Ðến nay, mô hình nuôi tôm đạt chứng nhận sinh thái của huyện Ngọc Hiển đạt năng suất bình quân từ 150 kg/ha/năm; sản phẩm tôm sinh thái đã được các doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, EU, với giá bán cao hơn từ 5.000 - 10.000 đồng/kg so với tôm nuôi truyền thống.

Theo đánh giá của Hội Nông dân huyện Ngọc Hiển, mô hình nuôi tôm sinh thái phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương và khả năng thực hiện của người dân nên thu hút nhiều hộ tham gia, giúp bà con có thu nhập ổn định.

Mô hình nuôi tôm sinh thái tạo ra sản phẩm sạch, bảo vệ rừng ngập mặn

Đối với tỉnh cực Nam tổ quốc, đặc trưng là hệ sinh thái rừng ngập mặn, mô hình tôm rừng - nuôi tôm dưới tán rừng đước chiếm phần lớn diện tích. Tôm sinh thái ở rừng ngập mặn là tôm sống trong môi trường nước lợ, có độ che phủ rừng tối thiểu 50% diện tích mặt nước nuôi.

Nuôi tôm sinh thái về cơ bản không khác cách làm cũ, song khác ở chỗ người nuôi tôm không dùng thức ăn công nghiệp, thuốc diệt cá tạp và các loại thuốc cấm. Tôm sinh thái thường được nuôi theo hình thức quảng canh, quảng canh cải tiến, tùy vào điều kiện từng vùng mà mật độ nuôi có thể cao thấp khác nhau và có thể bổ sung con giống định kỳ hàng tháng.

Trong quá trình nuôi, nông dân phải tuân thủ các quy định về sử dụng phân bón, vi sinh (có nguồn gốc hữu cơ).

Bên cạnh sản phẩm thu được là con tôm, người dân Ngọc Hiển còn kết hợp nuôi sò huyết, nuôi cua nên đa dạng thu nhập, giảm thiểu rủi ro khi thị trường gặp bất lợi cũng như góp phần bảo vệ môi trường, gìn giữ và phát triển diện tích rừng ngập mặn.

Đáng chú ý, sau khi có sự hỗ trợ từ Dự án Chống chịu khí hậu tổng hợp và sinh kế bền vững ĐBSCL (MD-ICRSL, do Ngân hàng Thế giới tài trợ), mô hình nuôi tôm dưới tán rừng tại huyện Ngọc Hiển đã được nhân rộng và làm ăn bài bản hơn.

Theo đó, dự án đã triển khai “Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để phòng, chống xói lở bờ biển, cung cấp nước ngọt và phục vụ nuôi tôm – rừng vùng ven biển tỉnh Cà Mau” (Tiểu Dự án 8).

Theo ông Hồ Hoàng Nam, cán bộ khuyến nông xã Tân Ân Tây, huyện Ngọc Hiển (tỉnh Cà Mau), xã Tân Ân Tây có hơn 3.300ha tôm rừng với 1.500 hộ tham gia Dự án. Việc triển khai dự án trên địa bàn xã góp phần đáng kể vào việc thay đổi tập quán sản xuất của bà con nông dân từ canh tác truyền thống sang ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Đến tháng 11/2022, dự án đã hỗ trợ thành lập 60 tổ nhóm với hơn 3.200 người tham gia, triển khai trên 10.600ha diện tích nuôi tôm rừng đạt chứng chỉ quốc tế, tạo ra giá trị 249 tỷ đồng/vụ.

Ông Phạm Thanh Trung, nông dân nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng ở ấp Xưởng Tiện, xã Viên An Đông (huyện Ngọc Hiển, Cà Mau) cho biết: Thực hiện mô hình nuôi tôm sinh thái, ý thức của người dân được nâng cao, trình độ ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất phát triển, tạo được sự liên kết chuỗi giá trị từ khâu sản xuất cho đến khâu tiêu thụ sản phẩm và kết hợp nuôi các loài thuỷ sản khác để nâng cao thu nhập.

Đặc biệt, những người nuôi tôm rừng với diện tích lớn từ trên 15ha như ông Trần Minh Trí, ấp Tắc Biển, xã Viên An Đông thì mỗi tháng, gia đình ông đều đặn bỏ túi hơn 50 triệu đồng từ bán tôm.

“Giờ khoẻ lắm, đến nước xổ vuông là thương lái đến tận nhà thu mua và trả tiền qua tài khoản ngân hàng. Trung bình, mỗi con nước tôi bán tôm được khoảng 30 triệu (mỗi tháng có 2 con nước), có thời điểm thu hoạch 110 triệu đồng/con nước. Thấy ham lắm”, ông Trí chia sẻ.

Theo ông Lê Ngọc Lâm, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Ngọc Hiển, từ khi sản xuất theo mô hình nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng, môi trường được cải thiện, đất đai được bảo vệ tránh ô nhiễm, giá tôm bán cao hơn…

Hỗ trợ nông dân liên kết sản xuất với doanh nghiệp, duy trì vùng nuôi được cấp chứng nhận

Tại Cà Mau, mô hình nuôi tôm sinh thái hình thành và phát triển từ trước năm 2000. Khi thị trường đánh giá cao sản phẩm tôm sinh thái, nhiều doanh nghiệp đã phối hợp với các đơn vị quản lý rừng đầu tư, xây dựng vùng nuôi tôm theo các chứng nhận.

Hiện toàn tỉnh có khoảng 40.000ha nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng, tập trung nhiều nhất ở huyện Ngọc Hiển với gần 23.000ha, Năm Căn hơn 7.600ha, Đầm Dơi khoảng 5.000ha và Phú Tân có 4.000ha. Trong số diện tích này, có khoảng 20.000ha tôm nuôi đã đạt các chứng nhận theo các tiêu chuẩn quốc tế, sản phẩm xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới.

Đơn cử, tại xã Tân Ân Tây, Công ty TNHH Xã hội tôm chứng nhận Minh Phú (thuộc Tập đoàn Minh Phú) đã phối hợp thực hiện chứng nhận ASC phiên bản nhóm (ASC Group) từ tháng 31/10/2023. Trải qua hơn 1 năm thực hiện với rất nhiều khó khăn, đơn vị đạt chứng nhận vào ngày 13/9/2024 với diện tích 1.860ha (có 375 hộ dân) do tổ chức Bureau Veritas (BV) đánh giá và cấp chứng nhận lần đầu (có hiệu lực 3 năm), mỗi năm đánh giá, kiểm tra 1 lần.

Tra dữ liệu trên website của tổ chức ASC cho thấy đây là chứng nhận ASC Group mô hình tôm rừng đầu tiên và lớn nhất Việt Nam cũng như trên thế giới.

Chứng nhận ASC là sự xác nhận cấp quốc tế đối với thuỷ sản được nuôi có trách nhiệm, giảm thiểu tối đa tác động xấu lên môi trường, hệ sinh thái, cộng đồng dân cư và đảm bảo tốt các quy định về lao động.

Việc đạt các chứng nhận quốc tế này góp phần cùng địa phương thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (tiêu chí 13 và 17). Xã Tân Ân Tây cũng là địa phương có vùng tôm - rừng đạt chứng nhận ASC Group đầu tiên tại Việt Nam và trên thế giới, từ đó đáp ứng nhu cầu mua tôm của các thị trường nhập khẩu, mang ngoại tệ về cho đất nước.

Đại diện Minh Phú cho biết: Nuôi tôm trong rừng ngập mặn là mô hình nuôi trồng thủy sản độc đáo, sử dụng hệ sinh thái rừng ngập mặn để tạo môi trường sống tự nhiên cho tôm. So với các loại hình nuôi tôm khác, mô hình này có những đặc điểm riêng biệt và mang lại lợi ích đáng kể về môi trường và kinh tế, đặc biệt là ở vùng Cà Mau, đó là góp phần duy trì và phát triển rừng ngập mặn, với mục tiêu giảm khai thác.

Ngoài ra, nuôi tôm trong rừng ngập mặn có thể giúp bảo tồn đa dạng sinh học bằng cách cung cấp môi trường sống cho nhiều loài thực vật và động vật. Rừng ngập mặn được bảo vệ cũng đóng vai trò như rào cản chống lại các sự kiện thời tiết, bão và xói mòn bờ biển. Người dân cũng nhận thức rõ hơn về những gì họ có thể làm để bảo vệ các loài quý hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng trong rừng ngập mặn, điều này có thể dẫn đến các nỗ lực bảo tồn tốt hơn.

"Mô hình tôm rừng tại Cà Mau thúc đẩy nền kinh tế địa phương bằng cách tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Bên cạnh đó, mô hình này còn có triển vọng đóng góp vào du lịch sinh thái và du lịch trải nghiệm, thu hút du khách đến với khu vực địa phương. Các đặc điểm độc đáo của cây ngập mặn cũng làm cho chúng trở thành nguồn tiềm năng để bán tín chỉ carbon" - đại diện Minh Phú đánh giá.

Ông Nguyễn Phương Duy, đại diện WWF tại Việt Nam, cho biết, rừng ngập mặn là một trong những sinh cảnh quan trọng được WWF quan tâm. Việt Nam có khoảng 155.000ha rừng ngập mặn, riêng Cà Mau đã có hơn 50.000ha (huyện Ngọc Hiển có hơn 30.000ha rừng ngập mặn). Trong rừng ngập mặn thì tôm - rừng được xem là mô hình sinh kế bền vững.

Khi tham gia mô hình chứng nhận ASC của Minh Phú, nông dân sẽ có nguồn thu nhập tăng thêm, nâng tầm sản phẩm tôm. Tổ chức WWF tại Việt Nam kỳ vọng nông dân sẽ tiếp tục duy trì và mở rộng diện tích lên 7.000ha trong thời gian tới.

Để nhân rộng các mô hình nuôi tôm sinh thái gắn với doanh nghiệp, ông Lê Ngọc Lâm, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Ngọc Hiển cho rằng, ngành chức năng địa phương và lực lượng khuyến nông cần tạo điều kiện cũng như hỗ trợ tích cực cho nông dân liên kết sản xuất theo mô hình kinh tế tập thể như tổ hợp tác, hợp tác xã; đẩy mạnh bắt tay với các doanh nghiệp hoạt động chế biến, xuất nhập khẩu để có nguồn lực xây dựng, duy trì vùng nuôi tôm được chứng nhận hữu cơ, kết hợp phát triển du lịch, khai thác tài nguyên thiên nhiên một cách hài hoà nhằm vừa phục vụ sản xuất, nuôi trồng thủy sản vừa kết hợp du lịch sinh thái cộng đồng, giúp nâng cao đời sống nông dân.

Mặt khác, ngành khuyến nông cần hỗ trợ chuyển giao các tiến bộ, công nghệ mới vào sản xuất, xây dựng mô hình nuôi tôm sú quảng canh cải tiến và kết hợp nuôi cua biển 2 giai đoạn dưới tán rừng, tạo điều kiện cho các hộ gia đình nuôi thủy sản quy hoạch lại diện tích trồng rừng mới phù hợp theo quy định; đa dạng hóa mô hình và đối tượng nuôi, theo đó có thể kết hợp nuôi ba khía, cá thòi lòi, cá nâu, sò huyết, cá bống mú…

Theo thống kê của ngành chức năng tỉnh Cà Mau, mô hình nuôi tôm sinh thái dưới tán rừng ngập mặn đem lại sản lượng trung bình với tôm từ 100 - 120 kg/ha/năm; cua khoảng từ 50 - 80 kg/ha/năm, cá các loại 50 kg/ha/năm; sò huyết khoảng từ 100 - 150 kg/ha/năm, tổng thu nhập từ 30 - 40 triệu đồng/ha/năm. Tôm được chứng nhận theo các tiêu chuẩn quốc tế sẽ được các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thu mua với mức giá cao hơn khoảng 5 - 10% so với sản phẩm truyền thống khác. Cũng nhờ đó, nông dân áp dụng mô hình sẽ bớt lo về đầu ra, giá cả bấp bênh.

×