Lão tên Đạt, Ngô Quý Đạt, sinh năm 1955 Ất Mùi. Còn biệt danh Tôm là do chính tôi đặt cho lão từ 1971, hồi bọn tôi cùng học cấp 3 Chu Văn An, đến nay vừa chẵn 50 năm.

"Cha đẻ" bể bơi thông minh

Sinh ra và lớn lên ở phố Thuỵ Khuê bên bờ hồ Tây, lão như rái cá từ năm mới 9-10 tuổi. Năm học lớp 10, chớm 17 tuổi, Đạt Tôm đã giành Huy chương Vàng giải bơi vượt sông Hồng dành cho học sinh, sinh viên toàn miền Bắc. Vì tấm huy chương Vàng ấy mà Đạt Tôm được tuyển thẳng không phải thi vào Đại học Hàng hải dưới Hải Phòng.

Tốt nghiệp Đại học Hàng hải, Đạt Tôm làm máy trưởng, rồi thuyền trưởng tàu pha sông biển chạy Bắc Nam. Nhiều lần từng ôm AK cưa nòng đứng canh cho thuỷ thủ bán bớt dầu diezen cho các thuyền buôn. Tiền lãi bán dầu cả thuỷ thủ đoàn cùng lão cập cảng Sài Gòn, vào bờ dăm hôm ăn chơi lại hết sạch.

Chán lênh đênh sông nước và những cuộc ăn trộm dầu bán lấy tiền lên bờ ăn chơi, Đạt Tôm xin về Viện thiết kế đường thuỷ có trụ sở trên đường Kim Mã, làm cán bộ thiết kế ở đấy, cùng lứa cán bộ với Bình Vinashin sau bị đi tù vì tham ô, tham nhũng.

Chính thời gian này lão mày mò sáng chế ra cái "Bể bơi thông minh", đăng ký Bằng sáng chế cấp Nhà nước, giúp cho hàng nghìn, hàng vạn thanh thiếu nhi Thủ đô và các thành phố lớn có chỗ tập bơi rất sạch sẽ và an toàn. Học trò của lão có đến hàng ngàn đứa, đứa nào cũng quý lão như cha đẻ.

Để tập trung thời gian dạy bơi cho trẻ em càng nhiều càng ít, Đạt Tôm bỏ hẳn việc ở Viện Thiết kế, xin về hưu non, xuống hồ Nghĩa Tân làm cái bể bơi thông minh dạy bơi kiêm chủ quán bia hơi, kiêm cả đầu bếp ngay cạnh đó luôn.

Cả một góc hồ Nghĩa Tân thời ấy nhộn nhịp, nhộn nhịp hẳn lên. Trên bờ thì người lớn phụ huynh "dô, dô", "trăm phần trăm" bia hơi, dưới bể thông minh đặt ngay mép hồ thì trẻ em lớn bé bì bõm tập bơi, nhảy tùm tùm, hò hét vui sướng suốt các chiều sau giờ học đến tối mịt. Vào dịp nghỉ hè thì từ 6h đến 20h đêm bể bơi lúc nào cũng đông nghìn nghịt.

Đang được dăm năm sầm uất ăn nên làm ra nhờ quán nhậu và dạy bơi được cho hàng ngàn đứa trẻ, thì đùng cái quận Cầu Giấy thay đổi quy hoạch khu vực hồ Nghĩa Tân, lão lại mất sạch cả quán lẫn bể bơi vì trong diện phải giải phóng mặt bằng.

Rồi sản phẩm bể bơi thông minh cũng bị nhiều nơi ăn cắp bản quyền, học trò cũng phân tán đi các nơi khác. Lão chẳng kiện bọn ăn cắp bản quyền một câu, lí do là "thôi người ta ăn cắp sáng chế của mình, nhưng lại giúp cho nạn đuối nước giảm đi, thế là cũng đúng mong muốn của mình rồi, cũng là làm phúc cho đời nữa...".

Lão quay ra đi dạy lái xe. Chuyện lái xe của lão thì nhiều huyền thoại lắm, nhưng có chuyện này thì tôi chứng kiến tận mắt. Và tôi tin là cả nước Việt Nam này chưa ai lái xe cao thủ đến như lão Đạt Tôm.

Đó là nhân một cuộc cả hội bạn bè dăm cái xe kéo nhau đi phượt Tam Đảo. Rồi thách đố nhau, Đạt Tôm đã lái xe lùi từ chân lên đỉnh Tam Đảo, với giải thưởng ngày ấy chỉ là chục chai bia Vạn Lực "tàu".

Ngồi trên xe lão lái, bất cứ là loại xe gì, đều thấy ô tô đúng là một cái "quan tài bay". Nhiều lần đi xuyên Việt với lão, tôi phải bảo lão đổi lái cho mình, lí do là "ngồi không vận động lâu chân mỏi lắm", để còn tự mình giảm tốc độ phóng như tên bay của lão cho bớt sợ được vài trăm km trên con đường ngàn dặm theo chiều dài đất nước.

Rồi các trung tâm lái xe mọc ra như nấm, lão lại bỏ phố, bỏ hồ, bỏ sông biển, bỏ quán bia, bỏ cả nghề dạy bơi lẫn dạy lái xe lên rừng. Lão cùng một người bạn học cùng Đại học Hàng hải xưa, quê Đà Nẵng, leo lên Lâm Đồng, cùng 1 ông em đại gia có mấy trăm hecta đất ngay gần hồ Lâm Tuyền, Đà Lạt trồng atiso và một số thực vật quý hiếm khác.

Xưa lão sống trên sóng nước bao dòng sông xứ Việt, nay lão sống giữa mây mù Đà Lạt. Vợ con cháu chắt đề huề ở Ecopark Hà Nội, lão để họ tự trông nhau, vài tháng bay hoặc phi cái Ford bán tải ra Hà Nội một lần cho đỡ nhớ cháu vài hôm rồi lại lên núi về rừng.

"Giải mã" biệt danh Đạt Tôm

Sáng nay đang ngủ thì lão gọi điện, giật đùng đùng, bảo: Tao treo cái túi hoa Atiso ở cánh cổng ấy, mày ra mà lấy vào. Bảo ơ sao mày không vào? Lão bảo: "Vào giề. Mày đồ rát chết dở hơi không biết bơi. Ra gặp nhỡ lây Covid ở đâu lại đổ cho tao thì hết hơi. Mà bẩu vợ mày ra chợ mua mấy cái móng giò về mà hầm với hoa atiso mà húp, đỡ đau khớp gối lắm đấy...".

Lão hay bảo tôi, các cụ xưa ở Hà Nội đến nhà nhau chơi, dù gia chủ không thiếu gì, nhưng khách đến chơi lúc nào cũng phải có món mang theo, gọi là "đồng quà tấm bánh". Khi thì vài cái bánh gai, bánh rán, khi thì lạng chả quế, cái bánh giò, bánh tẻ để nhâm nhi dăm chén rượu cùng ông chủ nhà. Nhà có trẻ con thì nắm lạc rang húng lìu, dăm cái kẹo bột, bánh quy.

Hôm nay "đồng quà tấm bánh" của lão là túi hoa Atiso Đà Lạt. "Của một đồng công một nén" là thế, đa tạ lão bạn già vẫn giữ được nếp sống người Hà Nội xưa!

Bây giờ nói đến vì sao tôi lại đặt cái biệt danh "Tôm" cho lão bạn tôi.

Những người thế hệ 5x, 6x, các bạn cùng trang lứa với bọn tôi sống ở Hà Nội, chắc hẳn còn nhớ, vào những năm đầu 1970, cụ thể 70 đến 72, dân Hà Nội hay dùng cái chùm chìa khoá xe đạp hay khoá cổng nhà, cửa tủ bằng một con tôm được đan tết thủ công từ những ống nhựa ni lông truyền máu hoặc truyền dịch đã qua sử dụng, được nhuộm màu xanh đỏ tím vàng.

Lão Đạt Tôm vốn siêu khéo tay, nhanh chóng học lỏm được cách đan tết con tôm nhựa làm chùm chìa khoá đó.

Tôi và Đạt vào diện cao nhất lớp khi đó. Mới 16-17 mà tôi thì 1m68, Đạt 1m70, so với con cháu thời nay thì chiều cao bọn tôi là nhạt toẹt, nhưng thời ấy là hiếm hoi.

Hiếm hoi nên 2 thằng bị cô chủ nhiệm lớp nhét xuống ngồi cái bàn cuối cùng của lớp, để không che mắt các bạn khác nhìn lên bảng.

Và ở cái bàn cuối lớp ấy, trong giờ học, nhất là các tiết môn phụ, tôi làm nhiệm vụ ghi chép bài giảng cho cả 2 thằng, còn Đạt lôi trong cặp đã thủ sẵn ra một mớ dây tiếp dịch nilon, và lão tết nhanh thoăn thoắt. Loáng cái, đến giờ ra chơi nghỉ 30 phút sau tiết 3 là lão đã tết được 3-4 con tôm chùm chìa khoá.

Những con tôm nhựa chùm chìa khoá ấy lập tức ngay đầu giờ ra chơi đã được Đạt và tôi mang sang hàng nước bên kia đường Thuỵ Khuê, đúng đoạn đường tàu điện vào cua trước cổng trường Chu Văn An, để đổi cho bà chủ quán lấy bánh mì ngọt, kẹo gôm, kẹo lạc.

Mang về chia cho các bạn chơi thân trong lớp ăn, Đạt lại không mấy khi ăn quà đó mà chỉ đứng giữa sân trường nheo mắt trề môi cười xem các bạn "tẩm bổ giữa giờ". Cái tuổi 16-17 hay chóng đói, bánh kẹo đổi tôm của Đạt trở nên quý giá vì giúp bọn tôi cầm cự thêm 2 tiết nữa cho đến giờ tan học.

Thế rồi chả biết bắt đầu từ hôm nào, tôi cứ gọi "Ê, Đạt Tôm" khi cáu vì chép bài mỏi tay, "Đạt Tôm ơi" khi chia bánh kẹo. Gọi quen một hồi thì các bạn trong tổ, trong lớp cũng gọi Đạt Tôm theo cách tôi gọi.

Và cái biệt danh ấy "chết" luôn theo đời lão suốt 60 năm qua, từ thuở học trò, sinh viên, thuỷ thủ, cán bộ thiết kế, chủ quán, thầy dạy bơi, dạy lái xe cho đến ông trồng rừng hôm nay.

Không thể đếm xuể biết bao người đã gọi lão là Đạt Tôm trong 50 năm qua, chỉ biết lão cũng chưa bao giờ giải thích cho ai, kể cả vợ con lão, vì sao lại lại có biệt danh Tôm. Lão thường từ chối giải thích một cách đầy bí hiểm: "Rồi có ngày cái thằng nghĩ ra và đặt biệt danh cho tôi nó sẽ kể cho bạn vì sao..."

Và cái ngày đó chính là hôm nay, thưa các bạn! Tôi đã kể xong về biệt danh "Tôm" của một gã lãng tử đất Hà thành!

×