Vào tháng 11 và 12 hàng năm, khi gió mùa kết thúc, thành phố Delhi thường xuyên chìm trong lớp sương mù dày đặc và ô nhiễm nghiêm trọng, buộc nhiều trường học, văn phòng phải đóng cửa. Nghiên cứu mới đây của nhóm nhà khoa học quốc tế do Giáo sư Andre Prévôt thuộc Viện Paul Scherrer (Thụy Sĩ) dẫn đầu đã chỉ ra rằng, nguyên nhân chính của hiện tượng này là do các đám cháy nông nghiệp tại bang Punjab.

Trong thời điểm ô nhiễm lên tới đỉnh điểm, Delhi ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức “rất nghiêm trọng” với tầm nhìn chỉ còn vài trăm mét. Giáo sư Andre Prévôt mô tả cảm giác như đang “đứng giữa một bát súp ô nhiễm dày đặc”. Tình trạng này không chỉ là một hiện tượng thị giác mà còn là một trải nghiệm vật lý, đi kèm với mùi khét kéo dài và lớp bụi mịn có thể cảm nhận bằng tay.

Tiến sĩ Kaspar Rudolf Dällenbach, một trong những nhà nghiên cứu chính của dự án, nhấn mạnh rằng: “Vùng đồng bằng Ấn - Hằng là một trong những khu vực ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất thế giới. Khi ô nhiễm cực độ gặp mật độ dân số cao, hậu quả đối với sức khỏe cộng đồng trở nên đặc biệt nghiêm trọng'.

Đốt gốc rạ – nguyên nhân chính của sương mù sau mùa mưa

Nhóm nghiên cứu đã xác định đốt gốc rạ là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ô nhiễm hạt bụi tại Delhi và Kanpur trong giai đoạn sau mùa mưa. Nông dân tại bang Punjab thường đốt rơm rạ sau khi thu hoạch lúa để nhanh chóng dọn ruộng, gieo hạt lúa mì và kịp thời vụ thứ hai trong năm.

Trong giai đoạn ô nhiễm nặng nề nhất, các nhà khoa học ước tính rằng 32% số ca tử vong hàng ngày do ô nhiễm ở Delhi và 53% ở Kanpur bắt nguồn từ việc đốt đồng. Cụ thể, trong hai tháng 11 và 12, Delhi ghi nhận 1.072 ca tử vong liên quan đến hiện tượng này, còn Kanpur là 259 ca. Phụ nữ và người cao tuổi là những nhóm chịu tác động nặng nề nhất.

Quá trình hình thành sương mù diễn ra theo chuỗi: từ giữa buổi chiều, các đám cháy bắt đầu tại Punjab, khói tích tụ và được gió mang đến Delhi trong đêm. Sáng hôm sau, ánh nắng mặt trời kích hoạt phản ứng giữa các chất ô nhiễm, tạo thành sương mù quang hóa. Sau khoảng 24 giờ, luồng không khí ô nhiễm tiếp tục di chuyển đến Kanpur, cách đó hơn 600 km.

Không chỉ đốt gốc rạ, các nguồn gây ô nhiễm khác như đốt phân bò, cỏ khô và củi – phổ biến trong các hộ gia đình nông thôn – cũng đóng góp vào tình trạng ô nhiễm, đặc biệt là tại Kanpur vào mùa đông.

Ngoài nguyên nhân từ nông nghiệp, nhóm nghiên cứu còn phát hiện ra nhiều hạt bụi xuất phát từ ô nhiễm công nghiệp tại Delhi. Những nguồn này bao gồm hoạt động sản xuất nhựa, vật liệu dán, chất kết dính và tái chế rác thải điện tử. Giao thông đô thị cũng góp phần lớn vào ô nhiễm bụi mịn tại khu vực này.

Một phần nguyên nhân của việc đốt gốc rạ là do quá trình cơ giới hóa thu hoạch hiện đại không thu gom được hết thân cây lúa, buộc nông dân phải đốt để dọn ruộng. Tuy nhiên, các nhà khoa học chỉ ra rằng công nghệ mới có thể là giải pháp thay thế bền vững. Trong số đó, máy “happy seeder” – một thiết bị có thể gắn sau máy kéo – cho phép gieo hạt lúa mì trực tiếp lên ruộng mà không cần đốt hay xới đất. Gốc rạ được giữ lại trên mặt ruộng, góp phần cải thiện độ phì nhiêu của đất và tăng khả năng giữ nước.

Chính phủ Ấn Độ đã triển khai các chương trình trợ cấp nhằm hỗ trợ nông dân tiếp cận thiết bị này. Tuy nhiên, để thay đổi thói quen lâu đời, nông dân vẫn cần thêm sự hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo và đảm bảo đầu ra cho mùa vụ.

Nghiên cứu cũng khuyến nghị cần đẩy mạnh hợp tác giữa các bang, đặc biệt là giữa Punjab và Delhi, để kiểm soát nguồn phát thải từ đầu. Việc theo dõi vệ tinh, áp dụng công nghệ dự báo sớm và tăng cường xử phạt hành vi đốt rơm rạ cũng là những biện pháp cần thiết trong tương lai gần.

Nghiên cứu tiếp tục khẳng định rằng các giải pháp kỹ thuật sẽ không mang lại hiệu quả nếu thiếu sự cam kết chính trị, hỗ trợ tài chính và thay đổi từ phía người sản xuất. Trong khi Delhi phải đối mặt với khói mù mỗi cuối năm, hàng triệu người dân vẫn chưa có lựa chọn thay thế cho không khí sạch, và vấn đề này không thể trì hoãn thêm nữa.

×