Cánh quân phía Đông do tướng Lê Trọng Tấn làm Tư lệnh: 32.000 quân, vượt 1.000 km, đánh một mạch đến cửa ngõ Sài Gòn

Trong hồi ký Tổng hành dinh trong mùa xuân toàn thắng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói rằng cuối tháng 3/1975, Quân ủy và Bộ Tư lệnh Miền vạch kế hoạch tiến công Sài Gòn với lực lượng bản thân hiện có. Kế hoạch dự kiến tiến công vào nội đô trên 5 hướng: Hướng Đông do Quân đoàn 4 đảm nhiệm; hướng tây bắc do Sư đoàn 9 cùng Trung đoàn 16 và Trung đoàn 271B đảm nhiệm; hướng tây do Đoàn 232 đảm nhiệm; hướng Nam do Trung đoàn 88 và 21 của Quân khu 8 phụ trách, hướng Bắc được giao cho Trung đoàn Gia Định (sẽ được tăng cường thêm lực lượng đặc công, biệt động và lực lượng trung ương điều vào nếu có).

Quân ủy và Bộ Tư lệnh Miền chủ trương tiến công diệt địch ở Xuân Lộc, áp sát Biên Hòa, Đoàn 232 đánh chiếm Mộc Hóa, đưa lực lượng xuống cắt đường số 4, kết hợp với chủ lực quân khu 8 diệt Sư đoàn 7 và Sư đoàn 9 ngụy.

Thực hiện thắng lợi bước này, sẽ gây biến động lớn về quân sự, chính trị trong ngụy quân, ngụy quyền. Nắm lấy thời cơ ấy, sẽ phát động nhân dân nổi dậy, kết hợp công kích quân sự với khởi nghĩa của quần chúng, trong đánh ra, ngoài đánh vào, nhằm năm mục tiêu chủ yếu là: sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tổng tham mưu ngụy, Biệt khu Thủ đô, Tổng nha Cảnh sát, Dinh Độc Lập. Kế hoạch này được Trung ương Cục miền Nam nhất trí và báo cáo ra trung ương.

Như vậy, kế hoạch được phê duyệt ngày 7/4 chỉ dự kiến sử dụng lực lượng vũ trang tại chỗ của B2, chưa tính tới các lực lượng chi viện từ chiến trường khác.

Trong khi đó, sau hai trận thắng lớn ở Tây Nguyên và Huế - Đà Nẵng, tình thế diễn biến mau lẹ cho nên Quân ủy Trung ương đã quyết định điều lực lượng từ hai chiến trường này và cả lực lượng dự bị chiến lược từ miền Bắc vào chi viện cho chiến dịch tiến công Sài Gòn. Lực lượng vũ trang Tây Nguyên được tổ chức thành quân đoàn 3 tiến xuống phía Bắc Sài Gòn. Lực lượng quân đoàn 2 và lực lượng quân khu 5, theo ý định của cấp trên là ở lại giữ miền Trung, chỉ điều một phần lực lượng phối thuộc với quân đoàn 1 vào tham gia chiến dịch ở Sài Gòn.

Hồi ký Chiến trường mới của Thượng tướng Nguyễn Hữu An nói rằng ngày 1/4/1975, Bộ Tổng Tư lệnh ra mệnh lệnh cho Quân đoàn 2 chuẩn bị cho Sư đoàn 325 và Lữ đoàn thiết giáp 203 cùng một trung đoàn phòng không sẵn sàng cơ động vào Nam. Tướng An kể rằng mệnh lệnh này làm cho cán bộ chiến sĩ trong quân đoàn xôn xao kém phấn khởi. Ngay trong Bộ tư lệnh Quân đoàn cũng có nhiều thắc mắc.

Hồi ký của tướng An viết: Địch củng cố tuyến phòng thủ mạnh từ Phan Rang, Phan Thiết trở vào, quân đoàn 4 gặp khó khăn chưa dứt điểm được Xuân Lộc; Quân đoàn 2 có khả năng cơ động cao, tại sao không đưa toàn bộ Quân đoàn 2 tiến theo đường 1 đánh phá sự phòng thủ của địch ở miền duyên hải “chia lửa” cho Quân đoàn 4 và nếu phá vỡ sự phòng thủ của địch ở phía duyên hải, địch sẽ cơ bản mất khả năng “tử thủ Sài Gòn”.

Với suy nghĩ như vậy, tối ngày 1/4 bộ tư lệnh quân đoàn 2 đến gặp tướng Lê Trọng Tấn – Tư lệnh chiến dịch để đề đạt phương án. Thật may, mong muốn của Quân đoàn 2 cũng là điều mà tướng Tấn đang suy nghĩ. Do vậy, nghe xong trình bày của tướng Nguyễn Hữu An, tướng Tấn nói: “Ý kiến của các cậu rất đúng. Mình cũng nghĩ thế. Được, tớ sẽ ra ngay Hà Nội báo cáo với anh Văn (tức Đại tướng Võ Nguyên Giáp). Nếu anh Văn đồng ý mình sẽ điện ngay.

Câu chuyện ở Hà Nội được thuật lại trong hồi ký của tướng Võ Nguyên Giáp như sau:

“Sau ngày Đà Nẵng giải phóng, theo lệnh của Bộ Tổng tư lệnh, anh Lê Trọng Tấn, Tư lệnh Mặt trận Quảng Đà, bay ra Hà Nội nhận nhiệm vụ mới. Anh Tấn nêu ý kiến cần hình thành cánh quân ven biển, gồm các lực lượng vừa giải phóng Đà Nẵng, nhanh chóng tiến quân đánh địch trong hành tiến, tiêu diệt địch và làm chủ các địa bàn chiến lược từ Nha Trang trở vào, không cho địch co cụm về Sài Gòn.

Đây cũng là ý kiến đề nghị của Thường vụ và Bộ Tư lệnh Quân khu 5 và của Thường vụ và Bộ Tư lệnh Quân đoàn 2 vừa lập chiến công ở Đà Nẵng. Tôi tán thành đề nghị này và cử ngay anh Tấn sang trình bày với anh Ba (tức đồng chí Lê Duẩn). Sau khi trao đổi thêm với tôi, anh Ba hoàn toàn đồng ý.

Ngay lập tức, Thường trực Quân ủy Trung ương và Bộ Tổng tư lệnh lập cánh quân phía Đông, gồm Quân đoàn 2 (thiếu Sư đoàn 324 ở lại Huế) cùng Sư đoàn 3 (Quân khu 5) và các đơn vị pháo binh, cao xạ, xe tăng, công binh. Nhiệm vụ là vừa đánh địch, vừa mở đường với tốc độ thật nhanh, khẩn trương đến kịp thời gian cùng các đơn vị bạn tham gia giải phóng Sài Gòn. Anh Lê Trọng Tấn được cử làm Tư lệnh.”

Cánh quân phía Đông sau đó bắt đầu hành quân vào Nam từ ngày 7/4 trên 2276 xe với quân số hơn 32.000 người (chưa kể Sư đoàn 3 đã ở phía trong, sẽ nhập đội hình sau). Lệnh trên yêu cầu quân đoàn trong vòng 18 ngày vừa hành quân vừa tác chiến phải đến được nơi tập kết là Rừng Lá tại Bà Rịa, cách Xuân Lộc 20 km.

Ngày 24/4, các khối hành quân của Quân đoàn 2 đến được điểm tập kết đúng thời gian quy định. Quân đoàn đã vượt qua 3 quân khu của địch gồm 11 tỉnh, 18 thị trấn, thị xã, mỗi ngày đi 100 km, đánh địch trong hành tiến; trải qua 5 trận hiệp đồng binh chủng cấp sư đoàn, 3 trận đánh tàu biển, 9 trận đánh máy bay.

Cánh quân này đã diệt và đánh tan một sư đoàn bộ binh, 1 lữ đoàn dù, 2 liên đoàn biệt động quân, 1 trung đoàn bộ binh, 8 tiểu đòa bảo an, 500 cảnh sát dã chiến của ngụy. Hoạt động của cánh quân phía Đông đã đánh tan tuyến phòng thủ Sài Gòn từ xa, làm thất bại chiến thuật “co cụm” của địch, mở thông tuyến đường số 1 nối liền từ Huế đến cửa ngõ Sài Gòn.

Như vậy, một cánh quân vốn dĩ không nằm trong dự kiến từ đầu mà được hình thành từ những tình thế mới xuất hiện trên chiến trường và sự nhạy bén của những vị tướng dày dạn trận mạc của quân đội ta, đã thể hiện giá trị chiến lược đặc biệt, góp phần vào thắng lợi vẻ vang của chiến dịch Hồ Chí Minh.

Nói về giá trị của cánh quân phía Đông, Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đánh giá trong hồi ký Tổng hành dinh trong mùa xuân toàn thắng rằng: “Cuộc tiến quân thần tốc của cánh quân phía Đông với hơn 32.000 quân và 2276 xe, pháo, tăng, thiết giáp qua gần 1000 km, vượt lên mọi khó khăn, trở ngại, đánh địch trong hành tiến, là một đòn chiến lược sáng tạo, kịp thời, tạo bất ngờ lớn cho quân địch, đập tan ý định co cụm lớn của chúng trên dọa miền duyên hải, đánh thông tuyến đường số 1 từ miền Bắc vào tận cửa ngõ phía Đông và Đông Bắc Sài Gòn, mở thêm một đường tiếp tế hậu cần chiến lược, góp phần làm thay đổi so sánh lực lượng giữa ta và địch trên chiến trường, tạo điều kiện hết sức quan trọng và một thế chiến lược rất thuận lợi cho cuộc tiến công giải phóng Sài Gòn – Gia Định.”

Sự đánh giá cao của tướng Giáp đối với cánh quân phía Đông và màn thể hiện xuất sắc của nó còn thể hiện qua việc, chiều tối ngày 30/4, trong sự xúc động của chiến thắng cuối cùng, tướng Giáp đã viết một bức điện gửi tướng Tấn mà ông nói là “một bức điện vượt ra ngoài khuôn phép thông thường về quân sự: “18 giờ 30 phút. Anh Tấn ơi! Làm ăn tốt quá! Phấn khởi quá! Chúc các anh rất khỏe và chuyển lời mừng chiến thắng của mình cho các tướng trong đó. Ký tên: Văn”.

×