Đề thi Tiếng Anh tốt nghiệp THPT năm 2025 có phản ánh đúng năng lực học sinh?

Liên quan đến tranh cãi đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 khó, đặc biệt là môn Tiếng Anh được giáo viên, học sinh cho rằng nằm ngoài chương trình học, khó như thi IELTS, trao đổi với PV báo Dân Việt, thầy Nguyễn Anh Đức, giáo viên luyện thi IELTS, đồng thời quản lý các chương trình dạy IELTS trong một số trường THPT tại Hà Nội, đánh giá: "Đề thi tốt nghiệp THPT có 2 vấn đề quan tâm đó là phần bài đọc có nhiều từ vựng khó ở trình độ C1, C2 trong khi bài thi tốt nghiệp chỉ yêu cầu trình độ B1. Như vậy là mức độ khó so với mục đích đào tạo. Đề thi cũng dài so với thời gian làm bài 50 phút.

Thứ hai, đề thi chính thức có dạng bài đúng nhưng độ khó lại cao hơn đề minh họa nên làm cho học sinh bị bất ngờ. Đề minh họa có 2 hàm ý là công bố dạng bài và cho thấy độ khó nhất định. Nếu đề minh họa khó luôn ngay từ lúc đầu thì học sinh sẽ có sự chuẩn bị từ trước tốt hơn.

Tuy nhiên, cũng phải đánh giá ở chiều ngược lại. Đây là đề thi tự chọn tức là học sinh chọn môn này để thi chứ không phải bắt buộc. Vì vậy, các em đã có dự liệu, xác định được đề thi khó với mục đích vừa tốt nghiệp vừa để các trường đại học lấy điểm tuyển sinh.

Tôi không đồng tình với ý kiến cho rằng đề thi môn Tiếng Anh phải cho thông tin quen thuộc với học sinh. Đó là đặc thù của đề đọc phải cho thông tin mới để học sinh không dựa trên suy đoán kiến thức của bản thân. Đồng ý là đề thi lạ, dài, khó nhưng đó là đặc thù của đề phân loại. Ngay cả IELTS cũng không có đề nào quen thuộc cả.

Tôi băn khoăn về việc, đề thi tốt nghiệp THPT chỉ đánh giá được năng lực đọc hiểu ngôn ngữ thì không phản ánh năng lực sử dụng tiếng Anh của học sinh. Bộ GDĐT nên chăng đừng đặt quá nhiều tham vọng vào kỳ thi tốt nghiệp THPT để lấy kết quả xét tuyển đại học. Các trường đại học đã có thêm lựa chọn phân loại thí sinh bằng các chứng chỉ như VSTEP hay IELTS, các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy... để có thí sinh toàn diện hơn cho mình".

Theo Tiến sĩ Scott McDonald, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam, kỳ thi tốt nghiệp THPT quốc gia đã có sự thay đổi đáng kể, từ một mô hình cứng nhắc, đồng nhất trở nên linh hoạt hơn. Việc cho phép học sinh chọn môn thi phù hợp với sở trường được xem là bước tiến tích cực, mở ra hướng tiếp cận cá nhân hóa trong một kỳ thi vốn hoàn toàn chuẩn hóa trước đây.

Ông chia sẻ: “Việc đưa vào các môn thi tự chọn là bước cải tiến đáng kể, cho phép học sinh phát huy thế mạnh và lựa chọn những lĩnh vực mà các em tự tin nhất”.

Tiến sĩ McDonald cho rằng, mô hình kiểm tra truyền thống vốn nặng kiểu “được ăn cả ngã về không” và học thuộc lòng nên chưa đánh giá được việc học theo chiều sâu hay khả năng vận dụng thực tiễn.

Ông đặt vấn đề: “Phần lớn chúng ta học thuộc lòng kiến thức chỉ để đi thi, rồi vài tuần sau đó sẽ quên ngay. Vậy rốt cuộc, những bài kiểm tra đó đánh giá điều gì?".

Tiến sĩ McDonald đề xuất một cách tiếp cận cân bằng hơn, giảm thiểu các câu hỏi trắc nghiệm và thay bằng những dạng đánh giá thông qua tình huống thực tế, bài tập phân tích và giải quyết vấn đề theo hoàn cảnh. Theo ông, bậc phổ thông cần chú trọng hơn vào việc rèn luyện các kỹ năng nền tảng cho đại học và công việc, đặc biệt là tư duy phản biện và năng lực giải quyết vấn đề.

Tiến sĩ McDonald khẳng định: “Những kỹ năng này thường bị bỏ qua trong các kỳ thi truyền thống nhưng lại là yếu tố then chốt cho thành công ở bậc đại học và trong công việc. Nếu chúng ta chuyển trọng tâm từ học thuộc lòng sang tính ứng dụng, kỳ thi sẽ thực sự giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn cho những thử thách phía trước”.

Ông đề xuất mở rộng hình thức đánh giá, giảm áp lực bằng các đợt kiểm tra thường xuyên trong năm học, lồng ghép các môn học tập trung vào nghề nghiệp như kỹ năng sống, năng lực số hoặc khởi nghiệp, đồng thời đầu tư nhiều hơn vào sức khỏe tinh thần cho học sinh.

Đề thi cần phù hợp với học sinh

Từng tốt nghiệp khoa Kinh tế, Đại Học Cornell, New York và khoa Luật, Đại học Luật Boston, Mỹ, thầy giáo Giang Nguyễn nêu quan điểm: "Đề Tiếng Anh năm nay, theo đánh giá chủ quan của tôi, là một đề khá hay với nhiều chủ đề cập nhật từ công nghệ nông nghiệp tới môi trường, với các câu trả lời đa dạng phong phú. Một điểm đáng lưu ý là đề ngắn hơn đề năm trước 10 câu, do đó mỗi thí sinh sẽ có nhiều hơn một phút để trả lời. Lý tưởng mà nói thì đây là một đề thi xứng tầm thi tốt nghiệp, với mục tiêu sau 12 năm học, các em phải đạt trình độ đọc hiểu và từ vựng ở trình độ này.

Tuy nhiên, điều đáng bàn ở đây là chúng ta cần đặt câu hỏi: Liệu với đề thi như thế này thì một học sinh chỉ học Tiếng Anh vỏn vẹn theo chương trình sách giáo khoa của Bộ GDĐT thì có giải được không? Theo đánh giá chủ quan của tôi thì đề có chất lượng ngôn ngữ cũng như mức độ khó tham khảo theo chuẩn CEFR (Khung tham chiếu trình độ ngôn ngữ chung châu Âu) và phổ từ vựng tương đối rộng có thể khiến rất nhiều học sinh phổ thông lúng túng, kể cả những học sinh đã có thời gian ôn luyện thêm Tiếng Anh mở rộng bên ngoài sách giáo khoa.

Nếu nói là "đề phải khó thế này mới xứng đáng thi tốt nghiệp THPT" thì tôi cũng đồng ý nhưng chúng ta lại đặt vào mối tương quan hệ tỷ lệ thuận với giáo trình mà các cháu đang học tại một trường chỉ dạy. Tôi nghĩ chúng ta cần đánh giá lại một cách toàn diện cả về khoa học ngôn ngữ lẫn khoa học giáo dục để nâng cao chất lương khảo thí trong tương lai.

Ví dụ chúng ta phải tích hợp kiến thức đã học vào đề thi để đảm bảo một học sinh chỉ học sách giáo khoa cũng có đủ vốn từ và tri thức hiểu biết về ngữ pháp, thông tin khoa học, xã hội thể làm được ít nhất 70% đề thi. Chúng ta cần đánh giá thêm về một số yếu tố như tính tương xứng (commensurability) tính khả học (learnability) và tính thích nghi (adaptability) đối với một đề thi có tính chất quan trọng phổ quát như đề thi tốt nghiệp THPT.

Sau cùng, việc ra đề thi khó hơn sách giáo khoa không phải là điều hiếm thấy nếu chúng ta tham khảo kinh nghiệm các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc hay Nhật, Hàn, Singapore. Nhưng chúng ta cần thiết lập sự cân bằng giữa mức độ khó của sách giáo khoa và đề thi nhằm đảm bảo một học sinh nếu chỉ học trong sách chăm chỉ cũng có thể hoàn thành một phần đáng kể đề thi. Bộ GDĐT có thể cân nhắc nâng cao độ khó của giáo trình trên lớp với lượng bài tập bổ trợ để học sinh không còn thấy choáng với đề thi.

Sau mỗi năm Bộ có thể tổng hợp ý kiến đánh giá lại cho phù hợp. Riêng cá nhân tôi ủng hộ việc ra đề khó nhưng phải tương xứng với học liệu trên lớp của các em. Trên thực tế với kiến thức 12 năm học theo sách giáo khoa của Bộ thì rất hiếm học sinh có thể đạt trình độ thông thạo nhất định theo chuẩn CEFR ít nhất ở trình độ B2. Để làm được điều đó thì lại cần cải cách mà mỗi lần cải cách thì lại một lần tốn kém và thay thế sách giáo khoa rồi thử nghiệm. Đây là vấn đề không đơn giản nói dễ hơn làm".

×