Một cây sầu riêng - một hồ sơ xuất khẩu

Ở Krông Pắk, Tiền Giang hay Bến Tre, người trồng sầu riêng đã bắt đầu quen với khái niệm “mỗi cây là một hồ sơ”.

Mỗi lô vườn không còn chỉ là đất đai canh tác, mà là điểm khởi đầu của một chuỗi giá trị đang kết nối trực tiếp đến thị trường Trung Quốc – nơi tiêu thụ hơn 90% sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam.

“Nông dân giờ không chỉ chăm cây mà còn phải làm... kế toán. Từng đợt bón phân, phun thuốc đều phải ghi lại rõ ràng. Ghi sai, quên ghi là mất mã vùng, mất luôn lô hàng,” ông Nguyễn Văn Duy - một chủ vườn có 15 năm trồng sầu riêng tại Đắk Lắk, chia sẻ.

Yêu cầu này không phải hình thức. Trung Quốc hiện đang áp dụng cơ chế truy xuất toàn diện, từ mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, đến hồ sơ sử dụng phân bón, thuốc BVTV. Việc “sổ sách gọn gàng” giờ trở thành tấm hộ chiếu cho từng trái sầu riêng vượt biên giới.

Chỉ một mã vùng trồng không khớp, một chỉ số dư lượng vượt ngưỡng, hay một lô hàng không đồng đều, tất cả có thể khiến cả container sầu riêng bị giữ lại, kiểm tra lại, thậm chí trả về.

Thực tế, không ít doanh nghiệp đã phải chịu thiệt hại hàng trăm triệu chỉ vì sai sót từ người trồng.

Những lỗi “nhỏ nhưng chí mạng” như thu hoạch sớm, ép chín, hoặc chọn lọc chưa đồng đều không còn được chấp nhận trong thương mại quốc tế.

Hải quan hiện ưu tiên thông quan nhanh cho các lô sầu riêng có hồ sơ chuẩn chỉnh.

Nhưng để được “đi luồng xanh”, thì toàn bộ quy trình sản xuất trước đó cũng phải xanh – tức minh bạch, đúng chuẩn và không một mắt xích nào bị bỏ sót.

Phân bón cho cây sầu riêng, tưởng nhỏ mà ra chuyện lớn

Một trong những lỗ hổng nghiêm trọng nhưng ít được để ý là chất lượng phân bón.

Thị trường vẫn tồn tại không ít sản phẩm trôi nổi, không nhãn mác, thậm chí chứa hàm lượng kim loại nặng như cadimi.

“Phân rẻ, nhưng quả lại đắt giá... theo nghĩa xấu”, một doanh nghiệp cảnh báo. Bởi chỉ cần một chỉ số dư lượng vượt mức cho phép, toàn bộ vùng trồng có thể bị cấm cửa tạm thời từ thị trường nhập khẩu.

Các chuyên gia đề xuất cần siết lại khâu quản lý phân bón, từ cấp phép lưu hành đến hậu kiểm, tránh để người nông dân vô tình trở thành nạn nhân của đầu vào bẩn.

Thay vì bị động chờ hàng ra kho mới kiểm định, nhiều địa phương đang triển khai mô hình kiểm soát tại gốc.

Mẫu được lấy trực tiếp từ vườn, xét nghiệm dư lượng hóa chất trước khi thu hoạch, giúp giảm rủi ro và chủ động xử lý nếu có sai sót.

Song song đó, việc đăng ký mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đang được siết chặt. Không mã vùng, không xuất khẩu - không còn là cảnh báo mà là thực tế.

Muốn có thương hiệu, phải có kỷ luật. Sầu riêng Thái Lan được cả thế giới tin dùng không phải vì may mắn, mà vì họ đã chuẩn hóa được chất lượng. Từng trái gần như giống nhau về độ chín, độ ngọt, màu sắc. Còn tại Việt Nam, thực tế vẫn phổ biến tình trạng “lô đẹp, lô xấu, quả chín ép, quả non non”.

Muốn có thương hiệu quốc gia cho sầu riêng, phải bắt đầu từ kỷ luật trong sản xuất - điều mà từng người nông dân, từng tổ nhóm, từng hợp tác xã phải nghiêm túc thực hiện.

Lời khuyên gửi bà con trồng sầu riêng đó là, làm đúng quy trình không phải vì ai khác - mà là để chính trái sầu riêng mình làm ra không bị từ chối ở cửa khẩu. Một trái đạt chuẩn có thể đáng giá hơn năm trái bị trả về. Đừng để tâm sức của cả mùa vụ đổ xuống sông chỉ vì chủ quan.

×