Trương Phụ là con trưởng của Trương Ngọc, một tướng lĩnh lập được nhiều công lao thời Minh Thái Tổ và Minh Thành Tổ. Trương Ngọc là tướng tâm phúc của Chu Đệ khi còn là Yên vương. Sau khi Trương Ngọc mất, Phụ kế nghiệp cha và lập được nhiều chiến công. Đến khi Chu Đệ lên ngôi, phong cho Trương Phụ làm Tín An bá, bổng lộc nghìn thạch. Năm 1405, Minh Thành Tổ sai Thành quốc công Chu Năng cùng Tân Thành hầu Trương Phụ đem 20 vạn quân sang đánh nhà Hồ, giữa lúc đó Chu Năng chết (tháng 1 năm 1406) nên Trương Phụ được phong làm Chinh Di tướng quân thay thế.

Tháng 9 năm 1406, Trương Phụ cùng tham tướng Hoàng Dương bá (Vân Dương bá) Trần Húc đem 40 vạn quân từ Quảng Tây đánh vào cửa ải Pha Lũy (Nam Quan). Quân của Trương Phụ liên tiếp đánh lui hai đạo quân nhà Hồ gồm 2 vạn và 3 vạn người để tiến vào Đại Việt (lúc này đổi tên thành Đại Ngu). Chinh Di tả phó tướng quân Tây Bình hầu Mộc Thạnh, tham tướng hữu đô đốc đồng tri Phong Thành hầu Lý Bân cũng đem 40 vạn quân từ Vân Nam đánh vào cửa ải Phú Lệnh (Hà Giang), xẻ núi, chặt cây, mở đường tiến quân. Hai đạo quân tổng cộng là 80 vạn.

Sáng ngày 12 tháng 12, Trương Phụ cùng đô đốc Hoàng Trung, đô chỉ huy Thái Phúc tiến công phía tây bắc thành Đa Bang, Mộc Thạnh cùng đề đốc Trần Tuấn tiến công phía đông nam thành. Xác chết chất cao ngang với thành mà quân Minh vẫn tiến đánh. Nguyễn Tông Đỗ, chỉ huy quân Thiên Trường đào thành cho voi ra. Người Minh dùng hỏa tiễn bắn voi. Voi lui lại, người Minh theo voi đánh vào, thành bị hạ. Các quân ở dọc sông đều tan vỡ, lui giữ Hoàng giang. Người Minh vào Đông Đô bắt cướp con gái, ngọc lụa, thống kê lương chứa, chia quan làm việc, chiêu tập dân xiêu tán, làm kế ở lâu dài. Chúng thiến hoạn nhiều con trai nhỏ tuổi và thu lấy tiền đồng ở các xứ, cho chạy trạm đưa về Kim Lăng.

Ngày 11 tháng 5 năm 1407, quân Minh bắt được thượng hoàng Hồ Quý Ly, ngày 12 tháng 5 bắt vua Hồ Hán Thương. Trương Phụ, Mộc Thạnh sai đô đốc thiêm sự Liễu Thăng; hoành hải tướng quân Lỗ Lân; thần cơ tướng quân Trương Thăng, đô chỉ huy sứ Du Nhượng; chỉ huy đồng tri Lương Định; chỉ huy thiêm sự Thân Chí bắt giải Quý Ly cùng các con, cháu; các tướng Đông Sơn Hương hầu Hồ Đỗ, hành khiển Nguyễn Ngạn Quang, Lê Cảnh Kỳ; các tướng quân là Huyện bá Đoàn Bổng, Đình bá Trần Thang Mông, Trung lang tướng Phạm Lục Tài cùng các ấn tín và 17 ngàn thợ khéo đến Kim Lăng để dâng.

Năm 1408, tôn thất nhà Trần là Trần Ngỗi khởi binh ở Mô Độ (Ninh Bình), xưng là Giản Định đế. Giản Định đế phong Đại tri châu Hoá Châu Đặng Tất làm Quốc công, cùng tiến quân ra Bắc, đánh bại 10 vạn quân Minh do Chinh Di tướng quân Mộc Thạnh chỉ huy trong trận Bô Cô. Mộc Thạnh phải chạy về thành Đông Quan. Tháng 7 năm 1409, Trương Phụ lại đem quân sang cứu viện, thế quân Minh lại lên. Biết quân Nam mạnh về thủy chiến, Trương Phụ cho đóng nhiều thuyền chiến để nghênh địch.

Tháng 8, Trùng Quang Đế cầm cự với Trương Phụ ở Bình Than. Vua lệnh cho Đặng Dung giữ cửa Hàm Tử. Bấy giờ lương thực rất thiếu thốn, Dung chia quân đi gặt lúa sớm để cấp cho quân. Quân Minh dò biết, dùng thủy quân đánh cửa Hàm Tử, quân Dung tan vỡ. Minh sử ghi lại Trương Phụ đánh với 20.000 quân Hậu Trần có 600 thuyền chiến, giết hơn 3.000 người, số bị chết đuối "vô số", và bắt được hơn 400 thuyền chiến.

Tháng 9/1413, Trương Phụ đánh nhau với Nguyễn Suý ở cửa Sái Đà (sông Ái Tử). Quân hai bên đang cầm cự nhau, Đặng Dung mai phục binh tượng, nửa đêm đánh úp doanh trại Phụ. Dung nhảy lên thuyền của Phụ, định bắt sống Phụ nhưng không nhận ra. Phụ đi thuyền nhỏ trốn chạy. Quân Minh tan vỡ đến một nửa, thuyền bè, khí giới bị đốt phá gần hết, nhưng Nguyễn Súy không chịu hợp sức đánh. Trương Phụ thấy quân Dung ít, quay lại đánh. Quân của Đặng Dung thua chạy.

Tháng 10, Trương Phụ cho đô đốc Hoàng Trung đi dò trước, chặn ở thượng lưu. Nguyễn Súy sai ba thích khách, đội cỏ xuôi dòng đến thuyền Phụ. Một người trèo lên mũi thuyền, hai người trèo lên đuôi thuyền. Phụ biết, bắt được hai người, giết một người, thả một người, lại còn cho tiền bạc. Hôm sau Phụ hội họp các tướng nghị bàn, Hoàng Trung nói không hợp ý Phụ, Phụ nổi giận kể tội Trung phòng giữ không nghiêm, để đến nỗi có chuyện khích thách, rồi chém Trung. Các tướng đều tái mặt đi. Tháng 11, Nguyễn Cảnh Dị và Đặng Dung bị Trương Phụ nhà Minh bắt sống. Cảnh Dị mắng ngay vào mặt Phụ: "Tao định giết mày, lại bị mày bắt", chửi Phụ luôn miệng. Phụ giận lắm, giết Dị rồi lấy gan ăn.

Trùng Quang Đế chạy sang Lão Qua. Phụ sai người lùng bắt được, đưa đến cửa quân. Người Thuận Hóa đều hàng. Nhà Hậu Trần mất.

Tháng 10 năm 1415, Trương Phụ giữ chức Chinh Lỗ phó tướng quân, lại sang trấn thủ. Đây là lần thứ 3 Phụ sang Việt Nam.

Tháng 2 năm 1416, Trương Phụ ra lệnh xét duyệt danh số thổ quân, lấy một phần ba số hộ khẩu chia về các vệ, sở. Mỗi hộ định mức là 3 đinh. Từ Thanh Hóa trở vào Nam, nhân đinh thưa thớt, định mức là 2 đinh. Chỗ nào không phải là vệ, sở mà là nơi quan yếu, cũng lập đồn lũy, lấy dân binh canh giữ. Tháng 9, quân lính huyện Tân An nổi lên, Trương Phụ dẹp được.

Năm 1417, Nội quan nhà Minh Mã Kỳ tâu rằng Trương Phụ ở Giao Chỉ chọn lấy những thổ nhân mạnh khỏe can đảm làm vi tử thủ, hoàng đế nhà Minh nghi ngờ, gọi Phụ về, sai Phong Thành hầu Lý Bân giữ chức Tổng binh Chinh Di tướng quân sang thay Phụ trấn giữ.

Năm 1424, Minh Thành Tổ đã 65 tuổi nhưng vẫn đem quân chinh phạt Mông Cổ lần thứ năm, tháng 7 năm đó ốm nặng, trước khi qua đời cho triệu kiến Phụ dặn lo hậu sự, phò tá Thái tử Chu Cao Xí (Minh Nhân Tông). Năm 1425, Hán vương Chu Cao Hú làm phản, Minh Tuyên Tông quyết định thân chinh, Trương Phụ chỉ huy quân đội tác chiến, Cao Hú bị đánh bại phải đầu hàng. 

Thời Chính Thống, Minh Anh Tông tin dùng hoạn quan Vương Chấn, các ý kiến của Phụ không được trọng dụng, dù Phụ khi đó là một trong năm đại thần quan trọng nhất (cùng Tam Dương và Kiển Nghĩa).

Năm 1449, Trương Phụ khi đó 75 tuổi, không có quyền quyết định trận mạc, nhiều lần can ngăn nhưng không thành, buộc phải cùng Minh Anh Tông đem 500.000 quân đánh 20.000 kỵ binh Ngõa Thích của Dã Tiên (tức bộ lạc Oirat của người Mông Cổ do thủ lĩnh Esen Tayisi chỉ huy). Trận này quân Minh đại bại, Phụ tử trận trong đám loạn quân tại Thổ Mộc bảo, Minh Anh Tông bị bắt sống.

×