Cà xỉu- Chỉ cái tên cũng đã đủ làm nên sự hấp dẫn của món ăn, bởi hiếm khi nào bạn có dịp được nghe nhắc một đặc sản lạ lùng đến thế.

Nhắc đến Hà Tiên, nhiều người nghĩ ngay tới sức hút kỳ lạ của một nền ẩm thực hòa hợp nhiều phong cách ẩm thực Việt - Hoa - Khmer. Có đi mới biết, có ăn thử một lần mới hiểu được vì sao các món ngon ở Hà Tiên lại làm bao thực khách phải quyến luyến khi đến vùng đất này.

Bất kỳ ai khi nhìn thấy con cà xỉu đều có cảm giác sờ sợ, chẳng dám đụng đũa. Vẻ bề ngoài của cà xỉu khá giống những loài hải sản hai mảnh vỏ, nhưng cũng giống cả loài côn trùng với cái râu thật dài và to. Nếu không phải do người địa phương giới thiệu, chắc chẳng thực khách nào có “gan” tự mình thưởng thức món ăn kỳ lạ này.

Cà xỉu là gì? Cà xỉu ở Hà Tiên có gì đặc biệt?

Hà Tiên là một thành phố nằm ở phía tây bắc tỉnh Kiên Giang, Việt Nam. Thành phố Hà Tiên là một dải đất hẹp nằm ven biển, với đầy đủ các dạng địa hình: vũng, vịnh, đồng bằng, núi, sông, hang động, hải đảo... tạo nên nhiều cảnh quan đẹp. 

Được ví như Vịnh Hạ Long thu nhỏ với vùng biển có nguồn lợi hải sản vô cùng phong phú và đa dạng chủng loại, trong đó có loài cà xỉu vô cùng độc đáo, một trong những đặc sản đậm chất biển mà người Hà Tiên tự hào. 

Khi đánh bắt, người Hà Tiên cũng rất cẩn thận trong phương pháp và kết hợp với nuôi trồng để bảo tồn giống loài của chúng. Khi thưởng thức món ngon được chế biến từ cà xỉu bạn sẽ cảm nhận được vị thơm ngon độc đáo của loài có tuổi đời 500 triệu năm này. 

Thoạt nhìn bề ngoài của cà xỉu khá xấu xí và sần sùi khiến chúng ta khó để thưởng thức. Thế nhưng, một khi đã thử qua thì hương vị của cà xỉu sẽ làm bạn lưu luyến mãi. 

Cà xỉu là loài nhuyễn thể có lớp vỏ màu xanh, phần thịt mềm và ngọt. Loài này có nhiều tên gọi khác nhau, ở các tỉnh miền Tây gọi là cà xỉu, trong khi ở miền Bắc chúng có tên gọi là giá bể, miền trung gọi nó là con dẻ áo, con đuôi heo.

Cà xỉu sống tập trung ở môi trường sông, cửa biển, nước lợ, có nhiều ở vùng đầm Đông Hồ, thị xã Hà Tiên. Giống như sò, cà xỉu sống dưới tầng nước bùn, vì thế chúng có râu dài để cắm xuống đất, phục vụ cho mục đích tìm kiếm thức ăn. Mùa cà xỉu rộ lên nhiều từ khoảng tháng 6 đến tháng 8 hàng năm.

Chúng sống trong lớp bùn cát và được người ta bắt về, rửa sạch rồi chế biến dưới nhiều hình thức. Con vật “xấu xí đáng ngại” ấy có thể chế biến nhiều món, từ cà xỉu muối, mắm cà xỉu đến món rang và gỏi,…

Cà xỉu muối – món ngon “độc quyền” của Hà Tiên 

Khi bắt được cà xỉu, người ta đem muối tương tự như muối ba khía. Từ đó, các hàng quán mua cà xỉu muối về chế biến lại, tạo thành những món “độc” cho ẩm thực Hà Tiên. Đặc biệt, cà xỉu ngon, bổ nhất là phần râu ("thần dược" của đàn ông), nhai giòn giòn nên được các đấng mày râu rất ưa chuộng.

Ngư dân sau khi đánh bắt cà xỉu về thì rửa sạch bùn đất, giữ lại phần đuôi rồi làm mắm. Cứ một lớp cà xỉu rắc một lớp muối lên. Tùy sở thích mà người ta có thể muối bằng nước muối hoặc muối hạt, thêm đường để mắm nhanh chua. Công đoạn đòi hỏi người làm phải có kỹ thuật, kinh nghiệm và sự khéo léo. Chất lượng của mắm cà xỉu ngon hay không cũng nhờ vào cách muối này. Nếu cho ít nguyên liệu, cà xỉu sẽ bị hỏng. Còn nếu muối mặn quá, cà xỉu sẽ bị đen.

Về sau, khi nhiều người biết đến món ăn dân dã này, cà xỉu mới được chế biến với nhiều cách hơn. Một món ăn khác cũng rất nổi tiếng ở Hà Tiên, thường xuất hiện trong thực đơn là món gỏi cà xỉu. Cách chế biến món ăn cũng tương tự như gỏi xoài, gỏi cóc.

Cà xỉu muối được chần sơ qua nước nóng để giảm mặn. Đầu bếp chỉ cần băm xoài thành sợi nhuyễn, trộn với rau răm rồi rưới nước giấm đường, pha thêm chút nước mắm Phú Quốc để tạo vị đậm đà.

Hương vị gây nghiện từ thức đặc sản lạ ở Hà Tiên

Do có nhiều cách chế biến khác nhau, món ăn độc quyền của người Hà Tiên này cũng gây ấn tượng vì sự đa dạng của hương vị.

Để bảo quản món ăn được lâu, sau khi rửa sạch, người chế biến sẽ mang những con cà xỉu ngâm cùng muối, mắm và gia vị. Từ cà xỉu muối, người ta sẽ chế biến được nhiều món ăn vô cùng hấp dẫn.

Quen thuộc nhất phải kể đến gỏi. Xoài được bào thành sợi, sau đó đem trộn với giấm, đường cùng với cà xỉu. Sau cùng, người ta đem rắc đậu phộng, rau răm và hành phi thơm lừng. Đơn giản như thế đã cho ra đĩa gỏi cà xỉu giòn tươi, ngọt thắm và cực mát.

Ngoài ra, các món xào từ thứ đặc sản Hà Tiên này cũng thật hấp dẫn. Chúng sẽ được đem xào lên cùng tỏi và ớt băm, nêm nếm gia vị vừa đủ. Cách làm rất đơn giản, nhưng món ăn lại đủ độ béo ngậy, đậm vị hấp dẫn. Hay chúng cũng có thể xào với khóm, dưa leo với hương vị thanh mát mà đậm đà đến khó tả.

×