Ký ức Hà Nội: Giữ "dòng thời gian" qua tem thư

Những lá thư đầu tiên tôi biết, là những lá thư bố tôi gửi về Hà Nội cho mẹ từ nơi công tác ở biên giới.

Khi ấy tôi chỉ biết vậy. Sau này tôi mới biết bố tôi đóng quân và chiến đấu ở chiến trường Vị Xuyên, Hà Tuyên (nay là tỉnh mới Tuyên Quang) – chiến trường ác liệt và kéo dài nhất của cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc.

Đó là vào khoảng cuối những năm 80 của thế kỷ trước, tôi đang học cấp 1. Những lá thư bố tôi gửi về thường dán một con tem, là tem quân đội, không ghi giá cước. Tôi còn bé, nên mẹ tôi chưa cho đọc thư bố. Có lần tôi đứng sau lưng mẹ khi đọc thư, ghé qua vai thấy dòng đầu tiên ghi chữ “Em yêu!”.

Khi mẹ tôi viết thư cho bố, mẹ thường bảo tôi viết thư để gửi chung phong bì. Tôi không rõ công việc của bố tôi như thế nào nên thường chỉ kể chuyện ở nhà, tình hình học tập của hai chị em, rồi chúc bố tôi mạnh khỏe, công tác tốt.

Tôi thích vẽ nên hầu như thư nào gửi bố tôi cũng gửi theo một bức tranh… Những lá thư mẹ gửi đi thì dán một hay vài con tem, là loại tem phổ thông có ghi giá cước. Những bức thư của bố, mẹ ghi ngày nhận ngoài phong bì và xếp thứ tự gọn gàng trên giá sách…

Bố tôi trở về khi biên giới im tiếng súng (là sau này tôi biết), và công tác tại một học viện quân sự ở Hà Nội. Trở về, trong ba lô của bố là một tập dày thư của mẹ tôi, của đồng đội, chiến sỹ…; bố trân trọng cất vào ngăn tủ. Từ khi bố về, thỉnh thoảng bố lại viết thư gửi về quê cho ông bà nội và cô tôi.

Tôi lại được ké thư của mình vào chung phong bì. Hồi ấy đâu có máy ảnh hay điện thoại như bây giờ mà chụp lại, nhưng mẹ tôi kể rằng những bức thư của tôi chữ thì nét chưa đẹp, đôi khi sai chính tả, trông rất buồn cười, ngộ nghĩnh và đáng yêu. Dạo đó có một câu thơ, không biết của ai, mà rất nhiều người, nhất là cánh lính trẻ thường ghi ngoài phong bì: “Thư này tình cảm dồi dào/ Nhờ anh bưu điện chuyển vào tận tay!".

Sau đó một thời gian, không hiểu xuất phát từ đâu, lũ trẻ con trong khu tập thể gia đình tôi sống rộ lên phong trào chơi tem, sưu tầm tem thư. Chị em tôi cũng không đứng ngoài cuộc chơi ấy. Chúng tôi tìm kiếm trong nhà, xin xỏ nhà hàng xóm, họ hàng, đồng nghiệp của bố mẹ… những con tem, tập hợp lại thành bộ sưu tập của riêng mình.

Lúc đó chúng tôi chưa biết có cuốn album gài tem, nên thường dán tem vào trong cuốn sổ tay. Ngày nào cũng mang ra khoe nhau, kiểm đếm xem có bao nhiêu con tem, có tem của bao nhiêu nước. Rồi chúng tôi trao đổi với nhau, theo một luật lệ tự đặt ra. Ví như một con tem nước ngoài thì đổi được 5 con tem Việt Nam, một con tem cổ thời xưa thì đổi được 3 con tem hiện đang lưu hành.

Trong quá trình tìm kiếm tem, hai chị em tôi bất ngờ được bố mẹ cho biết bố mẹ còn rất nhiều thư thời trước, cất trong một bọc để trên gác bếp (nhà tập thể cũ nên bếp cũng là nhà kho). Chúng tôi như tìm thấy mỏ vàng. Mà đúng là mỏ vàng thật, trong bọc thư của bố mẹ tôi toàn những con tem quý giá lưu dấu lịch sử liên quan đến cuộc kháng chiến chống Mỹ.

Nào tem Bác Hồ, tem lãnh tụ, tem kỷ niệm chiến thắng, tem cổ vũ chiến đấu; và đặc biệt nhất là bộ tem ghi dấu ấn số máy bay Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc, có con tem kỷ niệm 1000 máy bay bị bắn rơi, có con là 2000, có con 2500, có con 3000… và con số cuối cùng là 4181 máy bay Mỹ bị bắn rơi trên bầu trời miền Bắc.

Nhưng trong bọc thư ấy có nhiều lá thư không dán tem, chỉ có địa chỉ người nhận. Khi tôi hỏi thì bố mẹ tôi bảo rằng, hồi đó (vào những năm 70 thế kỷ trước), khó khăn, đôi khi tem cũng không sẵn, mà hoàn cảnh chiến tranh, nên thư nhiều khi cứ gửi theo xe ô tô bộ đội.

Bố tôi ở Trường Sơn, rồi vào chiến trường B. Mẹ tôi ở Hà Nội. Cứ thấy có xe ra Bắc hay vào Nam là gửi nhờ theo xe, chỉ có mỗi địa chỉ trên phong bì, ấy vậy mà không lá thư nào bị thất lạc.

Công cuộc sưu tầm tem của chị em tôi nâng lên một cấp, là khi chúng tôi biết rằng ở bưu điện còn có bán cả tem chơi cho người sưu tầm tem. Ấy vậy là, cứ chủ nhật cuối tuần, hai chị em tôi đạp xe đạp lên Bưu điện 75 Đinh Tiên Hoàng, Bưu điện 18 Nguyễn Du để mua tem chơi. Bao nhiêu tiền tiết kiệm, tiền mừng tuổi, tiền học bổng của chị tôi… chúng tôi đổ hết vào tem.

Và khi cái phong trào sưu tầm tem của trẻ con trong khu tập thể thoái trào, biến mất thì chị em tôi vẫn cần mẫn, lặng lẽ chơi tem theo cách của riêng mình. Đến bây giờ, qua nhiều khoảng thời gian thăng trầm, bộ sưu tập của tôi đã có tới vài nghìn con tem, với hơn 100 quốc gia, hàng chục chủ đề, có nhiều con tem quý hiếm mang dấu ấn lịch sử. Tôi không chủ động tìm kiếm tem nữa, nhưng có cơ hội là tôi vẫn mang về.

Cuối năm học cấp 3, đầu đại học, tôi tự dưng… phát tiết làm thơ. Cũng như nhiều người, ban đầu tôi chép thơ trong sổ tay. Sau rồi bạo dạn gửi thơ đến báo Sinh viên Việt Nam – Hoa học trò, báo Tiền phong...

Thơ chép ngay ngắn trên giấy trắng, bỏ vào phong bì, dán tem đúng cước gửi thư rồi mang tới bưu điện, bỏ vào thùng thư trước cửa bưu điện. Lúc bỏ thư vào thùng cứ hồi hộp ngó trước ngó sau sợ ai nhìn thấy thì ngại chết. Rồi âm thầm mong ngóng, theo dõi báo xem thơ mình có được đăng in hay không. Chắc thơ tôi cũng không tệ nên cũng có nhiều bài được đăng ở các báo.

Mỗi lần báo đăng thơ, là ôi trời, bao nhiêu thư từ mọi phương trời gửi về làm quen, kết bạn. Tôi để địa chỉ tác giả là trường đại học nơi tôi học, có hôm bạn cùng lớp đem từ văn phòng khoa lên lớp cho tôi cả chục lá thư. Mang về đọc âm ỉ sướng tới mấy ngày. Rồi trong những bức thư ấy, có thư nào ấn tượng thì viết trả lời, rồi lại hồi hộp mang ra bưu điện gửi… Và rất mong nhận được hồi âm...

Những năm tháng sinh viên, tôi có người bạn gái (mà bây giờ là vợ tôi) học khác trường. Chúng tôi cùng ở Hà Nội, nhà cũng gần nhau và tuần gặp nhau hẹn hò 1-2 lần, nhưng chúng tôi vẫn viết thư gửi bưu điện cho nhau để tạo sự bất ngờ, và đôi khi là giãi bày những điều khó nói.

Là dân kiến trúc, nên tôi không để yên cho những cái phong bì, mà luôn làm cho nó phải đặc biệt, phải khác thường. Tôi hầu như không dùng phong bì bán sẵn, mà tự chế, khi thì hình vuông, khi hình tam giác, khi hình tròn, hình trái tim…, với đủ các màu sắc khác thường. Bạn gái kể cứ mỗi khi bạn nhận được thư ở trường là cả lớp xôn xao vì những cái phong bì khác lạ đó. Tất cả những thứ đó vẫn còn, và đôi khi mang ra kể với con chúng tôi thì như những câu chuyện cổ tích…

Thế rồi, sự thay đổi công nghệ ào đến như một cơn lốc. Đầu tiên là phổ cập điện thoại cố định, rồi internet, rồi điện thoại di động. Những lá thư tay trong phong bì gửi bưu điện cứ thưa dần. Những con tem cũng vậy, dường như chúng đã kết thúc vai trò lịch sử.

Không biết tự bao giờ, những con tem được thay bằng những cái dấu ghi cước phí, và những phong bì gửi hầu như không còn là thư, nếu có gửi thì chủ yếu người ta gửi văn bản, tài liệu.

Cũng không biết tự bao giờ, các bưu điện không còn cái thùng thư sơn màu vàng đặt trước cửa nữa. Bản thân tôi cũng không nhớ lần gần đây nhất mình gửi một lá thư đúng nghĩa dán tem là tự bao giờ, có lẽ đã lâu lắm rồi. Internet và điện thoại di động đã đem lại quá nhiều điều tiện lợi và cũng để lại bao nỗi niềm của những người hoài cổ như tôi.

Lâu lâu đọc báo tôi thấy Bưu chính Việt Nam phát hành tem nhân dịp kỷ niệm gì đó, thì biết rằng con tem chưa chết, và bưu điện vẫn phát hành tem. Nhưng thực tế để nhìn thấy một phong bì thư có dán tem khó hơn hái sao trên trời, cái phong bì lâu nay chủ yếu để... đựng tiền.

Các bạn trẻ thời nay như thế hệ Gen Z con tôi cưa cẩm, hẹn hò, tâm tình với nhau tất nhiên không dùng thư nữa, mà qua Zalo, Facebook, Tiktok…có điện thoại di động là có cả thế giới trong tay. Mỗi thời mỗi khác, biết vậy mà vẫn thấy ngậm ngùi nuối tiếc một thuở thư, tem đầy lãng mạn. Nhớ mãi cảm giác mong chờ, nhớ cảm giác hồi hộp khi mở bì thư, nhớ những con tem nhỏ xíu đẹp kỳ diệu… Tất cả đã trở thành quá khứ, là ký ức sâu đậm không thể quên!

Tác phẩm gửi dự thi về Báo NTNN/Điện tử Dân Việt cần ghi rõ họ tên tác giả, bút danh (nếu có), năm sinh, nghề nghiệp, giới tính, quê quán, địa chỉ liên hệ, email, số điện thoại.

Mỗi tác giả có thể gửi nhiều tác phẩm nhưng phải thống nhất một bút danh. Tác phẩm dự thi gửi về email của chương trình: [email protected] hoặc qua đường Bưu điện về Ban Bạn đọc, tầng 10 Tòa nhà Báo Nông thôn Ngày nay 68 Dương Đình Nghệ, Cầu Giấy, Hà Nội.

Cơ cấu giải thưởng của Cuộc thi viết Ký ức Hà Nội lần thứ IV năm 2025 bao gồm: 01 giải nhất trị giá 20.000.000 đồng; 02 giải nhì, mỗi giải trị giá 10.000.000 đồng; 03 giải ba, mỗi giải trị giá 5.000.000 đồng; 05 giải khuyến khích, mỗi giải trị giá 2.000.000 đồng.

×