Còn vướng trong xuất khẩu sầu riêng đông lạnh

Trong "tâm thư" gửi Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường mới đây, ông Vũ Đức Côn, Chủ tịch Hiệp hội sầu riêng Đắk Lắk khẳng định, Trung Quốc là thị trường chính của trái cây tươi Việt Nam, trong đó có quả sầu riêng. Từ khi Việt Nam và Trung Quốc ký kết Nghị định thư về kiểm dịch thực vật để xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc, cả doanh nghiệp, hợp tác xã, người dân đều hy vọng hoạt động xuất khẩu được diễn ra thuận lợi, đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân.

Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt 3,2 tỷ USD, chứng tỏ đây là một ngành hàng tiềm năng, mang lại giá trị kinh tế cao và cần được sự quan tâm, đầu tư bài bản từ xây dựng và quy hoạch vùng nguyên liệu, nhà máy đóng gói đáp ứng điều kiện an toàn thực phẩm của nước nhập khẩu, quy trình xuất khẩu cần được minh bạch hóa, truy xuất được nguồn gốc sản phẩm.

Tuy nhiên, từ năm 2024 đến nay, Trung Quốc phát hiện sầu riêng Việt Nam và Thái Lan đều nhiễm Cadimi. Sau đó, Trung Quốc lại phát hiện chất vàng O (chất có thể gây ung thư) trên sầu riêng của Thái Lan vào cuối năm ngoái, do đó ngành chức năng Trung Quốc yêu cầu 100% lô hàng phải có giấy kiểm nghiệm Cadimi và vàng O mới được thông quan. Nếu phát hiện tồn dư, các mã số nhà đóng gói và vùng trồng sẽ bị đình chỉ.

Ông Vũ Đức Côn cho biết, tổng diện tích sầu riêng cả nước hiện khoảng 150.000 ha, nhưng diện tích được cấp mã số mới chỉ đạt khoảng 20%, chưa tương xứng với năng lực xuất khẩu thực tế của Việt Nam.

Một thực trạng ông Côn chỉ ra, đó là những thương nhân có địa điểm kinh doanh tại cửa khẩu lợi dụng hình thức: ”ủy thác xuất khẩu” lạm dụng việc sử dụng mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói như một dịch vụ tự do tại cửa khẩu, dẫn đến nước nhập khẩu không thể truy xuất được nguồn gốc sản phẩm từ những lô hàng trôi nổi không đúng với mã số đã được cấp. Các doanh nghiệp, hợp tác xã có mã số bị lợi dụng, đến khi bị mất mã số mới biết và không có phương án để khắc phục lấy lại mã số đã mất.

Trong khi đó, chỉ còn hơn 2 tháng nữa là các tỉnh Tây Nguyên chính thức bước vào vụ thu hoạch rộ loại trái cây tiền tỷ này. Hiện sầu riêng đang bắt đầu chín rộ ở khu vực ĐBSCL, nhưng do đầu ra xuất khẩu gặp khó khăn nên hiện nay, giá sầu riêng tại các nhà vườn đã rơi xuống mức thấp nhất trong 3 năm qua, dao động từ 40.000 - 60.000 đồng/kg tuỳ loại.

Ông Vũ Đức Côn ước tính, tổng sản lượng sầu riêng của 2 khu vực miền Đông và Tây Nguyên vào khoảng hơn 500.000 tấn. Sầu riêng Tây Nguyên là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam so với Thái Lan, Malaysia, Indonesia, bởi Tây Nguyên sẽ thu hoạch sầu riêng từ tháng 8 đến tháng 11 hằng năm, là mùa duy nhất trên thế giới có sầu riêng.

Do đó, nếu không giải quyết được những tồn tại trong vấn đề kiểm tra, kiểm soát chất cấm thì ngành hàng trái cây tỷ đô này sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Cần nâng cao trình độ canh tác cho nông dân

Để không bị ảnh hướng liên đới với sầu riêng tươi, ảnh hưởng tới sản phẩm chế biến, Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật ban hành hướng dẫn công khai trong hoạt động kiểm tra chất lượng của các phòng thí nghiệm, kiểm dịch tại địa phương.

Rà soát, kiểm tra, đánh giá việc đàm phán, tái ký kết nghị định thư; thúc đẩy đàm phán với Tổng cục Hải quan Trung Quốc để được phê duyệt, cấp mã số vùng trồng tương xứng với sản lượng sầu riêng hiện có, trước mắt là với các hồ sơ đã được cơ quan chuyên môn chuyên môn các tỉnh hoàn thiện trình chờ phê duyệt.

Hiệp hội cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Tài nguyên nghiên cứu, xây dựng các quy định về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói theo quy định tại Luật Trồng trọt để việc quản lý khâu này được thuận lợi, rõ ràng minh bạch, tạo điều kiện tối đa cho hoạt động xuất khẩu. Xử lý những vi phạm liên quan đến mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói để bảo vệ ngành hàng tiềm năng, giữ gìn uy tín của nông sản Việt Nam đối với quốc tế.

Đối với vùng trồng có nguy cơ cao, Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk đề nghị cần khoanh vùng báo động đỏ để có giải pháp cải tạo các vấn đề liên quan đến quy trình canh tác như: đất, nước, phân bón…; tăng cường tuyên truyền đối với người dân để nâng cao nhận thức trong canh tác nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm, sức khỏe người tiêu dùng.

Kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các nhà khoa học cần nghiên cứu xây dựng tiêu chuẩn sầu riêng xuất khẩu, áp dụng khoa học công nghệ để tính toán độ tuổi đạt yêu cầu; kiểm tra các chỉ tiêu an toàn thực phẩm của từng khu vực, từng nhà vườn trước khi quyết định xuất khẩu.

Cuối cùng, đối với sầu riêng đông lạnh, Hiệp hội Sầu riêng Đắk Lắk kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho phép đăng ký kiểm dịch tại kho hàng, kiểm tra các chỉ tiêu chất lượng như Cadimi và vàng O tại kho hàng của doanh nghiệp. Khi hàng hóa đến cảng hoặc cửa khẩu có thể thực hiện thủ tục thông quan, tránh mở lại container hàng ảnh hưởng đến chất lượng hàng hóa. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật có hướng dẫn kỹ thuật công, khai minh bạch để doanh nghiệp không lúng túng, bỏ lỡ cơ hội xuất khẩu, cũng như giữ uy tín với đối tác khách hàng.

×