Sáng 14/5, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về các dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.

Ủy ban sửa đổi Hiến pháp đề xuất bỏ quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chánh án, Viện trưởng VKS do không còn cấp huyện, nhưng nhiều đại biểu không tán thành.

Chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để nhân dân trao đổi trực tiếp với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND

Nêu ý kiến về việc thu hẹp quyền chất vấn của đại biểu HĐND, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thuý (đoàn Đà Nẵng) cho biết, theo giải thích của Ban soạn thảo, có hai lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND là:

Lý do thứ nhất, sắp tới, theo chủ trương của Đảng về kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sẽ không tổ chức TAND và VKSND cấp huyện mà thay thế bằng các TAND, VKSND khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Lý do thứ hai, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, HĐND vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương (bao gồm giám sát hoạt động của TAND, VKSND và các cơ quan nhà nước khác trên địa bàn) và HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.

Theo bà Thuý, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND, VKSND khu vực, vẫn còn TAND, VKSND cấp tỉnh thì rất khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri của họ: vì sao họ không còn được quyền chất vấn người đứng đầu 2 cơ quan này như Hiến pháp 2013 quy định.

"Còn TAND, VKSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân khi họ sai phạm tại những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐNĐ là đại diện. Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND? Nếu vậy nếu dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?", bà Thuý nói và đề nghị trước khi thông qua mô hình TAND, VKSND khu vực, Quốc hội xem xét kỹ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này.

Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy nhận thấy, lập luận của Ban soạn thảo đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và tính chất pháp lý khác nhau, và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn, vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người chất vấn phải trả lời trực tiếp, phải chịu trách nhiệm về phần trả lời của mình.

Đại biểu cho rằng, không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án hoặc Viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề đối thoại công khai với đại biểu và cử tri.

Nữ đại biểu này nhấn mạnh, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, nhân dân địa phương yêu cầu thông tin trao đổi trực tiếp với Chánh án, Viện trưởng.

Do đó, nhận định rằng "HĐND vẫn giám sát" được là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát. Việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND là đi ngược lại với Nghị quyết 27 của Trung ương để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền.

Đề nghị giữ nguyên quyền chất vấn của đại biểu HĐND

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cho biết, việc bỏ thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND có thể đem lại một số ưu điểm như Tờ trình.

Tuy nhiên đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng, chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước Đại biểu dân cử và nhân dân.

Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của ĐBQH đối với Chánh án TANDTC và Viện trưởng VKSNDTC.

Bên cạnh đó, chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.

"Theo Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức TAND và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức VKSND trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này thì mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Như vậy, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu HĐND cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi", ông Nghĩa nêu quan điểm.

Đồng tình giữ nguyên quyền chất vấn của đại biểu HĐND, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân (đoàn Bình Dương) cho rằng, cần cân nhắc kỹ việc thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của TAND, VKSND vẫn được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh và khu vực tại địa phương.

Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân kiến nghị giữ nguyên chủ thể này được chất vấn như trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) tại khoản 5 Điều 33.

×