“Bão” thuế quan và những hệ lụy khó lường

Những lo ngại về tác động của thuế quan Mỹ lên nền kinh tế Việt Nam không phải là không có cơ sở. Mới đây, Ngân hàng UOB đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm nay xuống còn 6%, thay vì mức 7% dự báo trước đó, chủ yếu do những rủi ro và áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Điều này cho thấy rằng, các tổ chức tài chính quốc tế cũng đã bắt đầu tính đến những ảnh hưởng tiêu cực của yếu tố này.

Nếu kịch bản xấu nhất xảy ra, và mức thuế đối ứng đáng kể được áp dụng, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải đối mặt với vô vàn khó khăn. Áp lực thuế quan gia tăng đột ngột sẽ bào mòn lợi nhuận, thậm chí đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình thế thua lỗ. Các doanh nghiệp sẽ phải tìm mọi cách để ứng phó, từ cắt giảm chi phí sản xuất, tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu thay thế, đến thu hẹp quy mô hoạt động. Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, việc tăng giá sản phẩm để bù đắp chi phí thuế quan có thể khiến hàng hóa Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh, dẫn đến giảm sút đơn hàng và thị phần.

Hệ lụy của “bão” thuế quan không chỉ dừng lại ở doanh nghiệp. Khi hoạt động sản xuất kinh doanh đình trệ hoặc thu hẹp, người lao động sẽ là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp. Việc cắt giảm nhân sự, giảm giờ làm, hoặc thậm chí là đóng cửa nhà máy có thể dẫn đến tình trạng thất nghiệp gia tăng, tạo ra những xáo trộn lớn trên thị trường lao động và làm gia tăng gánh nặng an sinh xã hội.

Đáng chú ý, trong bối cảnh bất lợi về thuế quan, có thể xuất hiện xu hướng dịch chuyển sản xuất của các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, sang các quốc gia khác có mức thuế suất ưu đãi hơn. Việt Nam đã từng là một điểm đến hấp dẫn nhờ chi phí sản xuất cạnh tranh và các chính sách thu hút đầu tư. Tuy nhiên, sự thay đổi đột ngột trong chính sách thuế quan của một đối tác thương mại lớn như Hoa Kỳ có thể làm thay đổi cán cân lợi thế này.

Thuế TTĐB trong nước: Cần cân nhắc lại

Trong bối cảnh “bão” thuế quan đang đe dọa, việc điều chỉnh thuế TTĐB trong nước cần được cân nhắc lại để tránh tạo ra những “cú sốc kép” cho nền kinh tế. Mục tiêu của thuế TTĐB là tăng nguồn thu ngân sách và hạn chế tiêu dùng các sản phẩm không khuyến khích. Tuy nhiên, thời điểm và mức độ tăng thuế cần được cân nhắc kỹ lưỡng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế vĩ mô có nhiều biến động.   

Nếu tăng thuế TTĐB quá cao và đột ngột, có thể gây ra những hệ lụy đáng lo ngại. Đối với mặt hàng bia rượu, việc tăng thuế có thể làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước so với hàng nhập khẩu, cũng như ảnh hưởng đến các hoạt động du lịch và dịch vụ liên quan.

Đối với ô tô pickup, đây là phương tiện phục vụ cho nhiều ngành kinh tế khác nhau, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và các ngành xây dựng, vận tải. Việc tăng thuế có thể làm tăng chi phí đầu vào cho các ngành này, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh chung của nền kinh tế.

Đối với mặt hàng thuốc lá, việc tăng thuế quá cao và đột ngột sẽ càng đẩy người tiêu dùng đến các sản phẩm lậu, kích thích mạnh mẽ hơn nữa hoạt động buôn bán thuốc lá bất hợp pháp, vốn đã là một vấn đề nhức nhối ở Việt Nam. Sinh kế của hàng chục nghìn hộ nông dân ở nhiều vùng trồng nguyên liệu trên cả nước cũng bị ảnh hưởng tiêu cực. Khi sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm sút do thuế và thuốc lá lậu, nhu cầu về nguyên liệu lá thuốc cũng giảm theo. Điều này dẫn đến tình trạng sản lượng và giá thu mua lá thuốc giảm sút, khiến sự ổn định của các vùng kinh tế chuyên canh này bị đe dọa, ảnh hưởng đến an sinh xã hội và các chương trình phát triển nông thôn.

Đặc biệt, trong bối cảnh người tiêu dùng có xu hướng thắt chặt chi tiêu do ảnh hưởng của “bão” thuế quan, việc tăng thuế TTĐB có thể càng làm giảm sức mua của người dân, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế.   

Giải pháp để ổn định tăng trưởng kinh tế?

Để giải bài toán ổn định tăng trưởng kinh tế trước “bão” thuế quan, Việt Nam cần có một cách tiếp cận toàn diện và đồng bộ.   

Được biết, Kỳ họp tháng 5/2025, Quốc hội sẽ thông qua Luật thuế TTĐB và nếu Luật thuế TTĐB vẫn thông qua các đề xuất hiện tại đối với các ngành rượu bia, thuốc lá, nước giải khát có đường và ô tô sẽ tạo ra nhưng cú giáng nặng nề đối với các ngành sản xuất sản xuất các mặt hàng chịu thuế TTĐB này (phương án tăng thuế hiện tại cho các ngành này đều là phương án 2 với mức tăng cao và lộ trình tăng sốc).

Vì vậy, các mức thuế và lộ trình tăng thuế TTĐB cần được cân nhắc một cách thận trọng để có mức tăng và lộ trình hợp lý, tránh tạo ra “cú sốc kép” cho các doanh nghiệp và ảnh hưởng đến kế hoạch phát triển kinh tế của Đảng và Nhà nước.

Bên cạnh đó, cần đặc biệt chú trọng đến thời điểm và lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB. Quốc hội sẽ thông qua Luật thuế TTĐB sửa đổi vào tháng 5/2025, trong khi đó, thời điểm Hoa Kỳ công bố quyết định cuối cùng về thuế quan là vào tháng 7. Do đó, việc cân nhắc kỹ lưỡng các kịch bản kinh tế vĩ mô và lựa chọn lộ trình điều chỉnh thuế phù hợp là vô cùng quan trọng.

Nếu Việt Nam chốt mức thuế TTĐB ở mức cao với lộ trình tăng sốc trong kỳ họp tháng 5/2025, nhưng sau tháng 7, nếu Mỹ vẫn duy trì mức thuế đối ứng đối với Việt Nam, thì việc điều chỉnh lại chính sách thuế TTĐB để ứng phó với “cú sốc kép” này sẽ không thể thực hiện được một cách nhanh chóng và linh hoạt.   

Nhiều chuyên gia và tổ chức kinh tế khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB một cách từ tốn, thay vì tăng đột ngột. Đối với rượu bia, nên bắt đầu áp dụng thuế từ năm 2028 và tăng thuế mỗi năm 5% theo Phương án 1. Đối với thuốc lá, nên tăng thuế tuyệt đối 2.000 đồng/bao mỗi hai năm kể từ năm 2026 và đạt tối đa 6.000 đồng/bao vào năm 2030.

Ngoài ra, Việt Nam cần chủ động ứng phó với “bão” thuế quan bằng cách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường đàm phán quốc tế.   

Tóm lại, việc ổn định tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh “bão” thuế quan đòi hỏi sự thận trọng và linh hoạt trong điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, trong đó chính sách thuế TTĐB trong nước cần được xem xét lại với mục tiêu cao nhất là giảm thiểu tác động tiêu cực đến nền kinh tế và tạo điều kiện cho tăng trưởng bền vững.

×