Tháng 3/2025, nhà xuất bản Thông tin và truyền thông kết hợp với Công ty Vietnambook đã xuất bản cuốn sách Nhật ký trong tù bằng tiếng nước ngoài (sưu tầm và giới thiệu) của tác giả Võ Xuân Quế.

Theo kết quả sưu tầm được công bố trong cuốn sách, cho đến nay, Nhật ký trong tù đã được dịch ra 37 ngôn ngữ nước ngoài với 62 bản dịch của 79 dịch giả, trong đó có 15 bản dịch chưa được biết đến và giới thiệu ở Việt Nam. Đó là một con số đầy đủ nhất từ trước đến nay, mặc dù tác giả không tính các bản dịch chữ Quốc Ngữ và các bản phiên âm sang tiếng Tày - Nùng là các ngôn ngữ của Việt Nam cũng như bản in ở Bắc Kinh là bản in lại nguyên tác chữ Hán, chứ không phải bản dịch.

Cuốn sách cung cấp cho người đọc những thông tin cần thiết về các bản dịch của hầu hết các ngôn ngữ, như: Tên bản dịch, tên dịch giả, tên nhà xuất bản, năm và nơi xuất bản, số trang và ngôn ngữ nguồn của bản dịch. Dựa vào những thông tin này những người sưu tầm, nghiên cứu các bản dịch có thể tìm kiếm và nghiên cứu.

Cuốn sách cũng phát hiện và đính chính một số thông tin sai hoặc chưa đầy đủ trong một số sưu tầm và giới thiệu đã công bố trước đây. Chẳng hạn: Nhà thơ dịch giả Aileen Palmer chưa từng đến Việt Nam mà bản dịch tiếng Anh Prison Diary do nhà xuất bản Ngoại văn xuất bản năm 1962 được bà dịch ở Australia từ một bản dịch nghĩa ra từng từ tiếng Anh do nhà xuất bản cung cấp. Hay bản dịch "Gartzelako Egunkaria" không phải là “bản dịch bằng tiếng dân tộc thiểu số Liên xô (cũ)” mà là Nhật ký trong tù bằng tiếng Basque, do Inaki Aramaio dịch khi còn bị giam trong nhà tù Herrera de la Mancha ở Tây Ban Nha. Và còn nhiều lỗi khác được tác giả chỉ ra trong cuốn sách.

Đặc biệt, không chỉ sưu tầm thêm được một số bản dịch chưa được sưu tầm và giới thiệu ở Việt Nam, lần đầu tiên tác giả cuốn sách còn phát hiện và sưu tầm được 3 tác phẩm âm nhạc được sáng tác dựa trên lời của các bài thơ từ Nhật ký trong tù được dịch sang tiếng Anh.

Cùng với việc sưu tầm và giới thiệu các bản dịch, tác giả còn liên lạc kết nối với một số dịch giả còn sống để tìm hiểu thêm về tác phẩm của họ. Tác giả đã kết nối được với 5 dịch giả ở các nước: Ấn Độ, Anh, Mỹ, Bangladesh và Srilanka. Hơn thế nữa, ông còn đi đến một số nơi ở Phần Lan, Thụy Điển và Đan Mạch, những nơi có tư liệu liên quan đến các dịch giả của các ngôn ngữ này.

Bên cạnh một danh sách các ngôn ngữ đã có bản dịch, số lượng bản dịch và dịch giả, cuốn sách gồm 200 trang còn cung cấp cho người đọc một bản đồ các quốc gia đã in Nhật ký trong tù bằng các ngôn ngữ cùng với một danh mục các công trình nghiên cứu và giới thiệu các bản dịch Nhật ký trong tù bằng tiếng nước ngoài. 

Tác giả cuốn sách, Tiến sĩ ngôn ngữ học Võ Xuân Quế, cho biết cuốn sách được khởi nguồn từ việc ông nhận thấy bản dịch Nhật ký trong tù sang một số ngôn ngữ Bắc Âu (Phần Lan, Na Uy, Đan Mạch và Thụy Điển) đã có cách đây hơn nửa thế kỷ song chưa được biết hay giới thiệu ở Việt Nam. Ông đã dành 5 năm tìm kiếm, liên lạc và nhờ nhiều người ở các nơi khác nhau trên thế giới giúp đỡ để hoàn thành cuốn sách đúng vào dịp 65 Nhật ký trong tù được giới thiệu với bạn đọc Việt Nam cũng như bạn đọc nước ngoài và kỷ niệm 135 năm sinh nhật chủ tịch Hồ Chí Minh (1890 - 2025).

×