Nhật Bản đã chạm đáy mới về khả năng cạnh tranh kỹ thuật số toàn cầu, theo một xếp hạng hàng năm được công bố ngày 28/9, nhấn mạnh khó khăn của nước này trong việc hiện đại hóa các hệ thống khu vực công và tư nhân.

Trong Bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh kỹ thuật số thế giới mới nhất do Viện Phát triển Quản lý (IMD) của Thụy Sĩ công bố, Nhật Bản đứng thứ 29 trong số 63 nền kinh tế, trượt một bậc so với năm ngoai, xuống vị trí tồi tệ nhất kể từ khi bảng xếp hạng này bắt đầu công bố từ năm 2017.

Nhật Bản tiếp tục tụt hậu so với các nền kinh tế châu Á như Singapore (thứ tư), Hàn Quốc (thứ tám), Hồng Kông (thứ chín), Đài Loan (thứ 11) và Trung Quốc (thứ 17) trong bảng xếp hạng.

Naoshi Takatsu, đối tác quản lý của IMD cho khu vực Đông Bắc Á, cho biết: "Mọi thứ đơn giản đang đi xuống và không có chuyển biến tích cực nào được nhìn thấy".

Bảng xếp hạng đánh giá một nền kinh tế dựa trên kiến thức, công nghệ và sự sẵn sàng trong tương lai. Nhật Bản bị thiệt hại nhiều nhất ở hạng mục tri thức kỹ thuật số, giảm ba bậc so với năm ngoái xuống vị trí thứ 28.

Làm nên kết quả "thảm sầu" này là sự thiếu hụt nhân sự, kỹ năng kỹ thuật số và kinh nghiệm quốc tế. Nhật Bản sẽ thiếu 450.000 chuyên gia công nghệ thông tin vào năm 2030, theo ước tính của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản.

Dự báo đã dấy lên một cảm giác báo động, đặc biệt là trong cộng đồng doanh nghiệp. Nhà phát triển bất động sản Mitsubishi Estate đang đào tạo 10.000 người trong nhóm về phân tích dữ liệu và các công cụ kỹ thuật số khác. Nhưng những sáng kiến kiểu này vẫn là ngoại lệ chứ không phải là quy luật phổ biến.

Một vấn đề khác là 70% nhân lực CNTT tại Nhật Bản đều tập trung tại các công ty CNTT. Đây là kết quả của việc các doanh nghiệp không hoàn toàn chuyển từ bậc thang lương dựa trên thâm niên sang những bậc thang lương dựa trên kỹ năng và trình độ chuyên môn. Nhưng Công ty bán đồ nội thất Nitori Holdings là một ngoại lệ. Tập đoàn thành lập công ty con với cơ cấu lương thưởng khác với công ty mẹ. Các chuyên gia làm việc tại đơn vị mới có thể kiếm được hơn 10 triệu yên (69.000 USD) một năm.

Đồng thời, các chuyên gia công nghệ có thể "lên sàn" tuyển dụng nhanh chóng đang thiếu hụt nguồn cung và việc đào tạo cũng không theo kịp nhu cầu.

Đứng đầu danh sách Bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh kỹ thuật số thế giới mới nhất do Viện Phát triển Quản lý (IMD) của Thụy Sĩ công bố là Đan Mạch, quốc gia này gần đây đã ra mắt borger.dk, một cổng thông tin một cửa, nơi công dân có thể truy cập các dịch vụ của chính phủ bất cứ lúc nào. Mỹ, quốc gia đứng đầu bảng năm ngoái, năm nay đứng ở vị trí thứ hai trong khi Thụy Điển đứng thứ ba.

Không giống như Nhật Bản, các doanh nghiệp ở các quốc gia phương Tây thường đặt thang lương dựa trên mức độ quan trọng của công việc chứ không phải dựa trên thâm niên. Các công ty này cũng thường thuê các kỹ sư nội bộ.

Kunihiro Tanaka, chủ tịch của Sakura Internet, một nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn tại Nhật Bản, cho biết các tập đoàn Nhật Bản "thường chuyển giao việc phát triển hệ thống và phần mềm cho các công ty CNTT".

Về mức độ "sẵn sàng trong tương lai", Nhật Bản tụt một tích xuống vị trí thứ 28. Danh mục này đo lường các điều kiện như khả năng thích ứng với công nghệ kỹ thuật số, tiến bộ của các sáng kiến chính phủ điện tử và khả năng an ninh mạng.

Kìm hãm Nhật Bản trên mặt trận này một phần là do không đủ sự nhanh nhạy trong kinh doanh. Ví dụ, Panasonic Holdings giám sát sự kết hợp phức tạp của hơn 1.200 hệ thống. Trong các trường hợp điển hình, các silo của tổ chức bị ảnh hưởng bởi sự điều phối dữ liệu theo chiều ngang kém, cản trở việc tiếp cận thông tin cần thiết. Điều này làm chậm quá trình ra quyết định của cấp quản lý.

Takatsu của IMD cho biết: "Có rất nhiều thử nghiệm bằng chứng về khái niệm đang được thực hiện cho các doanh nghiệp mới, nhưng chúng không dẫn đến những thay đổi đáng kể".

Kết quả cao đối với Singapore, Hàn Quốc, Hồng Kông, Đài Loan và Trung Quốc có thể một phần là do sự nhanh nhạy trong kinh doanh của mỗi nền kinh tế. Mặc dù Trung Quốc tụt hai bậc trong bảng xếp hạng năm nay, nhưng vẫn còn một khoảng cách xa so với vị trí thứ 31, nơi mà quốc gia này đã kết thúc vào năm 2017.

Nhật Bản đã phải chịu đựng cái được gọi là thất bại kỹ thuật số do phản ứng tương tự trong quyết định đối với đại dịch. Các quan chức vẫn sử dụng máy fax để thu thập dữ liệu về các trường hợp COVID-19 và các hệ thống của chính phủ không hoạt động đồng bộ được với nhau theo cách có thể chấp nhận được.

Một Cơ quan kỹ thuật số hoàn toàn mới được ra mắt vào tháng 9 năm ngoái được giao nhiệm vụ dẫn đầu quá trình chuyển đổi kỹ thuật số của các tổ chức chính phủ. Tuy nhiên, Thủ tướng Yoshihide Suga khi đó đã quyết định từ chức ngay sau khi thành lập, điều này đã cắt giảm đà phát triển của cơ quan này.

Thủ tướng đương nhiệm Fumio Kishida đang thúc đẩy Quốc gia Thành phố Vườn Kỹ thuật số, một tầm nhìn sẽ tạo ra 2,3 triệu công nhân kỹ thuật số trong vòng 5 năm tới, nhưng các nhà quan sát chỉ ra rằng có rất nhiều chi tiêu quá đỗi xa vời trong kế hoạch này.

Bằng chứng này cho thấy Nhật Bản đang dần đánh mất vị thế thống trị trên trường toàn cầu, giống như "ếch trong nồi nước sôi". Việc đảo ngược tình hình có thể sẽ đòi hỏi sự tập trung mới vào các vấn đề cấu trúc, và phải nhận ra rằng công nghệ không chỉ là vấn đề của giải pháp.

Ichiro Satoh, giáo sư tại Viện nghiên cứu quốc gia Nhật Bản cho biết: "Không quan trọng là có bao nhiêu chuyên gia CNTT, nếu họ không có năng lực thay đổi hoạt động kinh doanh, mọi thứ sẽ vẫn như cũ".

×