Rồi bác chậm rãi nói với người cán bộ khuyến nông trẻ tuổi: “Máy bay biết phun thuốc, mình phải học cách điều khiển nó chớ. Trước kia làm nông bằng sức. Giờ chắc phải làm nông bằng… trí”.

Câu nói ấy cứ đọng lại trong lòng như một dấu chấm lửng. Có lẽ, người nông dân đang bước vào một thời kỳ mới, nơi không chỉ cuốc, xẻng và gió mùa, mà còn cả mã QR, AI, máy học, blockchain và nền tảng số. Một cuộc chuyển mình mà nếu người nông dân không hiểu sẽ bị bỏ lại. Nhưng nếu hiểu, chính bà con nông dân mới là những người đồng hành với thời đại. Và bà con trông chờ một cú hích từ Nghị quyết 57.

Nghị quyết 57 - cánh cửa mở cho nông nghiệp bứt phá

Ngày Bộ Chính trị thông qua Nghị quyết số 57 - NQ/TW về đột phá trong khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, có thể với nhiều người, đó chỉ là một văn bản. Nhưng đọc kỹ, sẽ thấy thấp thoáng bóng dáng của người nông dân, hợp tác xã, tổ chức nông nghiệp trong từng dòng chữ. Bởi đổi mới sáng tạo không nằm trong phòng họp, mà phải bắt rễ từ đời sống, nơi bà con đang từng ngày vật lộn với phân bón, thị trường, biến đổi khí hậu và giá cả thất thường.

Nghị quyết 57 không chỉ nói đến đầu tư cho các viện nghiên cứu, không chỉ dành riêng cho doanh nghiệp công nghệ cao. Nghị quyết 57 còn mở ra cơ chế để người nông dân được tiếp cận tri thức mới, hợp tác xã trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo nông thôn, tổ chức nông dân được tham gia các chương trình chuyển đổi số, chia sẻ dữ liệu, liên kết thị trường. Không có ai bị bỏ lại phía sau nếu biết chủ động bước ra phía trước.

Người nông dân - nhà khoa học thầm lặng

Có dịp đến thăm các vùng miền, thật nhiều cảm xúc khi tiếp xúc với những người nông dân được vinh danh là “Nhà khoa học chân đất”, “Nhà khoa học của nhà nông”. Đó là những người kiên trì phục hồi các giống lúa mùa bản địa. Đó là những người thầm lặng tạo ra các giống lúa lai.

Đó là những nông dân chế tạo ra nhiều thiết bị hữu ích như “Máy gieo hạt bắp”, “Dụng cụ gieo mè”, “Máy nhổ đậu phộng”... Đó là những máy móc dùng để cuộn rơm kết hợp vùi rơm xuống đất để tạo ra nguồn phân hữu cơ. Và còn biết bao người nông dân dọc theo chiều dài đất nước đã tự mình mày mò nghiên cứu, làm thử, có khi thất bại, rồi lại làm tiếp nhiều lần cho đến khi thành công.

Người nông dân sáng tạo cần được cổ vũ, tôn vinh với danh xưng xứng đáng “nhà khoa học thực địa”. Bởi hơn ai hết, chính người nông dân là người hiểu đất, hiểu nước, hiểu cây, hiểu cá. Người nông dân sáng tạo mỗi ngày, trong từng luống rau, trong cách phòng sâu bệnh bằng thảo mộc dân gian, trong việc canh tác thuận theo mùa trăng hay ghép giống bằng trực giác và kinh nghiệm tổ tiên.

Nếu Nghị quyết 57 trao cơ hội để gắn kết giữa nhà khoa học với người làm ruộng, giữa dữ liệu vệ tinh với ruộng đồng, sẽ không còn ranh giới giữa phòng thí nghiệm và đồng lúa. Khi đó, thửa ruộng cũng là một không gian đổi mới. Mỗi hợp tác xã cũng là một trung tâm nghiên cứu phát triển ở nông thôn.

Hợp tác xã - nơi “làm tổ” cho đổi mới sáng tạo

Đừng nghĩ đổi mới sáng tạo là chuyện xa xôi. Hợp tác xã có thể bắt đầu từ việc dùng dữ liệu nông học để dự báo năng suất, gắn mã truy xuất nguồn gốc cho từng sản phẩm, dùng nền tảng số để kết nối người mua - người trồng, tạo ra các mô hình sản xuất thông minh nhờ sự hỗ trợ từ các trường đại học, viện nghiên cứu, những nhà khoa học hàng ngày bước chân đến từng thửa ruộng, bờ ao.

Từ một nơi từng được xem là hình thức cũ kỹ, hợp tác xã đang đứng trước cơ hội trở thành trạm trung chuyển tri thức, vừa tiếp thu, vừa lan tỏa. Và đổi mới sáng tạo cũng không chỉ là công nghệ, mà còn là mô hình tổ chức, cách huy động nguồn lực, cách xây dựng niềm tin trong cộng đồng.

Các tổ chức nông dân - nền tảng xã hội của chuyển đổi số

Chuyển đổi số không thể thành công nếu không có con người làm trung tâm, dẫn dắt. Và không ai hiểu bà con nông dân bằng chính các tổ chức của họ: Hội Nông dân, Hội Làm vườn, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội quán, Câu lạc bộ Khuyến nông…

Nếu các tổ chức này được trao quyền, được đào tạo, được tiếp cận nguồn lực từ Nghị quyết 57, họ có thể trở thành người dẫn đường số cho cộng đồng, người kết nối tri thức bản địa với công nghệ hiện đại, người lan tỏa tư duy đổi mới từ hội quán đến ruộng vườn. Chuyển đổi số không thể là mệnh lệnh hành chính. Nó phải bắt đầu từ đổi mới nhận thức, và muốn đổi mới nhận thức người nông dân cần có người đồng hành.

Đổi mới sáng tạo là một vụ mùa của tư duy

Chúng ta đang đứng giữa cánh đồng của thời đại số. Ở đó, người nông dân không chỉ cầm cuốc mà còn cầm điện thoại, bảng điều khiển. Ở đó, cây lúa không chỉ lớn nhờ mưa nắng, mà còn nhờ cảm biến thông minh và thuật toán tối ưu. Nghị quyết 57 là lời mời gọi khởi đầu cho một nền nông nghiệp thông minh, nhân văn, hiện đại nhưng vẫn bám rễ sâu trong truyền thống.

“Chữ” giờ không chỉ được gieo trên sách vở, mà còn được gieo trên ứng dụng, nền tảng, hệ thống dữ liệu. Nhưng “tâm” thì vẫn phải được giữ gìn, để dù có công nghệ nào, người nông dân vẫn là trung tâm của phát triển.

Mỗi người nông dân, mỗi hợp tác xã, mỗi tổ chức nông dân nếu cùng nhau học hỏi, hợp tác, làm mới mình thì chính người nông dân sẽ là những “hạt giống đổi mới sáng tạo” trên cánh đồng của Nghị quyết 57. Con đường tri thức hoá nông dân được mở ra khi Nghị quyết đã gieo được niềm tin, cơ chế chính sách cho người nông dân trên mọi miền đất nước.

Cánh đồng đã sẵn.

Hạt đã có.

Giờ là lúc gieo bằng trí tuệ, bằng niềm tin, và bằng khát vọng vươn lên!

×