Thách thức kép: Nguy cơ mất việc làm và khoảng cách số

Sáng 19/6 mới đây, Báo NTNN/Danviet.vn đã tổ chức tọa đàm: Tận dụng cách mạng 4.0: Tạo việc làm phù hợp giúp giảm nghèo bền vững".

Tọa đàm có sự tham gia của 3 diễn giả: Ông Ngô Xuân Liễu - Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Quốc gia về việc làm (Cục Việc làm, Bộ Nội vụ); bà Phạm Minh Thu - Chuyên gia Giảm nghèo; ông Nguyễn Trần Lâm - Chuyên gia IFAD - Quỹ Quốc tế về Phát triển nông nghiệp.

Tại tọa đàm, các chuyên gia, nhà quản lý chính sách đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm tận dụng lợi thế cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại để giảm nghèo bền vững cho bà con, nhất là người nghèo vùng đồng bào dân tộc.

Mở đầu cho cuộc tọa đàm, các chuyên gia nhấn mạnh, bên cạnh những thành tựu ấn tượng trong công tác giảm nghèo (tỷ lệ hộ nghèo cả nước giảm còn 1,93%), chúng ta cũng đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có.

Một trong những thách thức lớn nhất đến từ chính cuộc cách mạng khoa học công nghệ. Sự trỗi dậy của AI và tự động hóa đang làm thay đổi sâu sắc thị trường lao động. Nhiều chuyên gia cảnh báo, một bộ phận lao động, đặc biệt là người nghèo và người có thu nhập thấp, đang đứng trước nguy cơ mất việc làm do máy móc và robot thay thế.

Ông Ngô Xuân Liễu - Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Quốc gia việc làm, dự báo rằng Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tác động mạnh mẽ tới thị trường lao động Việt Nam, nơi nhiều việc làm cũ có thể mất đi và nhiều việc làm mới xuất hiện. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của người nghèo, vốn có thể bị thu hẹp đáng kể.

Ông Liễu chia sẻ một mối lo ngại cụ thể: “Hiện nay chúng tôi phối hợp với các địa phương dịch chuyển lao động ở khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng núi (chủ yếu là lao động nghèo, có thu nhập thấp, không có việc làm) về các khu công nghiệp, khu chế xuất. Tuy nhiên, nếu tới đây doanh nghiệp áp dụng công nghệ nhiều hơn, việc làm bị thu hẹp thì đây cũng sẽ là một bất lợi cho người nghèo”.

Bên cạnh nguy cơ mất việc làm, người nghèo còn đối mặt với một rào cản lớn khác là "khoảng cách số". Theo các báo cáo, người nghèo đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận với công nghệ 4.0. Tại các vùng sâu, vùng xa, việc tiếp cận điện, internet hay các thiết bị công nghệ không phải lúc nào cũng thuận lợi. Thêm vào đó, bản thân người nghèo cũng đối mặt với thách thức do kỹ năng công nghệ còn hạn chế. Thực tế này tạo ra một vòng luẩn quẩn: lao động nào tận dụng được công nghệ thì có thể gia tăng thu nhập, trong khi người không có điều kiện tiếp cận sẽ ngày càng tụt lại phía sau. Nếu không có những chính sách hỗ trợ kịp thời, khoảng cách giàu nghèo sẽ ngày càng bị nới rộng.

Cơ hội nghề nghiệp rộng mở cho người nghèo từ công nghệ

Dù đặt ra nhiều thách thức, chuyên gia giảm nghèo Phạm Minh Thu khẳng định rằng Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng mang lại những thuận lợi không thể phủ nhận.

Thứ nhất, công nghệ 4.0 thúc đẩy sự phát triển của các ngành nghề mới. Về lý thuyết, khi việc làm mới được tạo ra, người lao động, bao gồm cả lao động nghèo, sẽ có thêm cơ hội việc làm.

Thứ hai, việc ứng dụng công nghệ và tự động hóa giúp tăng năng suất và hiệu quả làm việc. Điều này có khả năng góp phần làm tăng thu nhập cho người lao động, trong đó có lao động nghèo.

Tác động tích cực thứ ba và có lẽ là rõ rệt nhất, chính là khả năng thu hẹp khoảng cách về địa lý. Các nền tảng công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, đã trở thành một cây cầu nối hiệu quả giúp người nghèo, người nông dân có thể quảng bá và bán sản phẩm của mình trực tiếp đến người tiêu dùng.

Bà Thu minh họa: “Ngày xưa, để một sản phẩm của người nông dân đến được với cả người tiêu dùng thì rất khó, chúng ta phải làm đủ cách, đủ kênh, nhưng nay chỉ cần thông qua mạng xã hội, các sản phẩm được tiếp cận dễ hơn. Nông sản được bán rộng rãi trong cả nước, thậm chí bán cả ra nước ngoài”.

Cuối cùng, công nghệ thông tin giúp người nghèo tiếp cận các dịch vụ công trực tuyến, giảm bớt thời gian đi lại và chờ đợi làm thủ tục hành chính. Tương tự, họ cũng có thể tiếp cận các dịch vụ tín dụng chính thức từ ngân hàng thông qua các ứng dụng một cách dễ dàng hơn, thay vì phải tìm đến "tín dụng đen" với nhiều rủi ro.

Đương nhiên, theo các chuyên gia, để tận dụng được lợi thế mà công nghệ mang lại, bản thân người nghèo cũng phải có đủ năng lực để tiếp cận. Như vậy, vấn đề cần tăng cường năng lực cho người nghèo thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn về công nghệ, từ việc đào tạo sử dụng smartphone hay sử dụng máy vi tính, sử dụng AI...

Tất cả những yếu tố này sẽ góp phần giúp người nghèo tự tin, có đủ kiến thức để áp dụng vào thực tiễn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh từ đó gia tăng năng suất lao động. Đây cũng là cách để giảm nghèo bền vững nhất.

×