Theo Giáo sư Robert A. Pape, trong suốt tuần qua, Israel đã phát động một chiến dịch không kích kéo dài nhằm vào Iran với mục tiêu chưa từng có trong lịch sử hiện đại: lật đổ chính quyền ở Tehran và loại bỏ năng lực quân sự chủ chốt của đối phương chỉ bằng sức mạnh không quân.

Tuy nhiên, một điều cần lưu ý là ngay cả Mỹ cũng chưa từng thành công với chiến thuật không kích này, dù đã tiến hành các chiến dịch oanh tạc quy mô lớn trong Thế chiến II, chiến tranh Triều Tiên, Việt Nam, vùng Vịnh, Balkan hay Iraq.

Liên Xô và Nga cũng không đạt được thành công với chiến thuật đó ở Afghanistan, Chechnya hay Ukraine. Ngay cả Israel, trong các cuộc chiến trước đây tại Iraq, Lebanon, Syria hay gần nhất là Gaza, cũng chưa từng thành công.

Là cường quốc quân sự mạnh nhất Trung Đông, Israel đã đạt được nhiều thành công chiến thuật trong thời gian qua, kể từ sau cuộc tấn công của Hamas ngày 7/10/2023. Họ đã ám sát hàng loạt lãnh đạo cấp cao của Hezbollah và các lực lượng ủy nhiệm khác của Iran. Tháng 4 vừa qua, Israel phá hủy nhiều hệ thống phòng không và tên lửa của Iran. Và trong loạt tấn công gần đây, Israel đã tiêu diệt một số chỉ huy cấp cao của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), đánh sập các trung tâm liên lạc và gây thiệt hại nặng cho một phần chương trình hạt nhân Iran.

Tuy nhiên, dù có được một số thắng lợi đơn lẻ, Israel có vẻ đang rơi vào “cái bẫy bom thông minh” – ảo tưởng rằng vũ khí chính xác cao và tình báo tinh vi có thể thay thế cho sức mạnh tổng lực.

Sự tự tin quá mức đó không chỉ khiến họ đánh giá sai giới hạn của không quân mà còn làm tình hình trở nên nguy hiểm hơn. Không lực, dù mạnh đến đâu, cũng không thể phá hủy hoàn toàn chương trình hạt nhân của Iran – và chắc chắn không thể lật đổ chế độ ở Tehran. Trừ khi có một cuộc xâm lược trên bộ (rất khó xảy ra) hoặc được Mỹ hỗ trợ trực tiếp (nhưng chính quyền Trump vẫn đang e dè), mọi thành quả quân sự của Israel sẽ chỉ mang tính tạm thời.

Sức mạnh trên không của Israel không thể hủy diệt chương trình hạt nhân của Iran

Theo Giáo sư Robert A. Pape, lý do khiến chiến dịch không kích của Israel không thể hủy diệt chương trình hạt nhân của Iran vì nó phải đối mặt với ba trở ngại lớn:

1. Chôn sâu dưới đất: Phần lớn chương trình hạt nhân Iran nằm dưới lòng đất. Cơ sở Fordow được đặt sâu dưới núi, còn Natanz đang xây dựng thêm một khu tương tự. Hiện Israel chưa đánh vào Fordow và chỉ phá hủy hệ thống cấp điện ở Natanz, chưa chạm tới các máy ly tâm hay kho uranium làm giàu – nằm sâu 23m dưới mặt đất. Israel cũng không sở hữu bom xuyên phá nặng 13 tấn như Mỹ để phá huỷ hầm trú ẩn sâu như Fordow. Việc chưa đánh vào các mục tiêu nông hơn tại Natanz cho thấy có thể Israel bị hạn chế bởi chính sức mạnh hoả lực của mình, hoặc bởi áp lực từ Mỹ. Thậm chí, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant còn tuyên bố Mỹ có “nghĩa vụ” tham gia chiến dịch quân sự nhằm vào chương trình hạt nhân của Iran.

2. Lò phản ứng Bushehr: Nếu bị đánh trúng, nguy cơ phát tán phóng xạ tương tự thảm họa Chernobyl là rất lớn – đe dọa 200.000 dân tại thành phố Bushehr và cả khu vực vịnh Ba Tư. Ngoài ra, Iran có thể đáp trả bằng tên lửa vào cơ sở hạt nhân Dimona của Israel.

3. Không thể đánh giá sát thương thực sự: Dù có phá hủy được một phần cơ sở, Israel vẫn không thể biết chắc liệu Iran còn giữ lại bao nhiêu nguyên liệu và thiết bị. Tehran chắc chắn sẽ không cho phép thanh sát quốc tế hay Israel vào kiểm chứng. Điều này đồng nghĩa với việc Israel – kể cả khi có Mỹ giúp – vẫn sẽ sống trong lo sợ Iran đang bí mật khôi phục chương trình.

Không thể lật đổ chế độ Tehran từ trên không

Chính vì không thể xoá sổ chương trình hạt nhân, Israel dường như đang kỳ vọng một điều còn khó hơn: thay đổi chế độ ở Tehran. Thủ tướng Netanyahu từng tuyên bố rằng các cuộc tấn công khiến chế độ Iran “suy yếu”, có thể bị lật đổ từ bên trong.

Nhưng kỳ vọng này là hão huyền. Để thay đổi chế độ, không chỉ cần tiêu diệt toàn bộ lãnh đạo tối cao, mà còn phải xây dựng được một chính quyền thân thiện với phương Tây, sẵn sàng từ bỏ tham vọng hạt nhân. Nói cách khác, Israel cần tái hiện cuộc đảo chính năm 1953 do Mỹ – Anh đạo diễn để lật đổ Thủ tướng Mossadegh và đưa Shah Pahlavi lên nắm quyền.

Tuy nhiên, khác với Mỹ khi đó, Israel hiện không có lực lượng tay trong tại Iran, cũng không có kế hoạch đưa quân đội vào lãnh thổ Iran. Lịch sử cho thấy không lực – dù mạnh đến đâu – chưa từng có khả năng tự lật đổ một chính quyền. Hơn 40 chiến dịch ném bom chiến lược từ Thế chiến I đến Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 đều không khiến người dân đứng lên lật đổ chính phủ.

Cuối cùng, yếu tố lớn nhất khiến kế hoạch thay đổi chế độ ở Tehran của Israel khó thành công là chủ nghĩa dân tộc. Người dân Iran, cho dù có bất mãn với chính quyền, cũng sẽ không chấp nhận bị một quốc gia bên ngoài thay họ lựa chọn người lãnh đạo – nhất là quốc gia dùng bom để làm điều đó.

Mắc kẹt trong ảo tưởng bom thông minh

Không quân Israel không thể xoá sổ chương trình hạt nhân Iran. Iran hoàn toàn có thể tái thiết bí mật và tiến gần hơn tới vũ khí hạt nhân. Nếu Israel có thể lật đổ chính quyền Iran, họ đã thực hiện từ lâu. Không có sự hỗ trợ trực tiếp của Mỹ, Israel sẽ đơn độc – và đối mặt với một Iran nguy hiểm hơn bao giờ hết.

Cuộc chiến đang tiến gần đến mức trở thành “chiến tranh đô thị” giữa Tel Aviv và Tehran, với thương vong dân sự ngày càng tăng. Thậm chí, nhiều nhà phân tích cảnh báo về nguy cơ xung đột hạt nhân trong khu vực nếu căng thẳng tiếp tục leo thang.

×