Sáp nhập tỉnh Nam Định có Nghệ sĩ Nhân dân từng được Bộ trưởng Bộ Ngoại giao tặng thơ

Sáp nhập tỉnh Hà Nam, tỉnh Nam Định và tỉnh Ninh Bình (đã được quy hoạch đến năm 2030, cơ bản đạt tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương) thành 1 tỉnh mới có tên gọi là tỉnh Ninh Bình. Sau sáp nhập tỉnh, trung tâm hành chính - chính trị đặt tại thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình hiện nay (giảm 2 tỉnh) có diện tích tự nhiên 3.942,6 km2 và quy mô dân số 3.818.700 người.

Nghệ sĩ Nhân dân Kim Liên sinh năm 1942 tại xã Xuân Trung, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định trước khi sáp nhập, Kim Liên lớn lên trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Cha bà là kép hát nổi tiếng của phường ông Trùm Toái, người sở hữu giọng hát vang như chuông đồng, chuyên đóng các vai kép ngang. Dù mồ côi cha từ nhỏ, Kim Liên vẫn được thừa hưởng tình yêu và năng khiếu nghệ thuật từ ông. Những làn điệu chèo, hát văn của quê hương đã ngấm vào tâm hồn cô bé Liên từ thuở thiếu thời.

Năm 17 tuổi, Kim Liên trúng tuyển vào học diễn viên chèo của đoàn văn công tỉnh Nam Định, nay là Nhà hát chèo tỉnh Nam Định. Dưới sự dìu dắt của những nghệ sĩ tên tuổi như NSƯT Thế Tuyền, Quang Thiệm, giọng hát của bà nhanh chóng trở nên đằm thắm, trong sáng và đầy sức truyền cảm. Đặc biệt, từ năm 1965, tiếng hát văn của Kim Liên bắt đầu vang xa nhờ những bản thu âm trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Giọng hát tươi trẻ, phơi phới của bà đã góp phần làm sống dậy một dòng âm nhạc từng bị lãng quên, khơi dậy niềm tự hào với nghệ thuật hát văn trong lòng công chúng.

Cả sự nghiệp của NSND Kim Liên là một bản trường ca đầy cống hiến. Bà từng giành nhiều giải thưởng lớn: giải Đặc biệt tại Hội thi giọng hát hay tuồng chèo toàn quốc năm 1981 với vai Đào Huế trong trích đoạn "Tuần Ty - Đào Huế", huy chương Vàng tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 với vai cô Tư Hồng trong vở "Người lái đò sông Vị", giải Đặc biệt tại Liên hoan các trích đoạn chèo hay năm 1993 với vai Mụ Quán trong vở "Súy Vân". Đặc biệt, bà là nghệ sĩ đầu tiên đưa hát văn lên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, mở đường cho sự phục dựng và công nhận nghệ thuật hát văn trong hầu bóng.

Trong đời mình, NSND Kim Liên đã bốn lần được hát, ngâm thơ cho Chủ tịch Hồ Chí Minh nghe. Lần đầu tiên là năm 1963 tại Nam Định với trích đoạn “Chị Tâm bến Cốc”; lần thứ hai năm 1968 tại Phủ Chủ tịch với các đoạn “Kiều gặp Kim Trọng” và “Kiều ở lầu Ngưng Bích”; lần thứ ba là khi bà được chọn ngâm bài thơ chúc Tết Kỷ Dậu 1969 trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam; và lần cuối cùng vào ngày 16/7/1969, bà được Bác Hồ tặng Huy hiệu và mời ăn cơm cùng Người. Bác Hồ từng tặng bà một chiếc thước kẻ gỗ khắc chữ "S-N-K" (Suy – Nghĩ – Kỹ), kỷ vật mà bà đã trao lại cho Bảo tàng Hồ Chí Minh như một báu vật của quốc gia.

Dù nghỉ hưu gần 30 năm, Kim Liên vẫn miệt mài truyền dạy nghệ thuật dân tộc, đặc biệt là hát văn, cho thế hệ trẻ. Bà sáng lập và điều hành Câu lạc bộ Thiên Trường, nơi tập hợp những nghệ sĩ cao tuổi, tổ chức biểu diễn khắp nơi để lan tỏa tình yêu nghệ thuật. Nhiều nghệ sĩ trẻ từng tìm thấy nguồn cảm hứng nghệ thuật từ giọng hát của Kim Liên, trong đó có NSƯT Ngọc Sơn của Nhà hát Chèo Quân đội.

Trong căn nhà nhỏ ở thành phố Nam Định, nơi bà từng sống, vẫn còn vang vọng giọng hát văn ngọt ngào, sâu lắng của một NSND tài danh: “Năm qua thắng lợi vẻ vang/Năm nay tiền tuyến chắc càng thắng to/Vì độc lập, vì tự do/Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào/Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào/Bắc – Nam sum họp xuân nào vui hơn”. Bài thơ chúc Tết Kỷ Dậu 1969 ấy vẫn sống mãi trong lòng những ai yêu mến tiếng hát của bà.

NSND Kim Liên là hiện thân của một đời sống nghệ thuật đam mê và đầy trách nhiệm. Hình ảnh bà – một giọng hát vàng của thành Nam, một “đóa sen hồng” trong lòng người mộ điệu – sẽ còn mãi được nhắc nhớ, truyền cảm hứng cho bao thế hệ yêu chèo, yêu nghệ thuật dân tộc.

Bà được Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ sĩ Ưu tú năm 1988, Nghệ sĩ Nhân dân (năm 2015). NSND Kim Liên được cố Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Xuân Thủy tặng bài thơ Đóa sen hồng với những câu thơ: “Kim Liên như đóa sen hồng/Nam Hà như nước hồ trong mùa hè...”.

NSND Kim Liên qua đời tháng 5/2025 sau thời gian dài lâm bệnh. Bà hưởng thọ 84 tuổi.

×