát, rõ ràng như thuở trước.

Dẫu biết muốn phát triển thì phải hội nhập nhưng không vì thế mà chúng ta hòa tan. Mà giọng nói Hà Nội lại càng phải tránh. Bởi đây không chỉ là biểu tượng đặc biệt của riêng Thủ đô mà còn là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho dân tộc Việt Nam mãi muôn đời sau.

×