Mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã

Theo Quyết định 759/QĐ-TTg năm 2025, khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được hình thành, việc đảm bảo vận hành thông suốt, đồng bộ, liên thông, thống nhất, hiệu lực và hiệu quả của mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến các cấp chính quyền địa phương là vô cùng quan trọng.

Điều này đòi hỏi mô hình mới không chỉ tinh gọn bộ máy theo chiều ngang (giảm bớt cấp trung gian) mà còn phải tối ưu hóa quy trình thực hiện công việc và trách nhiệm theo chiều dọc (từ Trung ương xuống địa phương).

Trong mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, vai trò của Trung ương là đảm bảo sự thống nhất, thông suốt, hiệu lực và hiệu quả của toàn bộ hệ thống chính quyền nhà nước từ Trung ương đến địa phương.

Trung ương (các bộ, ngành) sẽ đóng vai trò định hướng, chỉ đạo, hỗ trợ và kiểm soát đối với chính quyền địa phương cấp tỉnh và chính quyền địa phương cấp xã (thông qua các sở chuyên ngành theo lĩnh vực), tuy nhiên, cách thức và mức độ can thiệp sẽ có sự khác biệt đối với từng cấp.

Trung ương duy trì mối quan hệ chỉ đạo, kiểm soát và hỗ trợ mang tính chiến lược đối với cấp tỉnh, nhằm đảm bảo cấp tỉnh hoạt động theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Đối với cấp xã, vai trò của Trung ương sẽ có sự điều chỉnh, tập trung vào việc xây dựng khung pháp lý, chính sách và hỗ trợ gián tiếp thông qua cấp tỉnh. Trung ương sẽ không trực tiếp can thiệp sâu vào các hoạt động thường xuyên của cấp xã mà chủ yếu thông qua hoạt động chỉ đạo, hướng dẫn, hỗ trợ và kiểm soát của cấp tỉnh.

Trên cơ sở đó, trong mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, mối quan hệ công tác theo ngành dọc từ Trung ương đến cấp xã sẽ được thiết lập như sau:

Các bộ, ngành Trung ương: Bộ, ngành Trung ương đóng vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước cao nhất theo từng ngành, lĩnh vực trên phạm vi cả nước. Đối với hệ thống ngành dọc xuống đến cấp xã, vai trò của bộ, ngành Trung ương là:

Đề xuất cấp có thẩm quyền thiết lập khuôn khổ pháp lý và chính sách: Xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực trên toàn quốc, là nền tảng pháp lý và chính sách để các cấp chính quyền địa phương triển khai thực hiện.

Định hướng chuyên môn và nghiệp vụ: Ban hành các hướng dẫn, quy trình, tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ cho toàn ngành, đảm bảo tính thống nhất quản lý ngành, lĩnh vực từ trung ương xuống đến cấp xã.

Giám sát và đánh giá: Thực hiện chức năng kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện pháp luật, chính sách và các quy định của ngành tại các cấp địa phương, bao gồm cả chính quyền địa phương cấp tỉnh và chính quyền địa phương cấp xã. Đồng thời, tổng kết, đánh giá hiệu quả hoạt động của ngành trên phạm vi cả nước.

Hỗ trợ về nguồn lực và năng lực: Cung cấp hỗ trợ về tài chính (qua các chương trình, dự án), đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức thuộc hệ thống ngành dọc ở địa phương.

Mối quan hệ của các sở chuyên ngành, cơ quan, tổ chức khác thuộc chính quyền địa phương cấp tỉnh

Sở chuyên ngành, cơ quan, tổ chức khác thuộc chính quyền địa phương cấp tỉnh đóng vai trò là cơ quan trung gian, điều phối, là cầu nối giữa bộ, ngành Trung ương, chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã trong hệ thống ngành dọc. Sở, ngành chuyên môn chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn của Bộ quản lý ngành, lĩnh vực và sự chỉ đạo, điều hành của UBND, Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Vai trò của các sở chuyên ngành, cơ quan, tổ chức khác thuộc chính quyền địa phương cấp tỉnh như sau:

Cụ thể hóa và triển khai chính sách của Trung ương cho phù hợp với điều kiện, đặc điểm của địa phương, xây dựng kế hoạch, chương trình hành động cấp tỉnh để triển khai các chính sách đó.

Chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ cho cấp xã, cho cán bộ, công chức phụ trách lĩnh vực tương ứng.

Kiểm tra, giám sát và hỗ trợ cấp xã trong việc thực hiện các quy định, chính sách của ngành đồng thời hỗ trợ cấp xã giải quyết các khó khăn, vướng mắc về chuyên môn nghiệp vụ.

Tổng hợp thông tin, báo cáo từ cấp xã về tình hình hoạt động của ngành trên địa bàn tỉnh, tổng hợp và báo cáo lên Bộ, ngành Trung ương và UBND tỉnh.

Mối quan hệ công tác ngành dọc từ Trung ương, cấp tỉnh đến cơ quan chuyên môn của cấp xã

Quan hệ chỉ đạo - phục tùng về chuyên môn, nghiệp vụ: Cấp dưới (sở chuyên ngành và cơ quan, tổ chức khác thuộc chính quyền địa phương cấp tỉnh và cấp xã) phục tùng sự chỉ đạo, hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của cấp trên (Bộ, ngành Trung ương).

Quan hệ hướng dẫn, kiểm tra: Cấp trên hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra, giám sát việc thực hiện của cấp dưới đế đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả hoạt động của ngành, lĩnh vực.

Quan hệ thông tin hai chiều: Thông tin được truyền từ trên xuống (chính sách, chỉ thị, hướng dẫn,...) và từ dưới lên (báo cáo, phản hồi, đề xuất...).

Quan hệ phối hợp: Các cấp thực hiện cơ chế phối hợp chặt chẽ với nhau để đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ chung của ngành, lĩnh vực theo chỉ đạo tập trung, thống nhất của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với nền hành chính Nhà nước.

Tóm lại, trong mô tổ chức hình chính quyền địa phương 2 cấp, vai trò của Trung ương đóng vai trò quyết định đối với việc kiến tạo khuôn khổ pháp lý, định hướng phát triển, thực hiện đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và điều phối quyền lực, hỗ trợ nguồn lực và kiểm soát hoạt động của chính quyền địa phương (cấp tỉnh, cấp xã).

Tuy nhiên, đối với cấp tỉnh, Trung ương duy trì mối quan hệ chỉ đạo, điều hành và kiểm soát trực tiếp, toàn diện. Đối với cấp xã, vai trò của Trung ương mang tính gián tiếp, chủ yếu thông qua cấp tỉnh, tập trung vào việc tạo lập khung pháp lý, chính sách chung và hỗ trợ gián tiếp nhằm tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương, đồng thời vẫn đảm bảo sự lãnh đạo thống nhất, thông suốt của trung ương và sự vận hành hiệu quả, đồng bộ của toàn bộ hệ thống chính quyền Nhà nước.

×