Nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 -3/2/2025), PV Dân Việt có trao đổi với PGS –TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng (Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) xung quanh vấn đề vai trò, sứ mệnh của Đảng trước kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Đảng luôn tự soi, tự sửa

Thưa ông, điều mà tạo nên sức mạnh và duy trì sức mạnh của Đảng Cộng sản Việt Nam đó là trong quá trình lãnh đạo Đảng luôn nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, sửa chữa các hạn chế, khuyết điểm?

- Bản chất và cũng là bản lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam là luôn luôn tự soi, tự sửa. Gần đây Đảng càng nhấn mạnh điều đó, việc tự soi, tự sửa xem những gì đã làm được, chưa làm được, cái gì là hạn chế, khuyết điểm. Phải nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật để từ đấy khắc phục, sửa chữa những hạn chế.

Khi bắt đầu công cuộc đổi mới đất nước thì Đảng ta đã thể hiện tinh thần như thế. Năm 1986 thì đổi mới tư duy, đặc biệt là tư duy kinh tế, thẳng thắn chỉ ra những non yếu trong tư duy lý luận và khắc phục bệnh giáo điều, tức là sách vở, rồi việc học kinh nghiệm bên ngoài một cách máy móc; bệnh nóng vội, trong khi điểm xuất phát của mình thấp, các điều kiện cần thiết thì chưa đủ lại muốn đi nhanh; khắc phục bệnh tư duy chủ quan duy ý chí, mang áp đặt chủ quan của mình vào thực tiễn mà không xuất phát từ thực tế, không nắm vững quy luật, không nắm vững hoàn cảnh cụ thể của đất nước để đề ra chủ trương chính sách, nhiệm vụ thích hợp. Năm 1986 khi bắt đầu đổi mới Đảng ta phải khắc phục những cái đó. Trong quá trình đổi mới Đảng thường xuyên giữ vững nguyên tắc như vậy và cũng là phương châm trong lãnh đạo, chỉ đạo, nghĩa là luôn phải xuất phát từ thực tiễn, lắng nghe ý kiến của nhân dân.

Khi nói về phương thức lãnh đạo của Đảng, trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc năm 1947, Bác Hồ có nói  4 điểm. Một là quyết định vấn đề cho đúng. Hai là tổ chức thực hiện cho tốt. Ba là kiểm soát, kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện, có cái gì chưa ổn thì điều chỉnh và sau này Đảng ta khẳng định lãnh đạo mà không kiểm tra thì coi như không lãnh đạo. Thứ tư là phải lắng nghe dân, dân người ta nói cái này được thì mình yên tâm, những cái gì mà người ta phản ánh lại là chưa ổn, không đúng, sai với thực tế thì mình phải nghiên cứu nghiêm túc để sửa chữa.

4 vấn đề lớn đặt ra

Chúng ta đang nói tới việc đưa đất nước bước vào kỷ mới, kỷ nguyên vươn mình, theo ông những vấn đề lớn đặt ra với Đảng hiện nay là gì?

- Bây giờ vấn đề lớn đặt ra là trí tuệ, nâng cao trí tuệ và tiếp tục đổi mới tư duy lý luận. Tư duy là cực kỳ quan trọng, có thể chốt lại mấy chữ "nhìn xa, nghĩ sâu, làm lớn". Đó là những vấn đề lớn đặt ra hiện nay đối với Đảng và phải đi vào những lĩnh vực then chốt để giải quyết. Hiện nay Đảng và Nhà nước ta đang tập trung giải quyết mấy vấn đề lớn. Một là phải sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, để bộ máy hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Nghị quyết 18 về vấn đề tinh gọn bộ máy đã có từ năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, nhưng chúng ta cũng thẳng thắn đánh giá là việc này chưa làm được. Đến nhiệm kỳ này phải tập trung xử lý, coi đó là vấn đề căn cốt, nếu không có bộ máy tinh gọn, hoạt động tốt thì không thể đưa đất nước vươn mình được.

Việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, theo tôi phải kết hợp ba vấn đề. Một là, bộ máy phải tinh, gọn, mạnh. Thứ hai, đội ngũ cán bộ để vận hành cái bộ máy đó phải giỏi, phải có trình độ, trí tuệ, bản lĩnh, trách nhiệm, uy tín để vận hành bộ máy. Yếu tố thứ ba là nắm vững và ứng dụng tốt nhất khoa học công nghệ từ cách mạng 4.0 đến trí tuệ nhân tạo, công nghệ thông tin hiện đại, chuyển đổi số… Kết hợp ba yếu tố đó sẽ tạo ra sức bật, tạo ra động lực, sức mạnh tổng hợp để đưa đất nước phát triển.

Vấn đề lớn thứ hai đặt ra hiện nay đó là tiếp cận cách mạng khoa học công nghệ. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị ngày ngày 22/12/2024 chính là khâu đột phá. Trước đây chúng ta vẫn luôn coi khoa học công nghệ là then chốt, coi khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu cùng với giáo dục đào tạo. Bây giờ là phải coi đây là vấn đề sống còn của đất nước nên phải tập trung đẩy mạnh phát triển khoa học công nghệ hiện đại, chuyển đổi số.

Vấn đề thứ ba hiện nay là hội nhập, hội nhập sâu rộng hơn nữa vào đời sống toàn cầu. Hội nhập đòi hỏi cả về mặt tư duy chính trị, tức là Việt Nam là bạn thân thiết với các nước, với phương châm hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng nhau phát triển. Hiện nay Việt Nam nổi lên là một quốc gia thân thiện với thế giới vì cách sống, cách cư xử có nghĩa, có tình. Nhiều dân tộc, quốc gia trên thế giới quý mến chúng ta vì thế chứ chưa phải vì chúng ta có trình độ cao. Theo tư tưởng của Bác Hồ, Việt Nam là bạn của tất cả các nước trên thế giới, không thù oán ai, điều đó giúp chúng ta hội nhập sâu rộng, từ đó tranh thủ được bạn bè quốc tế, tranh thủ được những nước có trình độ khoa học công nghệ cao giúp chúng ta phát triển nhanh, bền vững.

Điểm thứ tư, tôi nghĩ là tiếp tục tập trung vào đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Nếu chậm thay đổi tư duy, chậm trễ ra quyết sách đúng đắn dẫn tới bỏ lỡ cơ hội. Rồi vấn đề khâu tổ chức thực hiện. Tại Đại hội XIII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có nói, điều lo lắng nhất, yếu nhất của chúng ta là khâu tổ chức thực hiện. Đường lối thì rất rõ rồi nhưng mà thực hiện như thế nào, chỗ nào lúng túng, cán bộ nào né tránh, không chịu làm, những cán bộ 7 dám thì phải được khuyến khích như thế nào… Việc tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để làm sáng tỏ những vấn đề lớn của đất nước đặt ra tôi nghĩ có nhiều vấn đề, nhưng ít nhất là bốn vấn đề lớn như đã nói ở trên cần tập trung xử lý.

Từ nay đến Đại hội XIV, để mở ra một kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thì phải tạo ra những điểm căn bản để tạo ra sức bật. Phải nhìn vào mục tiêu, mục tiêu đến năm 2030, 2045 chỉ là chặng đầu của kỷ nguyên, thực ra kỷ nguyên này còn kéo dài đến cuối thế kỷ.

Kỷ luật là sức mạnh của Đảng, trong nhiệm kỳ Đại hội XIII và các nhiệm kỳ trước đó Đảng ta thực hiện quyết liệt việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xử lý kỷ luật nghiêm cán bộ vi phạm. Trong nhiệm kỳ này có những nguyên cán bộ chủ chốt vẫn bị kỷ luật, việc mà từ trước đây chưa từng có, ông đánh giá thế nào?

- Theo tôi đây là một quyết tâm chính trị rất lớn của Đảng. Một trong những cụm từ mà Đại hội XIII nêu là siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và trong xã hội. Xử lý bất kỳ việc vi phạm của tổ chức và cá nhân đều theo phương châm "không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai" khi vi phạm đều bị xử lý. Xử lý nghiêm minh nhưng có lý, có tình, nhân văn, làm sao cho người mắc khuyết điểm nhận thức được cái sai, thậm chí tự động rút khỏi vị trí công tác của mình.

Có thể thấy chưa có nhiệm kỳ nào mà Đảng ta xử lý nhiều như khóa XIII. Theo thống kê có tới 29 Ủy viên Trung ương bị xử lý ở những mức độ khác nhau và đều phải rời Ban Chấp hành Trung ương. Trong số nguyên Ủy viên Bộ Chính trị có những người từng là cán bộ chủ chốt bị xử lý kỷ luật. Điều đó cho thấy quyết tâm chính trị rất cao và sự nghiêm minh của kỷ luật Đảng.

Điều quan trọng là bản thân những người đó cũng tự thấy được cái sai của họ và tự động rút khỏi vị trí công tác của mình, làm cho cái bộ máy thật sự trong sạch, thực sự có uy tín trước quần chúng và trong Đảng. Tất nhiên cũng không vui gì khi thấy nhiều cán bộ đảng viên bị kỷ luật nhưng đấy cũng là dấu hiệu đáng mừng của quá trình xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo đúng tư tưởng của Bác Hồ. Kỷ luật để làm cho Đảng mạnh lên chứ không vì xử lý kỷ luật mà yếu đi. Qua đó càng củng cố được niềm tin trong Đảng và trong dân. Trong 10 mối quan hệ lớn mà Đại hội XIII tổng kết thì mối quan hệ thứ 10 là tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kết hợp chặt chẽ giữa dân chủ và pháp chế để lãnh đạo cho tốt. Đấy là nội dung bổ sung thứ 10 trong 10 mối quan hệ lớn mà Đại hội XIII tổng kết.

Xin cảm ơn ông (!)

×