Chiều 15/5, tại phiên họp tổ của Quốc hội, các đại biểu cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế đặc biệt để hiện thực hoá Nghị quyết 68, đột phá các cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội tán đồng việc cần thiết xây dựng và ban hành Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế đặc biệt cho kinh tế tư nhân, song ông Hùng đề nghị cần chi tiết để doanh nghiệp tư nhân kết nói với doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp Nhà nước.

Cần “cấm” thay vì chỉ “xử lý nghiêm” thanh kiểm tra gây nhũng nhiễu doanh nghiệp

Về câu chữ, ông Hùng đề nghị cần giải thích rõ nhiều khái niệm trong dự thảo Nghị quyết như thế nào là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, khái niệm vườn ươm công nghệ, thế nào là doanh nghiệp công nghệ cao? Khái niệm công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn, dự án xanh - tuần hoàn như thế nào? Rồi chuyển từ thanh tra, kiểm tra trực tiếp sang thanh tra kiểm tra dựa trên dữ liệu điện tử.

Hay về câu chữ liên quan đến “xử lý nghiêm hành vi lạm dụng thanh tra, kiểm tra để nhũng nhiễu, gây khó khăn cho doanh nghiệp”. Ông Hùng đề nghị: Cần thay thế, nâng lên quy định “cấm….” bởi xử lý nghiêm thì chưa đủ tính răn đe.

“Không dùng từ xử lý nghiêm mà nên thay bằng từ nghiêm cấm các hành vi lạm dụng thanh tra, kiểm tra để nhũng nhiễu, gây khó khăn cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh”, ông Hùng nêu.

Dự thảo Nghị quyết, địa phương được sử dụng ngân sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư kết cấu hạ tầng, ông Hùng đề nghị thêm quy định: Địa phương hỗ trợ về cơ chế chính sách để “làm sao các thủ tục đăng ký, đầu tư, tham gia dự án, giải quyết các thủ tục đất đai được nhanh, thuận lợi”.

Về quy định chính sách dành 20ha trong khu, cụm công nghiệp hoặc dành tối thiểu 5% diện tích đất khu công nghiệp cao cho kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thuê lại, theo Đại biểu Hùng đây là chính sách mới, đột phá lần đầu tiên xây dựng.

Tuy nhiên, theo ông này cần quy định thời hạn áp dụng kéo dài trong lâu bởi nếu một khu, cụm công nghiệp, kinh tế khi thực hiện chủ trương này, nhưng không có doanh nghiệp đủ điều kiện thuê, đáp ứng các tiêu chí thì số diện tích này để trống cũng gây lãng phí.

“Chúng ta cần cơ chế linh hoạt bởi 20ha và 5% quỹ đất khu kinh tế, khu công nghiệp cũng là rất lớn”, ông Hùng cho hay.

Bên cạnh đó, ông Hùng cho rằng nếu áp dụng cho cả nước thì sẽ nảy sinh một số vấn đề thuộc về đặc tính kết cấu tự nhiên của đất đai.

“Không phải địa phương nào cũng có khả năng thu hút công nghiệp công nghệ cao. Ví dụ như phía nam nước ta, các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long vì sao rất ít các dự án công nghệ cao đầu tư vào đây mà chủ yếu là tập trung ở Đông Nam bộ? Ngoài các yếu tố môi trường đầu tư, còn có yếu tố mang tính tự nhiên là nền đất ở khu vực này đất mềm, yếu nên đặt các trụ sở, nhà máy khó khăn hơn”, ông Hùng nêu.

Việc chúng ta dành quy định này để áp cho các địa phương, không có việc loại trừ thì có phù hợp hay không?

Liên quan đến cơ chế ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 2 năm, giảm 50% 4 năm tiếp theo), miễn thuế cho doanh nghiệp nhỏ và vừa 3 năm đầu, ông Hùng cho biết, dự thảo Nghị quyết cụ thể hoá Nghị quyết 68 rất tốt. Tuy nhiên, cơ chế này so với các ưu đãi của Nhà nước dành cho FDI hiện nay vẫn chưa tương xứng.

Hiện, FDI chúng ta miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm đầu và giảm thuế 50% trong 9 năm tiếp theo. Vậy mức ưu đãi doanh nghiệp đổi mới sáng tạo so với FDI là chưa tương xứng. Vì vậy, cân nhắc có ưu đãi cao hơn.

Về mức miễn thuế cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, ông Hùng cho rằng cần có chế tài để lường trước doanh nghiệp lập ra hoạt động 3 năm rồi phá sản, lập thêm nhằm lạm dụng chính sách.

Phải hiện thực hoá hai tư duy “cởi trói” và “phát triển”

Tại Tọa đàm “Kinh tế tư nhân: Động lực vươn mình từ Nghị quyết 68” do Tạp chí Đầu tư Tài chính tổ chức mới đây, nhiều chuyên gia cũng góp ý sâu sắc cho Nghị quyết 68.

Theo TS Bùi Thanh Minh, đại diện Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cho biết, Nghị quyết 68 không phải là câu chuyện ưu tiên khu vực tư nhân, mà là vấn đề về luật chơi – khu vực này chỉ cần được tự do và bình đẳng để làm tốt công việc của mình.

Theo ông này, Nghị quyết 68 theo đuổi hai tư duy cốt lõi: “Cởi trói” và “phát triển”. Ở tư duy cởi trói, mục tiêu là giải quyết các “căn bệnh” cố hữu như đất đai, vốn, hay cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp tư nhân với các nhóm thân hữu. Còn ở tư duy phát triển, các doanh nghiệp được phân cấp theo ba nhóm: doanh nghiệp dẫn dắt gắn với bài toán quốc gia, doanh nghiệp tiên phong, và các doanh nghiệp nhỏ.

Theo PGS.TS Nghiêm Thị Thà, Tổng thư ký Hiệp hội Tư vấn Tài chính Việt Nam (VFCA) cho rằng Nghị quyết 68 đã xác định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất, khơi thông các dòng vốn cho khu vực này không chỉ là yêu cầu cấp bách, mà còn là chiến lược then chốt để phát triển kinh tế quốc gia trong giai đoạn mới.

Vị chuyên gia nhấn mạnh, hiện tỷ lệ doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các dự án đối tác công tư (PPP) cũng rất thấp, theo Bộ KH&ĐT nay là Bộ Tài chính chỉ chiếm khoảng 5% tổng số dự án công trong giai đoạn 2016–2023.

Thực tế trên cho thấy còn nhiều điểm nghẽn, trong đó thiếu đa dạng về kênh huy động vốn, khi phần lớn vẫn phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Hệ thống pháp lý liên quan đến tài chính và đầu tư tư nhân còn thiếu đồng bộ, đặc biệt chưa có cơ chế chia sẻ rủi ro giữa nhà nước và tư nhân. Chính sách khuyến khích đầu tư tài chính dài hạn và vốn mạo hiểm chưa đủ hấp dẫn. Và cuối cùng, việc thiếu các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và công cụ đánh giá năng lực tài chính khiến các doanh nghiệp tư nhân khó tạo được niềm tin với nhà đầu tư.

Bà Thà đề nghị Nhà nước cũng cần khuyến khích hình thành các quỹ đầu tư tư nhân theo mô hình “matching fund” – đối ứng giữa nguồn vốn công và tư, tương tự như Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia.

TS. Nguyễn Quốc Việt, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách, nêu mối băn khoăn: Làm sao để sau Nghị quyết 68, kinh tế tư nhân có thể thực sự cất cánh và trở thành động lực phát triển của đất nước? Đây không chỉ là câu hỏi mang tính thực tiễn mà còn là một bài toán lý luận cần lời giải rõ ràng.

Theo ông Việt, AI và công nghệ đang dần trở thành hạt nhân trong các mô hình sản xuất công nghiệp mới. Tuy nhiên, hiện chúng ta đang có nhiều nghị quyết (như Nghị quyết 57, 66, 68), nhưng việc thiếu tích hợp và thống nhất giữa các chính sách đang khiến bài toán năng suất và đổi mới công nghệ khó có lời giải. “Trong hệ sinh thái tương lai, AI sẽ giữ vai trò trung tâm. Nhưng để làm được điều đó, chúng ta cần một chiến lược tổng thể, đồng bộ, chứ không thể tiếp tục đi theo kiểu phân mảnh như hiện nay”, ông Việt nói.

×