Đăng nhập/ Đăng ký
| 
Bình luận
0
Đất Bình Thuận được mở ra từ đó, với tên gọi ban đầu là Thuận Thành trấn. Trên cơ sở tham khảo sách Đại Nam thực lục (tập 1, bản dịch 2002), bài viết dưới đây xin được lược thuật lại vài chuyện diễn ra cách nay đúng 330 năm trước.
Đến cuối thế kỷ XV, lãnh thổ của nước Đại Việt chỉ kéo dài đến địa phận tỉnh Bình Định ngày nay. Sau khi vào Nam ổn định tình hình, năm 1611, chúa Nguyễn Hoàng (1558-1613) cho quân đánh lấy và đặt ra phủ Phú Yên.
Năm 1653, nhân việc vua Chăm xâm lấn, chúa Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) sai quân đánh dẹp, lãnh thổ Phú Yên vì thế được mở rộng đến sông Phan Rang.
Tháp Po Sah Inư do người Chăm xây dựng khoảng cuối thế kỷ VIII đến đầu thế kỷ IX, là di tích ở Bình Thuận thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước đến tham quan - Ảnh: Lê Duy Tân.
Tháng 8 năm Nhâm Thân (1692), quân vương quốc Champa lại nổi dậy mong khôi phục lại những phần đất đã mất nên chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725) sai Nguyễn Hữu Cảnh (hay còn gọi là Kính) làm Thống binh tiến đánh.
Tháng Giêng năm Quý Dậu (1693), quân Champa bị đánh bại, vua nước ấy là Kế Bà Tranh bỏ chạy. Đến tháng 3, Bà Tranh cùng bầy tôi bị bắt sống. Chúa Nguyễn cho sáp nhập đất ấy vào lãnh thổ xứ Đàng Trong, đổi Panduranga làm trấn Thuận Thành.
Tháng 7 năm đó, Nguyễn Hữu Cảnh áp giải chiến tù về Phú Xuân (Huế), sau khi nghe chúa Nguyễn hạch tội, Bà Tranh bị giam ở núi Ngọc Trản, hàng tháng được cấp tiền, gạo và vải lụa để dùng. Tháng Giêng năm sau (Giáp Tuất 1694), Bà Tranh qua đời. Chúa Nguyễn ban cho 200 quan tiền và gấm vốc để hậu táng.
Trấn Thuận Thành có địa giới từ nam sông Phan Rang trở vào đến hết tỉnh Bình Thuận ngày nay và được chia thành 3 khu vực. Để đề phòng dư đảng Champa nổi dậy, chúa sai Cai đội Nguyễn Trí Thắng giữ Phú Hài, Cai cơ Nguyễn Tân Lễ giữ Phan Rí và Cai đội Chu Kiêm Thắng bảo vệ Phan Rang.
Tháng 8 (tức 1 năm sau ngày Nguyễn Hữu Cảnh khởi binh trấn áp), chúa Nguyễn đổi trấn Thuận Thành thành phủ Bình Thuận. Như vậy, tên gọi Bình Thuận ra đời từ năm Quý Dậu (1693), tức cách nay đúng 330 năm. Với mong ước các dân tộc (nhất là Việt – Chăm) cùng chung sống hòa thuận trên vùng đất mới được bình định này.
Là phần đất mới sáp nhập, lại rất đông người Chăm sinh sống nên chúa Nguyễn đã chủ trương sử dụng những quan chức cũ của vươn quốc Champa. Theo đó, cho Kế Bà Tử (em Bà Tranh) giữ chức Khám lý đứng đầu phủ Bình Thuận; 3 người con của Bà Ân làm Đề đốc, Đề lãnh và Cai phủ. Điều đáng chú ý là, chúa Nguyễn yêu cầu những quan chức này phải mặc trang phục theo lối của người Kinh.
Việc đổi trấn Thuận Thành làm phủ Bình Thuận và những chính sách của chúa Nguyễn, cộng với tinh thần phản kháng sẵn có của người Chăm nên đã xảy ra một cuộc nổi loạn chống lại chúa Nguyễn.
Theo Đại Nam thực lục, trước đây ở Thuận Thành có một người gốc Hoa tên A Ban đi lại rất thân với Ốc Nha Thát. Từ lúc Bà Tranh bị bắt thì 2 tên này cũng bỏ chạy về đất Đại Đồng (?), A Ban đổi tên thành Ngô Lãng, rồi tự xưng mình có phép thuật hô phong hoán vũ, gươm đao không thể làm bị thương.
Do vậy y đã lôi kéo được Chế Vinh và rất đông người Chăm đi theo. Tháng 12 năm Quý Dậu (1693), nhóm người Chăm do A Ban đứng đầu đã nổi dậy đánh chiếm các vị trí xung yếu, có lúc chiếm tới 2 phần 3 phủ Bình Thuận.
Ban đầu nhóm A Ban cướp Phú Hài. Nguyễn Trí Thắng đem quân chống lại, A Ban bèn giả thua bỏ chạy. Trí Thắng truy đuổi nên bị phục binh giết chết. Hay tin, Cai đội dinh Bà Rịa là Dực và thư ký Mai đem quân đến cứu viện nhưng cũng không thành, đều bị giết chết cả. Thừa thắng A Ban tiến ra đánh Phan Rí.
Lo sợ quân của Nguyễn Tân Lễ quá mạnh nên y đã sai một phụ nữ người Chăm dùng thuốc đầu độc. Kết quả Tân Lễ không chết nhưng bị câm. Không những thế, y còn dùng tiền bạc để mua chuộc thuộc hạ của Tân lễ làm nội ứng. Đến khi đánh, Tân Lễ bị bọn phản binh đâm chết, dinh trại của cải ở Phan Rí bị đốt và cướp gần hết.
Sau đó A Ban lại kéo quân vây Phan Rang. Chu Kiêm Thắng hay tin, nhưng vì quân ít nên không ra đánh trả mà đóng cửa thành tự thủ, và bắt Kế Bà Tử làm con tin, dọa sẽ đem chém nếu A Ban tiếp tục vây thành Phan Rang. Được sự tư vấn của Ốc Nha Thát, A Ban cho lui binh.
Không lâu sau đó, tháng Giêng năm Giáp Tuất (1694), A Ban lại tiến đánh thành Phan Rang. Chu Kiêm Thắng hỏa tốc báo tin lên nên chúa Nguyễn cử Trấn thủ Nguyên Hữu Oai và Lưu thủ Nhuận (không rõ họ) tiến binh theo thượng đạo cứu viện, quân A Ban rút lui, vì thế Phan Rang được giải vây.
Tháng 2 năm đó, quân A Ban lại nổi lên, Lưu thủ Nhuận và các Cai cơ Tống Tuân và Nguyễn Thành chia quân giáp đánh. A Ban bỏ chạy, sau bị quân của Cai cơ Nguyễn Thắng Hổ dẹp yên.
Trước sự phản kháng dữ dội của dân bản địa, chúa Nguyễn phải sai Nguyễn Hữu Cảnh vào Bình Thuận cùng với văn chức Trinh Tường ổn định vùng đất mới bình định này.
Tháng 8 năm Giáp Tuất (1694), chúa Nguyễn Phúc Chu lại cho phủ Bình Thuận trở lại làm trấn Thuận Thành, do Kế Bà Tử giữ chức Tả đô đốc, đến tháng 11 thì phong làm phiên vương. Sách Đại Nam thực lục cho biết nguyên nhân như sau (theo lời trình tấu của Khám lý Kế Bà Tử): “Từ khi vị hiệu đời trước cải cách đến giờ xảy ra nạn đói kém luôn, nhân dân chết về tật dịch rất nhiều. Chúa thương tình, bèn cho trở lại gọi là Thuận Thành trấn” (trang 109).
Phiên vương Thuận Thành được phép vỗ về chiêu tập quân dân, hàng năm nộp cống. Theo đó lệ cống bao gồm: 2 thớt voi đực, 20 con bò lông vàng, 6 chiếc ngà voi, 10 tòa sừng tê, 500 bức khăn vải trắng, 50 cân sáp ong, 200 tấm da cá nhám, 400 thúng cát sủi (dùng để tắm gội), 500 lá chiếu tre trắng, 200 cây gỗ mun, 1 chiếc thuyền dài. Những ấn, gươm, yên, ngựa và thuộc hạ bị bắt trước đây đều được trao trả lại cho Kế Bà Tử.
Sau năm 1694 tình hình ở trấn Thuận Thành đi vào ổn định nên sang tháng 8 năm Đinh Sửu (1697), chúa Nguyễn Phúc Chu bắt đầu lập phủ Bình Thuận, lấy đất từ Phan Rang, Phan Rí trở về tây chia làm 2 huyện An Phước và Hòa Đa cho thuộc vào. Trấn Thuận Thành cũng là một đơn vị trực thuộc phủ Bình Thuận, nhưng có quy chế riêng.
Tháng 9 năm Nhâm Thìn (1712) nhân việc phiên vương Thuận Thành xin định điển lệ, xét thấy hợp lý và có lợi cho việc an dân, bảo đảm trật tự trong xứ nên chúa Nguyễn sai các văn thần biên soạn và ban cho. Điển lệ gồm 5 điều, trong đó đáng chú ý là điều 2 và điều 5.
Điều 2, phàm người Kinh kiện nhau hoặc kiện với dân Thuận Thành (người Chăm) thì do phiên vương và Cai bạ (quản lý ngân khố), Ký lục (giữ việc tư pháp) xử đoán; dân Thuận Thành kiện nhau thì một mình phiên vương xử đoán.
Điều 5, dân Thuận Thành xiêu tán đến dinh Phiên Trấn (Gia Định), đều thả về cho làm ăn, nên để lòng thương yêu, đừng nên bóc lột hà khắc, cho dân ở yên. Chính từ việc thi hành chính sách dân tộc đúng đắn và thận trọng của chúa Nguyễn Phúc Chu mà đa số người Chăm vẫn ở lại đất cũ, vẫn bám đất, bám làng tiếp tục cuộc sống.
Qua quá trình cộng cư, 2 dân tộc Việt – Chăm đã tiếp thu những nét tốt đẹp trong đời sống kinh tế và truyền thống văn hóa của nhau. Ví như trong nghề đóng ghe thuyền, làm nước mắm, kỹ thuật trồng lúa, trồng bông, mía đường, thủy lợi, tín ngưỡng (tục thờ Cá Ông) và cả ngôn ngữ.
Ngày nay một số địa danh ở Ninh Thuận, Bình Thuận có nguồn gốc từ tiếng Chăm. Ví dụ Phan Rang là Panrang rút ngắn từ Panduranga, Phan Rí là Parik, Phan Thiết là Hamu Lithit, Phố Hài là Pajai…
Sách Hoàng Việt nhất thống dư địa chí (do Lê Quang Định biên soạn vào đầu triều Nguyễn, bản dịch 2005) thì cho biết: Người Kinh và người Thuận Thành có đắp con đê từ bên bắc sang bên nam dài 130 tầm dẫn nước vào bàu để tưới ruộng. Hay miếu Thần Nông do dân thôn Bình Thủy (nay thuộc Bắc Bình) dựng lên vào năm Kỷ Mùi (1799)… đây là nơi cầu được mùa của người Kinh và người Thuận Thành.
Còn học giả Li Tana trong công trình Xứ Đàng Trong: Lịch sử kinh tế – xã hội Việt Nam thế kỷ 17 và 18 (bản dịch, 1999) cũng nhận xét: Tiến xuống phía Nam, người Việt ở Đàng Trong đã tiếp xúc chặt chẽ với các dân tộc địa phương thuộc các nền văn hóa khác biệt.
Đứng đầu trong số các dân tộc này là người Chăm. Các di dân người Việt đã tiếp nhận và thích nghi một cách thoải mái nhiều yếu tố của nền văn hóa Chăm trong một quá trình dài vay mượn có chọn lọc cái mới và loại bỏ cái cũ.
Quá trình mở rộng lãnh thổ cũng đồng thời là quá trình hợp tác trong đời sống kinh tế - xã hội, và giao lưu văn hóa giữa các dân tộc Việt Nam.
Đối với Bình Thuận, niên điểm 1693 thật sự là một dấu mốc quan trọng trong tiến trình lịch sử - văn hóa của tỉnh. Sự ra đời của trấn Thuận Thành rồi phủ Bình Thuận và sự cộng cư giữa 2 dân tộc Việt – Chăm đã tạo nên sức mạnh tinh thần và vật chất to lớn trong việc phát triển Bình Thuận trong những ngày đầu mở đất.
Chính thức tên tỉnh mới là Hưng Yên sau sáp nhập tỉnh Thái Bình, cùng nghĩ về một danh nhân quê lúa là quan to nhà Nguyễn đi sang Mỹ đầu tiên, “tổng công trình sư” biến bến Ninh Hải xưa là cửa biển Hải Phòng, nay là cảng Hải Phòng.
Theo một viên chức quân đội Iran phát biểu trên truyền hình quốc gia, lực lượng phòng không của Iran đã chặn hai máy bay chiến đấu F-35 của Israel xâm phạm không phận của nước này vào thứ Sáu.
Chia sẻ
Với sự đồng hành, hỗ trợ của các cấp hội nông dân, nhiều hội viên trên địa bàn tỉnh Điện Biên đã nỗ lực vượt khó, vươn lên thoát nghèo, trở thành những hộ sản xuất, kinh doanh giỏi, góp phần phát triển kinh tế địa phương.
Chia sẻ
Bên lề Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các Đại biểu Quốc hội đã có những chia sẻ sâu sắc về chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các địa phương. Các đại biểu khẳng định đây là một bước đi đột phá, không chỉ tháo gỡ "điểm nghẽn của các điểm nghẽn" về thể chế mà còn mở ra không gian phát triển mạnh mẽ, gỡ bỏ những bất cập tồn tại lâu nay.
Chia sẻ
Những năm qua, với sự đầu tư có trọng điểm từ nhiều Chương trình, dự án nhờ đó xã biên giới La Dêê, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam đã có nhiều khởi sắc, đời sống của người dân ngày một nâng cao. Thành quả là xã La Dêê được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới năm 2024.
Chia sẻ
Nghệ sĩ Nhân dân quê Đà Nẵng là Giám đốc Đài Phát thanh – Truyền hình Đà Nẵng, rồi sau đó là Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao thành phố.
Chia sẻ
Không còn là giải đấu mang tính giao hữu, các đội thi đấu để hoàn thành nghĩa vụ, FIFA Club World Cup 2025™ với nhiều cải tiến hứa hẹn hấp dẫn và kịch tính nhờ sự đa dạng về văn hóa bóng đá.
Chia sẻ
Khi phẫu thuật hầu hết các bệnh nhân đều được gây mê nhưng bệnh nhân này lại "tỉnh như sáo" trong suốt quá trình phẫu thuật.
Chia sẻ
Phân bón nông nghiệp đô thị không chỉ cung cấp dinh dưỡng phù hợp cho cây mà còn an toàn, ít phát thải, góp phần xây dựng lối sống thân thiện môi trường giữa lòng thành phố.
Chia sẻ
Vesna Vulović trở thành người duy nhất sống sót sau cú rơi từ độ cao 10.160 mét vào ngày 26/1/1972, khi máy bay phát nổ giữa không trung.
Chia sẻ
Bắt kẻ cướp tại tiệm vàng; xét xử phúc thẩm vụ án "chuyến bay giải cứu" giai đoạn 2; giang hồ đất Cảng Bùi Đức Bình lãnh án vụ nổ súng tại bến xe... là những tin nóng 24 giờ qua.
Chia sẻ
Đảng uỷ Chính phủ ban hành các quyết định chỉ định Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND của các tỉnh, thành phố mới ngay sau khi Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua phương án nhân sự, bảo đảm công bố, trao quyết định vào ngày 30/6.
Chia sẻ
Kinh Bắc dự trình ĐHĐCĐ chủ trương góp vốn, quyết định đầu tư, liên doanh, hợp tác đầu tư hoặc bán tài sản để hỗ trợ Công ty Hưng Yên triển khai dự án tỷ USD hợp tác với Tập đoàn Trump.
Chia sẻ
Bước vào thời vụ thả tôm,cá giống, thời tiết ở Hà Tĩnh mưa nắng thất thường đã ảnh hưởng không nhỏ tiến độ thả giống, sự biến động của môi trường ao nuôi theo chiều hướng bất lợi. Bởi vậy, người nuôi tôm rất vất vả thực hiện nhiều giải pháp ổn định môi trường, hạn chế rủi ro đến mức thấp nhất.
Chia sẻ
Từ tỉnh có xuất phát điểm thấp, Bắc Kạn đã từng bước vươn lên trong xây dựng nông thôn mới, ghi dấu bằng kết quả thực chất, sự đồng thuận cao và những cách làm linh hoạt, sáng tạo.
Chia sẻ
Tỉnh mới Lâm Đồng có một khu bảo tồn biển, bảo vệ nguồn lợi thủy sản sau sáp nhập Bình Thuận, Đắk Nông. UBND tỉnh Bình Thuận vừa chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, các địa phương tổ chức thực hiện có hiệu quả kế hoạch mở rộng, thành lập mới các khu bảo tồn biển, khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản, phục hồi các hệ sinh thái biển trên địa bàn tỉnh Bình Thuận đến năm 2030 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Chia sẻ
Một công trình nhà phố hiện đại tại Vũng Tàu, nơi ánh nắng gắt hướng Tây không còn là trở ngại mà trở thành chất xúc tác cho giải pháp kiến trúc đầy tinh tế.
Chia sẻ
Tehran đã tiến hành các cuộc tấn công trả đũa vào các địa điểm trên khắp Israel ngay đêm 13/6 và tiếp tục sang ngày 14/6, sau các cuộc tấn công của Israel vào các mục tiêu quân sự và hạt nhân của Iran.
Chia sẻ
Tỉnh mới Ninh Bình sau sáp nhập tỉnh Nam Định, Hà Nam, Cúc Phương vẫn là khu rừng mà động vật hoang dã có trong sách đỏ Việt Nam được bảo vệ tốt. Vườn Quốc gia Cúc Phương có trụ sở tỉnh Ninh Bình từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự tiên phong trong việc bảo vệ đa dạng sinh học, đồng thời khai thác bền vững giá trị đa dụng từ rừng.
Chia sẻ
Ông Dương Văn Huy, sinh năm 1973 ở thôn Mười Lăm-Mười Sáu, xã Yên Sơn (huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang) là chủ mô hình nuôi cá koi quy mô lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Chia sẻ
Việc hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình thành một tỉnh lớn, tên tỉnh mới Ninh Bình là một quyết sách có tính đột phá, là bước ngoặt có tính chất lịch sử, đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ trong tư duy phát triển, đặc biệt về phát triển kinh tế nông thôn.
Chia sẻ
Sau khi sáp nhập Hưng Yên với Thái Bình, du khách đến tỉnh Hưng Yên mới có thể khám phá loạt đặc sản nổi tiếng như canh cá, bánh cáy, bánh gai...
Chia sẻ
Khi tôi lướt thấy phim "Sex education", tôi quyết định xem và rồi thấy xứng đáng vô cùng.
Chia sẻ
Món súp mà Từ Hi Thái hậu yêu thích có hương vị thơm ngon nhưng làm từ một số nguyên liệu đặc biệt.
Chia sẻ
Người Mông Cổ từ bao đời nay đều ca ngợi “bà sáng như mặt trời, mặt trăng và có tâm hồn rộng lớn như biển cả”. Bà cũng là người phụ nữ mà Thành Cát Tư Hãn yêu quý nhất.
Chia sẻ
Ngay sau khi học sinh và giáo viên băn khoăn với đáp án đề thi Văn vào lớp 10 năm 2025 Hà Nội, Sở GDĐT đã có những phản hồi trấn an dư luận.
Chia sẻ
Những ai sinh vào 5 ngày Âm lịch dưới đây thường có hậu vận rực rỡ, càng lớn tuổi càng hưởng phúc, sống an yên trong vinh hoa, tài lộc viên mãn.
Chia sẻ
Hai quan chức Mỹ cho biết, Mỹ đang chuyển các nguồn lực quân sự, bao gồm cả tàu chiến, đến Trung Đông để phản ứng trước các cuộc không kích của Israel vào Iran và một cuộc tấn công trả đũa có thể xảy ra của Tehran
Chia sẻ
3 ngôi sao HAGL tái hợp trong màu áo Trường Tươi Bình Phước? Chelsea tranh giành thủ môn Ter Stegen với M.U; Gundogan có thể rời Man City, đến Thổ Nhĩ Kỳ chơi bóng; Real Madrid trả 41 triệu euro để chiêu mộ Franco Mastantuono; Dele Alli và bạn gái Cindy Kimberly "đường ai nấy đi" sau chuyến đi Ibiza.
Chia sẻ
Trong phiên điều trần căng thẳng tại Quốc hội Mỹ ngày 12/6, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa, khi ông bảo vệ chính sách của chính quyền Trump về Ukraine và Nga, đồng thời bác bỏ thông tin cho rằng Lầu Năm Góc đã đình chỉ các chiến dịch tấn công mạng nhằm vào Moscow.
Chia sẻ
Hoa khôi của ĐT U19 nữ Việt Nam - Lê Thị Trang lập cú đúp trong 10 phút mở ra chiến thắng đậm 8-0 cho U19 nữ Việt Nam trước Lào lượt cuối vòng bảng giải U19 nữ Đông Nam Á 2025.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đỗ Thành Danh 
