Chính quyền địa phương ở đặc khu: Nhiệm vụ, quyền hạn mới như thế nào từ 1/7/2025?

Chính quyền địa phương ở đặc khu có gì khác biệt?

Theo Khoản 1 Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 quy định Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp là cấp tỉnh và cấp xã.

Trong đó, xã, phường và đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã). Đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng, được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Theo Điều 27 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, chính quyền địa phương ở đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn tương đương cấp xã, trừ trường hợp đặc khu được công nhận là đô thị. Khi đó, chính quyền sẽ có thẩm quyền như phường.

Điểm đặc biệt là trong các văn bản dưới luật, phải đảm bảo chính quyền tại đặc khu được tổ chức theo cơ chế “tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm”. Điều này giúp các đặc khu biển đảo có thể phản ứng nhanh trước các tình huống khẩn cấp như thiên tai, quốc phòng – an ninh hoặc đẩy mạnh phát triển đột phá kinh tế biển, hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời thu hút người dân sinh sống, bảo vệ và phát triển hải đảo.

Cùng với đó, pháp luật mới cũng yêu cầu tăng cường phân cấp, ủy quyền từ chính quyền cấp tỉnh cho chính quyền tại đặc khu. Đây được xem là bước đi nhằm rút ngắn bộ máy hành chính, trao nhiều quyền hơn cho chính quyền cơ sở ở vùng đảo, vùng biên giới chiến lược.

Nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương tại đặc khu

Khoản 1 Điều 27 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền ở đặc khu như sau:

Chính quyền địa phương ở đặc khu thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn tương ứng của chính quyền địa phương ở xã, theo quy định tại Mục 3 Chương này.

Trường hợp đặc khu được công nhận là đô thị theo quy định pháp luật, chính quyền địa phương ở đặc khu sẽ thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn tương ứng của chính quyền địa phương ở phường, theo quy định tại Mục 4 Chương này.

Cụ thể, có thể kể đến một số quyền hạn và nhiệm vụ chính:

Thứ nhất, thực hiện đầy đủ quyền hạn như chính quyền cấp xã, bao gồm: xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội; quyết định các chương trình đầu tư công; phát triển giáo dục, y tế, đảm bảo an ninh, trật tự...

Thứ hai, nếu đặc khu là đô thị, chính quyền được thực hiện thêm quyền hạn như phường: quản lý dân cư đô thị, trật tự xây dựng, cấp phép tạm trú, tạm vắng, giám sát an toàn phòng cháy, chữa cháy và phối hợp xử lý các vấn đề xã hội đô thị.

Thứ ba, theo khoản 2 Điều 27, chính quyền đặc khu có cơ chế linh hoạt hơn so với xã, phường thông thường. Cụ thể, được phép điều hành và ra quyết định nhanh hơn để ứng phó với các tình huống bất thường như thiên tai, quốc phòng, bảo vệ chủ quyền hoặc nhu cầu phát triển cấp thiết.

Thứ tư, chính quyền cấp tỉnh có trách nhiệm phân cấp, ủy quyền thêm nhiệm vụ cho chính quyền đặc khu, nhất là trong công tác hành chính, đầu tư công, cấp phép và quản lý địa bàn.

Tổ chức chính quyền đặc khu với dân số dưới 1.000 người

Theo Điều 28, nếu một đặc khu có dân số dưới 1.000 người thường trú, thì không thành lập cấp chính quyền địa phương như xã hay phường.

Thay vào đó, Ủy ban nhân dân đặc khu sẽ do UBND cấp tỉnh quyết định thành lập và tổ chức, đảm nhiệm toàn bộ vai trò của chính quyền địa phương tại khu vực đó.

Chính phủ sẽ quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của UBND đặc khu này, đảm bảo phù hợp với Luật và tính chất riêng biệt của địa bàn hải đảo hoặc khu vực chiến lược.

Chính quyền tại các đặc khu không chỉ thực hiện nhiệm vụ hành chính thông thường, mà còn giữ vai trò quan trọng trong:

Giữ vững quốc phòng – an ninh, bảo vệ chủ quyền biển đảo;

Phát triển kinh tế biển, khai thác tiềm năng du lịch, cảng biển, logistics;

Thu hút dân cư ổn định sinh sống, phát triển đô thị biển, làng nghề ven đảo;

Thực hiện các chính sách dân tộc, tôn giáo, văn hóa biển đảo, gắn với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Luật sư Hoàng Anh Sơn cho biết, từ 1/7/2025, chính quyền địa phương ở đặc khu sẽ được trao nhiều quyền hơn, tổ chức linh hoạt và chịu trách nhiệm lớn hơn. Đây là mô hình thử nghiệm quản trị đặc thù, cần sự đồng thuận, giám sát và hiểu đúng từ người dân sinh sống tại các vùng biển, đảo chiến lược của Tổ quốc.

×