Chiến thuật năng lượng, kinh tế của Putin chứng tỏ Nga không phải là siêu cường

Trong nhiều thế kỷ, Nga đã tự coi mình là một trong những cường quốc trên thế giới. Vị thế siêu cường này phần nào bị lu mờ bởi sự bẽ mặt của sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991, nhưng nước Nga thời hậu Xô Viết đã làm việc chăm chỉ dưới thời Vladimir Putin để giành lại vị trí của mình trong số các quốc gia hàng đầu trên trường toàn cầu.

Trong hai thập kỷ cầm quyền, Putin đã giành được những lời khen ngợi vì đã xây dựng lại sức mạnh quân sự và kinh tế của Nga, đồng thời được ghi nhận là đã đưa đất nước trở lại vị trí hàng đầu trong các vấn đề quốc tế. Tuy nhiên, cuộc chiến vào Ukraine đã làm đảo ngược tiến trình này, phơi bày những rối loạn sâu sắc của Nga.

Xung đột Ukraine, các lệnh trừng phạt được thiết lập để thổi lỗ tài chính của Nga

Theo tính toán mới nhất của các nhà phân tích, chi phí huy động quân sự của Nga và tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây có thể thổi bay lỗ hổng trong dự báo ngân sách của Chính phủ Nga và rút nguồn tài chính dự trữ của Moscow xuống mức thấp nhất trong nhiều năm.

Điều đó sẽ khiến nguồn lực của Điện Kremlin trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết, khi Tổng thống Vladimir Putin tìm cách tài trợ cho một cuộc xung đột không có hồi kết, và chuẩn bị cho một cuộc tái tranh cử có thể xảy ra vào năm 2024.

Sau 8 tháng thực hiện cái mà nước này gọi là "hoạt động quân sự đặc biệt", Moscow đã lập ngân sách năm 2023 không tính đến chi phí của đợt kêu gọi 300.000 quân dự bị gần đây, tuyên bố sáp nhập 4 khu vực của Ukraine.

Trong khi nền kinh tế Nga ban đầu tương đối ổn định trước làn sóng trừng phạt của phương Tây áp đặt lên nó, nhưng tác động đang bắt đầu cho thấy - theo đánh giá của các nhà phân tích.

Alexandra Suslina, một nhà phân tích độc lập cho biết: "Dự báo kinh tế vĩ mô dựa vào ngân sách, được tính toán trước khi huy động. Nó không tính đến các biện pháp trừng phạt mới, và do đó không phản ánh thực tế".

Nhiệm kỳ tổng thống hiện tại, thứ tư của Putin sẽ hết hạn vào năm 2024 và ông vẫn chưa nói chính thức liệu ông có tái tranh cử hay không - một quá trình mà theo đánh giá của các chiến dịch trước đây, có thể sẽ liên quan đến việc thu hút cử tri với lời hứa chi nhiều hơn cho tiền lương, phúc lợi và lương hưu.

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên hôm 3/11 rằng, ông Putin vẫn chưa quyết định có tranh cử vào năm 2024 hay không nhưng nói thêm: "Các nghĩa vụ xã hội của nhà nước là ưu tiên tuyệt đối".

Các dự báo chính thức của Nga ước tính GDP sẽ giảm 0,8% trong năm tới, trong khi một cuộc thăm dò ý kiến của các nhà phân tích của tờ Reuters cho thấy, nền kinh tế Nga giảm tới tận 2,5%, vòn Ngân hàng Thế giới dự kiến sẽ giảm 3,6%.

Bộ Tài chính Nga dự kiến thâm hụt ngân sách trong năm tới sẽ tăng gần gấp đôi so với năm nay lên 3 nghìn tỷ rúp, tương đương 2% tổng sản phẩm quốc nội. Các nhà phân tích tại ngân hàng nhà nước VTB dự báo khoảng cách chênh lệch thậm chí còn vượt hơn 4-4,5 nghìn tỷ rúp.

Bằng cách cắt giảm khí đốt cho Liên minh châu Âu, Điện Kremlin đang tự bắn vào chân mình

Moscow dự kiến doanh thu năng lượng ở mức 9 nghìn tỷ rúp trong năm tới, hoặc một phần ba tổng thu nhập - một nhà phân tích dự báo cũng quá lạc quan trong bối cảnh các lệnh trừng phạt sắp tới đối với nhập khẩu năng lượng Nga của phương Tây.

"Bộ Tài chính Nga dự báo những điều đáng kinh ngạc như thu nhập từ năng lượng ... sẽ vẫn như trước đây, giống như Nga sẽ tiếp tục sản xuất cùng một lượng dầu với nhu cầu không thay đổi", một nhà kinh tế tại một công ty tài chính phương Tây cho biết.

Nhưng chuyên gia kinh tế, bà Alexandra Suslina cho biết: "Nhu cầu của người tiêu dùng sẽ giảm xuống, mọi người sẽ mua ít hơn, rẻ hơn, chất lượng thấp hơn - và dự báo thu nhập năng lượng Nga sẽ phải được sửa đổi.

Bà Alexandra Suslina còn khẳng định, sự phụ thuộc kinh tế quá mức của Nga vào xuất khẩu năng lượng và vũ khí giờ đây thậm chí còn là một sai lầm chiến lược khi nhu cầu quốc tế giảm mạnh do cuộc chiến tại Ukraine. EU đã tự loại bỏ khí đốt của Nga sớm hơn dự kiến và sẽ bước vào năm 2023 với mức độ độc lập cao khỏi sự tống tiền năng lượng của Điện Kremlin. Tất nhiên, với việc các khách hàng châu Âu quay lưng lại với năng lượng của Nga, Moscow sẽ phải vật lộn để tìm đủ người mua thay thế cho khí đốt trong năm tới do Nga không đầu tư mạnh vào nguồn LNG.

Thậm chí, các nước Liên minh châu Âu cũng đang đàm phán về một phản ứng chung đối với cuộc khủng hoảng năng lượng, trong khi tìm cách đạt được các thỏa thuận với các nhà cung cấp khí đốt thay thế.

Thực tế là toàn bộ mô hình kinh tế của Nga phụ thuộc vào xuất khẩu hydrocarbon sang châu Âu. Putin đã chọn đánh cược mọi thứ vào sự điên rồ của mình ở Ukraine. Khi dòng khí giảm xuống mức nhỏ giọt, mạch máu của nền kinh tế Nga cũng vậy. Tổng thống Nga dường như đang chơi một trò chơi năng lượng, trong khi hy vọng vận may của mình lại sẽ đảo ngược.

Theo ước tính của chính phủ, khi châu Âu cắt đứt quan hệ với Nga, Matxcơva có nguy cơ mất 55% sản lượng dầu xuất khẩu, tương đương hơn 80 triệu tấn vào năm tới. Trước mắt, xuất khẩu khí đốt của Gazprom đã giảm 43% từ tháng 1-10 năm nay so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi Nga trong tuần qua đã chính thức kết thúc điều mà họ gọi là huy động "một phần", khoảng 300.000 quân dự bị được Điện Kremlin gọi cho chiến dịch của họ ở Ukraine kể từ tháng 9 vẫn nằm trong các đơn vị quân đội, điều này cũng ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế.

Trong khi đó, ngành công nghiệp quốc phòng của Nga cũng đối mặt với triển vọng ảm đạm. Hoạt động thường xuyên kém hiệu quả của quân đội Nga ở Ukraine đã là một thảm họa PR đối với các nhà xuất khẩu vũ khí của Nga, những thương hiệu bây giờ phải giải thích tại sao sản phẩm của họ lại kém cỏi về mặt công nghệ như vậy. Nhiều khách hàng truyền thống đã hủy hợp đồng vũ khí với các nhà sản xuất Nga.

Hoạt động kinh tế giảm và nhập khẩu yếu có thể khiến Moscow thu ít hơn khoảng 1 nghìn tỷ rúp mỗi năm từ thuế giá trị gia tăng, khoản thu nhập phi năng lượng chính của nước này, theo một nghiên cứu chung của Học viện Tổng thống Nga Ranepa và Viện Gaidar.

Dmitry Polevoy, giám đốc đầu tư tại công ty môi giới Locko Invest có trụ sở tại Moscow, ước tính rằng các khoản chi trả cho những người được huy động - bao gồm lương cao hơn mức trung bình và bồi thường trong trường hợp bị thương hoặc tử vong - có thể lên tới từ 900 tỷ rúp đến 3 nghìn tỷ rúp trong riêng nửa năm tới.

Tùy chọn có giới hạn

Các nhà phân tích cho rằng, Nga có rất ít lựa chọn để giảm thâm hụt ngân sách vì các biện pháp trừng phạt, và đáp trả đã ảnh hưởng đến khả năng đầu tư vào trái phiếu bằng đồng rúp trong nước của các nhà đầu tư nước ngoài, và Bộ Tài chính Nga đã làm cạn kiệt nguồn lực của Quỹ Tài chính Quốc gia (NWF).

Khi Nga tích cực bắt đầu chi tiền NWF cho mọi thứ, từ hỗ trợ kinh tế đến thanh toán xã hội, Bộ Tài chính Nga cho thấy quỹ này sẽ giảm một nửa xuống còn 6,25 nghìn tỷ rúp, tương đương 4,2% GDP - mức thấp nhất kể từ năm 2018 - vào cuối năm sau.

"Rủi ro chính về ngân sách trong bối cảnh áp lực trừng phạt đáng kể ... là làm cạn kiệt hoàn toàn NWF, điều này có thể làm suy yếu đáng kể sự ổn định của ngân sách liên bang và toàn bộ hệ thống ngân sách đất nước; Nếu nó giảm xuống còn 5,95 nghìn tỷ rúp, tương đương 3,7% GDP vào cuối năm 2024, lượng tiền mặt còn lại sẽ là lượng tiền mặt ít nhất mà Nga có trong kho dự trữ của mình trong hai thập kỷ qua. Các nguồn tài trợ cho thâm hụt ngân sách hiện đang khan hiếm hơn bao giờ hết, Tôi rất hy vọng rằng Bộ Tài chính Nga sẽ tránh việc phải in tiền lại hoàn toàn", Suslina nói.

Huỳnh Dũng- Theo Reuters/Atlanticcouncil/Aljazeera

×