Khuyến nông "cầm tay chỉ việc"

Trước kia, phần lớn nông dân Bình Định vẫn duy trì tập quán canh tác theo kinh nghiệm cha ông để lại. Việc sử dụng tràn lan phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), mặc dù mang lại năng suất tức thời nhưng đã để lại nhiều hệ lụy tiêu cực cho môi trường đất, nguồn nước và sức khỏe cộng đồng. Nhiều người nông dân chưa nhận thức đầy đủ về những tác hại lâu dài này, hoặc dù biết nhưng chưa có hướng đi thay thế.

Để phá vỡ lối mòn tư duy cũ, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bình Định (nay là Gia Lai) cùng các cơ quan chuyên môn đã đóng vai trò then chốt. Họ không chỉ đơn thuần cung cấp kiến thức mà còn triển khai các chương trình hành động cụ thể, "cầm tay chỉ việc" cho bà con. Hàng loạt các lớp tập huấn chuyên sâu đã được tổ chức tại các xã, thôn, với nội dung đa dạng từ kỹ thuật canh tác VietGAP, quy trình sản xuất hữu cơ, cách sử dụng phân bón sinh học, thuốc BVTV sinh học đúng cách, đến việc quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) và kỹ năng liên kết thị trường.

Chị Nguyễn Thị Thanh, một nông dân trồng rau tại Phù Cát, chia sẻ: Lúc đầu chúng tôi cũng bán tín bán nghi lắm, vì quen làm theo kiểu cũ rồi. Nhưng cán bộ khuyến nông kiên trì xuống tận ruộng hướng dẫn, chỉ bảo từng li từng tí, từ cách ủ phân hữu cơ đến nhận diện sâu bệnh để dùng thuốc sinh học. Dần dần, chúng tôi thấy đất đai tơi xốp hơn, cây trồng khỏe mạnh hơn, mà sản phẩm làm ra cũng được giá cao hơn.

Bên cạnh tập huấn lý thuyết, các mô hình trình diễn thực tế được xây dựng tại nhiều địa phương đã đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi nhận thức. Nông dân được trực tiếp tham quan, học hỏi từ những mô hình thành công, tận mắt thấy hiệu quả vượt trội về năng suất, chất lượng và đặc biệt là lợi nhuận. Sự lan tỏa từ những "điểm sáng" này đã tạo nên một làn sóng thay đổi tích cực trong toàn tỉnh, giúp người dân tự tin hơn khi áp dụng các quy trình sản xuất mới.

Chỉ trong hai năm 2024-2025, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Bình Định đã triển khai nhiều mô hình thâm canh cây trồng đạt chuẩn VietGAP và hữu cơ, mang lại những kết quả đáng khích lệ.

Điển hình là mô hình trồng bưởi và xoài theo tiêu chuẩn VietGAP trên 12 ha tại Hoài Ân và Phù Cát. Đặc biệt, 4 ha bưởi hữu cơ đã được triển khai tại Hoài Ân và An Lão, cùng với 3 mô hình trồng dừa hữu cơ quy mô 6.000 cây tại Hoài Nhơn, Hoài Ân và Phù Cát. Việc chuyển đổi này đòi hỏi sự kiên trì và đầu tư ban đầu, nhưng bù lại, chất lượng trái cây được nâng cao rõ rệt, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Trên rau màu, các mô hình sản xuất đạt VietGAP đã chứng minh hiệu quả với kiệu 2 ha, hành 3 ha, ớt 8 ha tại Phù Mỹ và Phù Cát. Nông dân được hướng dẫn kỹ thuật canh tác đồng bộ, từ khâu làm đất, chọn giống, bón phân đến phòng trừ sâu bệnh bằng các biện pháp sinh học, giúp sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Đối với cây lúa, hơn 40 ha lúa đã áp dụng kỹ thuật thâm canh cải tiến SRI tại Hoài Ân, Vân Canh, Tây Sơn và Hoài Nhơn, giúp giảm lượng giống, phân bón, nước tưới nhưng vẫn duy trì hoặc tăng năng suất. Đặc biệt, 36 ha lúa hữu cơ gắn liên kết tiêu thụ tại Hoài Nhơn và Hoài Ân đã mang lại sự an tâm về đầu ra cho bà con. 5 ha lúa cơ giới hóa tại An Nhơn cũng góp phần giảm sức lao động và chi phí sản xuất.

Bà Đào Thị Bích Ngọc, một nông dân tâm huyết tại xã Ân Hảo Tây (huyện Hoài Ân), chia sẻ: "Việc sản xuất lúa chất lượng đạt chuẩn hữu cơ gắn liên kết tiêu thụ giúp chúng tôi yên tâm sản xuất, không còn phải lo lắng đầu ra bấp bênh hay bị thương lái ép giá. Hơn nữa, nhờ chỉ sử dụng phân hữu cơ và thuốc sinh học, chi phí sản xuất giảm đáng kể, đồng thời đất đai cũng được cải tạo, màu mỡ hơn, và quan trọng nhất là bảo vệ được sức khỏe của người dân chúng tôi".

Hiệu quả đa chiều và tầm nhìn tương lai

Các mô hình đã triển khai đều cho thấy hiệu quả rõ rệt, không chỉ về kinh tế mà còn về môi trường và xã hội. Ví dụ, cây kiệu sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP đạt năng suất 58,2–65,6 tạ/ha, mang lại lợi nhuận từ 111,38–152,6 triệu đồng/ha, cao hơn 24,4–25,8 triệu đồng/ha so với phương thức truyền thống. Cây hành đạt năng suất 87,6 tạ/ha, lợi nhuận từ 116,7–269 triệu đồng/ha. Bưởi cho năng suất 86,19 tạ/ha, cao hơn 12,3 tạ/ha so với cách trồng cũ; đậu phụng đạt 75,6 tạ/ha, lợi nhuận bình quân 55,14 triệu đồng/ha.

Ông Nguyễn Ngọc Trị, xã Mỹ Thành (huyện Phù Mỹ), một trong những nông dân tiên phong ứng dụng mô hình mới, cho biết: Trước đây tôi trồng hành kiểu cũ, năng suất thấp và hay bị sâu bệnh. Từ năm 2024, tôi tham gia mô hình hành VietGAP do Trung tâm Khuyến nông hỗ trợ. Việc canh tác đồng bộ, tuân thủ quy trình giúp cây sinh trưởng tốt, năng suất cao, mẫu mã lại đẹp hơn hẳn. Quan trọng hơn, sản phẩm của chúng tôi được dán nhãn VietGAP, dễ dàng bán được giá cao và ổn định. Hiện nay, tôi cùng 5 hộ dân khác đã được cấp chứng nhận VietGAP và thành lập tổ sản xuất tại địa phương, cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ nhau phát triển."

Theo số liệu từ Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai, tính đến thời điểm hiện tại, toàn tỉnh Bình Định (cũ) đã có 287,8ha diện tích được chứng nhận VietGAP. Trong đó, rau chiếm 125,2 ha; cây ăn quả 129,8 ha (bao gồm chuối 4 ha, bưởi 50,4 ha, xoài 71 ha, cam 4 ha, mãng cầu 0,4 ha); lúa nếp 14,8 ha; lạc 10 ha; ớt 5 ha; dừa 3 ha. Diện tích đạt chuẩn hữu cơ cũng đã lên tới 136 ha, bao gồm lúa 11,7 ha, bưởi 2,5 ha, rau 6,6 ha, dừa 115,2 ha. Nếu tính cả diện tích của tỉnh Gia Lai (cũ) thì con số này của tỉnh Gia Lai mới còn lớn hơn rất nhiều.

Hiện, tỉnh Gia Lai mới đã định hướng và hình thành nhiều vùng chuyên canh lớn, giúp tối ưu hóa sản xuất và dễ dàng kiểm soát chất lượng. Có thể kể đến vùng lúa giống tại Tuy Phước, Phù Cát, An Nhơn, Hoài Nhơn; vùng dừa xiêm 640 ha; vùng bưởi 318 ha; vùng xoài 430 ha. Ngoài ra, các mô hình trồng cây ăn quả kết hợp cũng được triển khai như bưởi, dừa tại Hoài Ân, xoài, mãng cầu tại Phù Mỹ, tạo ra sự đa dạng trong sản phẩm và tăng cường hiệu quả sử dụng đất.

Đại diện Trung tâm Khuyến nông tỉnh Gia Lai: Sản xuất theo chuẩn VietGAP, hữu cơ không chỉ tạo ra sản phẩm an toàn, chất lượng cao, mà còn giúp nông dân quản lý sản xuất một cách khoa học và hiệu quả hơn, từ đó giảm chi phí đầu vào và tăng thu nhập một cách bền vững. Chúng tôi đặc biệt chú trọng xây dựng mô hình đi đôi với đào tạo, hướng dẫn kỹ thuật chuyên sâu, giúp nông dân từng bước chuẩn hóa quy trình sản xuất của mình. Hơn thế nữa, việc này còn góp phần quan trọng vào việc bảo vệ môi trường, giảm thiểu tác động của hóa chất và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu đang diễn ra.

×