Nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, sáng 16/6 vừa qua, với 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Như vậy, chỉ trong năm 2025, Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã được sửa đổi 2 lần. Lần trước đó, Luật này được sửa đổi và ban hành ngày 19/2/2025.

Theo đó, tại Điều 23. Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đã quy định rõ 17 nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã:

1. Lãnh đạo và điều hành công việc của Ủy ban nhân dân; triệu tập và chủ tọa các phiên họp của Ủy ban nhân dân.

2. Lãnh đạo, chỉ đạo việc thực hiện các nhiệm vụ thi hành Hiến pháp, pháp luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp mình; kiểm tra và xử lý các vi phạm trong quá trình triển khai thực hiện Hiến pháp và pháp luật trên địa bàn.

3. Lãnh đạo và chịu trách nhiệm về hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước, bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của nền hành chính; về thực hiện cải cách hành chính, cải cách công vụ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước trên địa bàn; thực hiện hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động của chính quyền địa phương cấp mình, trong giải quyết thủ tục hành chính và cung ứng dịch vụ công trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

4. Lãnh đạo, chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra công tác của các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình.

5. Chỉ đạo và chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện dự toán ngân sách của địa phương; quản lý, sử dụng có hiệu quả nguồn vốn đầu tư, tài chính, nguồn ngân sách, tài sản công, cơ sở hạ tầng được giao trên địa bàn theo quy định của pháp luật và phân cấp của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

6. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, phát triển các ngành, lĩnh vực, phát triển kinh tế tư nhân, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên địa bàn; tổ chức thực hiện quản lý nhà nước tại địa phương trong các lĩnh vực kinh tế, đất đai, nông nghiệp, nông thôn, tài nguyên, môi trường, thương mại, dịch vụ, công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, giáo dục, y tế, xây dựng pháp luật, hành chính tư pháp, bổ trợ tư pháp, nội vụ, lao động, thông tin, văn hóa, xã hội, du lịch, thể dục, thể thao trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

7. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ về đối ngoại, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn theo quy định của pháp luật; bảo vệ tài sản của cơ quan, tổ chức, bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tự do, danh dự, nhân phẩm, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân, bảo đảm quyền con người; phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật khác tại địa phương theo quy định của pháp luật.

8. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện các chính sách về dân tộc, tôn giáo; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, tín đồ tôn giáo trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

9. Chỉ đạo và chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện các loại quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt trên địa bàn; quản lý các chợ, trung tâm thương mại, điểm du lịch, cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục tiểu học, cơ sở giáo dục trung học cơ sở, cơ sở y tế, cơ sở phúc lợi xã hội thuộc thẩm quyền; duy trì truyền thống văn hóa ở địa phương, quản lý các cơ sở văn hóa, thể thao và giải trí trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

10. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức, viên chức trên địa bàn theo quy định của pháp luật và phân cấp của cơ quan nhà nước cấp trên; quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, cách chức người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình; quyết định tạm đình chỉ công tác đối với Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp mình, người đứng đầu cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình.

11. Chỉ đạo, xử lý kịp thời các tình huống khẩn cấp liên quan đến thiên tai, dịch bệnh, thảm họa trên địa bàn.

12. Chịu trách nhiệm cung ứng các dịch vụ công thiết yếu trên địa bàn về điện chiếu sáng, cấp nước, xử lý nước thải, rác thải, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ theo quy định của pháp luật.

13. Tổ chức thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong hoạt động của chính quyền địa phương cấp mình và trong các hoạt động kinh tế - xã hội trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

14. Hướng dẫn và kiểm tra hoạt động tự quản của thôn trên địa bàn theo quy định của pháp luật.

15. Ban hành quyết định và các văn bản hành chính khác về những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của mình; bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung, thay thế văn bản do mình ban hành khi xét thấy không còn phù hợp hoặc trái pháp luật.

16. Được thay mặt Ủy ban nhân dân cấp mình quyết định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân, trừ những nội dung quy định tại khoản 2 Điều 40 của Luật này và báo cáo Ủy ban nhân dân tại phiên họp gần nhất.

17. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp, ủy quyền và các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.

Từ quản lý hành chính sang chủ động kiến tạo và phục vụ

So với Điều 23 của Luật này sửa đổi năm 2025 trước đó, quy định mới đã mở rộng, cụ thể hóa và làm rõ vai trò “người đại diện cao nhất của chính quyền địa phương tại cơ sở” là Chủ tịch UBND cấp xã.

Nếu trước đây các nhiệm vụ chủ yếu xoay quanh điều hành bộ máy hành chính, đảm bảo thi hành pháp luật, xử lý vi phạm và giữ gìn trật tự, thì Luật sửa đổi đã bổ sung thêm nhiều nhiệm vụ mới mang tính chiến lược.

Chủ tịch UBND xã nay còn là người trực tiếp chỉ đạo phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số tại địa phương. Họ được giao chỉ đạo thực hiện các loại quy hoạch đã được phê duyệt, tổ chức quản lý nhà nước toàn diện trong nhiều lĩnh vực từ đất đai, môi trường đến văn hóa, giáo dục, y tế, du lịch, thể thao...

Đặc biệt, Chủ tịch xã còn có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện các chính sách về dân tộc, tôn giáo, duy trì bản sắc văn hóa cộng đồng, đồng thời tổ chức cung ứng các dịch vụ công thiết yếu như điện chiếu sáng, cấp nước, xử lý rác thải, phòng chống cháy nổ... trên địa bàn.

Việc đưa các nội dung này vào luật là một bước tiến lớn, khẳng định quan điểm chuyển từ “quản lý hành chính” thuần túy sang “quản trị địa phương” toàn diện, hiện đại và phục vụ hiệu quả hơn cho người dân.

Tăng quyền, rõ trách nhiệm, Chủ tịch xã không còn là “người thi hành” đơn thuần

Một điểm đột phá trong Luật sửa đổi là sự phân quyền mạnh mẽ đi kèm cơ chế giám sát. Chủ tịch UBND cấp xã được trao quyền quyết định nhiều vấn đề thuộc thẩm quyền của UBND, trừ những nội dung đặc biệt phải đưa ra tập thể xem xét.

Chủ tịch UBND xã có quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, cách chức người đứng đầu, cấp phó các cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp thuộc quyền quản lý; đồng thời được tạm đình chỉ công tác khi cần thiết để bảo đảm kỷ cương, hiệu lực điều hành.

Về mặt trách nhiệm, Luật yêu cầu Chủ tịch UBND xã chịu trách nhiệm toàn diện trong việc tổ chức thực hiện ngân sách, sử dụng hiệu quả tài sản công, đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách công vụ, công chức; ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính, cung ứng dịch vụ công.

Ngoài ra, Chủ tịch UBND xã cũng là người chủ trì trong công tác phòng chống thiên tai, dịch bệnh, thảm họa, bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Họ trực tiếp tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Có thể nói, Luật sửa đổi đã “nâng tầm” vai trò Chủ tịch UBND cấp xã từ một “người thi hành” sang vị trí “kiến tạo, điều phối, chịu trách nhiệm” ở cấp cơ sở. Đây là bước đi phù hợp với yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó “gần dân” không chỉ là khẩu hiệu mà được luật hóa thành hành động cụ thể.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) năm 2025, chính thức khẳng định vai trò trung tâm của Chủ tịch UBND cấp xã trong quản lý, phát triển và phục vụ người dân tại cơ sở. Việc mở rộng quyền hạn đi đôi với yêu cầu trách nhiệm giải trình cao hơn sẽ là chìa khóa để nâng cao hiệu quả chính quyền cơ sở, hướng tới một nền hành chính dân chủ, minh bạch và phục vụ.

×