Bình luận
0
Là Trạng nguyên triều Mạc nhưng sau lại làm quan triều Lê, Nguyễn Thiến không chỉ là người bạn tâm giao của Trạng Trình, mà còn là viễn tổ của thi hào Nguyễn Du.
Theo sách "Đại Việt sử ký toàn thư", Nguyễn Thiến sinh năm nào không rõ, chỉ biết ông mất năm 1557 tại Thanh Hoa. Sinh thời, ông được nhà Mạc phong là Thư quận công, rồi Thượng thư. Tuy nhiên, gần đây phát hiện một số nguồn sử liệu cho rằng ông sinh năm 1495.
Trạng nguyên Nguyễn Thiến đỗ và làm quan triều Mạc, nhưng sau phải theo triều Lê. Ảnh minh họa: IT.
Nguyễn Thiến quê nội ở làng Tảo Dương, quê ngoại làng Canh Hoạch thuộc phủ Thanh Oai (nay thuộc Hà Nội). Ông đỗ Trạng nguyên khoa Nhâm Thìn, năm Đại Chính thứ ba (1532) triều vua Mạc Thái Tông, và từng được phong giữ chức Thượng thư bộ Lễ.
Làng Canh Hoạch có Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng cũng là bác của Nguyễn Thiến. Mẹ ông là Nguyễn Thị Hiền giỏi giang, xinh đẹp lại thi thư quý phái. Bà làm vợ của công tử Nguyễn Doãn Toại, con trai Thám hoa Nguyễn Doãn Địch. Việc Nguyễn Doãn Toại làm chồng Nguyễn Thị Hiền và chết ngay trong đêm đó, sau này được người đời truyền tụng khá ly kỳ, khó tin.
Cuộc tình duyên này cho bà Hiền một con trai là Nguyễn Thiến. Ông ngoại của Nguyễn Thiến là Tiến sĩ Nguyễn Bá Ký (khai khoa Canh Hoạch). Ông nội Nguyễn Thiến là Nguyễn Doãn Địch, quê gốc là thôn Tảo Dương, sang cư trú ở Canh Hoạch từ lâu. Khi Nguyễn Thiến lên 6 tuổi đã được mẹ cho theo học bác ruột là Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng.
Một số nguồn sử liệu cũng cho rằng, Nguyễn Thiến là bạn học của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông rất quý trọng, tin phục và giao du thân tình với Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông được Trạng Trình đánh giá là người "thành tín, chính trực, hiểu biết nhiều". Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng ở nhờ nhà Nguyễn Thiến và làm thầy dạy cho Nguyễn Quyện (con trai Nguyễn Thiến) trước khi đỗ Trạng nguyên năm Ất Hợi (1535).
Nguyễn Thiến được nhà Mạc trọng dụng. Ông cùng Thái tể Lê Bá Ly là thông gia. Sau khi vua Mạc Đăng Doanh mất (1540), Thượng hoàng Mạc Đăng Dung đau buồn mà chết (1541), vua Mạc Phúc Hải cũng chết yểu (1546). Nhà Mạc biến loạn, nội bộ lục đục.
Năm 1550, Thái tể Lê Bá Ly mâu thuẫn với cha con sủng thần Phạm Quỳnh - Phạm Dao và bọn Nguyễn Văn Thái, Đặng Văn Trị... từ ngấm ngầm đến chia rẽ, đối địch. Thượng thư Nguyễn Thiến đứng về phía Thái tể Bá Ly. Khiêm vương Mạc Kính Điển phụ chính đại thần lo phe phái mạnh của Mạc Chính Trung và có ơn với nhà Phạm Quỳnh nên không làm chủ được chính sự.
Khu lăng mộ bác cháu Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng - Nguyễn Thiến.
Trong khi tình hình phe phái lục đục, vua Mạc Phúc Nguyên còn trẻ lại tin lời xúc xiểm của loạn thần. Cha con Phạm Quỳnh, Phạm Dao bất ngờ đưa quân cấm vệ đến vây dinh Thái tể Lê Bá Ly và Thượng thư Nguyễn Thiến. Hai ông trốn thoát đã đem binh Sơn Tây và Kinh Bắc về đánh lại quân của Phạm Quỳnh và Phạm Dao.
Vua Mạc Phúc Nguyên trốn ra ngoài thành và xuôi thuyền bí mật về Kinh Dương để gặp Mạc Kính Điển. Trong tình thế cấp bách, Lê Bá Ly và Nguyễn Thiến đã không kịp hỏi kế Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mà vội dẫn gia quyến đi suốt đêm trốn vào ải Thanh Hóa xin hàng nhà Lê.
Trong các con đi theo có Nguyễn Quyện và nhiều người đang làm tướng triều Mạc như Lê Khắc Thận, Nguyễn Miễn... Mỗi người đem hơn trăm quân bản bộ.
Nguyễn Thiến và Lê Bá Ly về theo nhà Lê vẫn được giữ nguyên tước hiệu cũ, nhưng điều này khiến nhà Mạc tổn thất nghiêm trọng nguyên khí. Tháng 3/1551, Trịnh Kiểm đem 1 vạn quân, cử Lê Bá Ly, Nguyễn Quyện, Lê Khắc Thận làm tiên phong, phối hợp với Vũ Văn Mật tiến đánh Tuyên Quang, sau đó thọc về đánh chiếm kinh thành Thăng Long.
Quân Mạc thua chạy, Trịnh Kiểm chiếm được kinh thành nhưng lường được binh lực nhà Mạc còn mạnh, trong khi vùng đất căn bản của Nam triều đang để ngỏ nên đã kéo quân vào lại Thanh Hoa.
Nguyễn Bỉnh Khiêm vì nhà Mạc đã làm bài thơ gửi cho Nguyễn Thiến với ý thuyết phục ông trở về với nhà Mạc. Trong đó có câu: Cố ngã tồn cô duy nghĩa tại/ Tri quân xử biến khá cam tâm…/Vận chuyển nhất chu ly phục hợp/Tràng giang khởi hữu hạn đông nam.
Nghĩa là: Ta giúp con côi vì nghĩa trọng/ Ông khi xử biến khá cam lòng…/Vận chuyển một vòng tan lại hợp/Trường giang đâu có hạn đông nam.
Nguyễn Thiến xem thư, trong lòng cảm thấy bứt rứt. Năm 1557, cả Lê Bá Ly và Nguyễn Thiến cùng mất ở Thanh Hoa. Các con ông là Nguyễn Quyện, Nguyễn Miễn đã cùng nhau trở về theo lại nhà Mạc và Nguyễn Quyện trở thành danh tướng dưới quyền Mạc Kính Điển – phụ chính đại thần giỏi của vua Mạc Phúc Nguyên.
Việc Nguyễn Quyện trở về hàng Mạc đã góp phần tạo nên nhiều thắng lợi to lớn của Bắc triều trong cuộc chiến với phe Lê – Trịnh. Trong sự kiện tướng Nguyễn Quyện về hàng nhà Mạc có vai trò thuyết phục quan trọng của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Năm 1557, Tuyên Tông Mạc Phúc Nguyên biết Nguyễn Quyện là tướng tài nhà Lê - Trịnh nên lấy làm lo ngại, hỏi kế của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trạng Trình đã xin vua Mạc mang theo một trăm tráng sĩ sai đi phục sẵn ở bờ Bắc sông và gửi thư mời anh em Nguyễn Quyện, Nguyễn Miễn sang bên thuyền để cùng uống rượu, nói chuyện tâm tình.
Nhờ uy tín của Trạng Trình cộng với ơn thầy dạy là Nguyễn Bỉnh Khiêm nên tháng 8/1557, Nguyễn Quyện và Nguyễn Miễn nghe lời rủ nhau trốn khỏi nhà Lê về với nhà Mạc. Sự trở về của hai anh em Nguyễn Quyện làm Mạc Tuyên Tông và Khiêm Vương Mạc Kính Điển rất vui mừng.
Mạc Kính Điển gả con gái Ngọc Tỷ cho Nguyễn Quyện và Ngọc Điểm cho Nguyễn Miễn. Mạc Tuyên Tông cũng phong cho Nguyễn Quyện tước Văn Phái hầu, Nguyễn Miễn làm Phù Hưng hầu.
Nam Dương hầu Nguyễn Nhiệm (cháu nội Nguyễn Thiến) vào Tiên Điền ẩn cư và lập ra họ Nguyễn Tiên Điền. (Thi hào Nguyễn Du là hậu duệ đời thứ 8 của Trạng nguyên Nguyễn Thiến).
Ngôi đình làng Canh Hoạch gọi là đình Vác, còn có tên nữa là đình Đụn, một ngôi đình với kiến trúc thời Lê - Mạc. Cách đình không xa, có nhà thờ Trạng nguyên cũng là nhà thờ họ Nguyễn có ba nhà khoa bảng lớn là: Bá Ký, Đức Lượng và Khuông Lễ.
Trong nhà thờ này còn có đôi câu đối (tạm dịch): "Cậu Trạng nguyên, cháu Trạng nguyên, khoa danh đỗ đầu sáng danh sử sách/ Cha Tiến sĩ, con Tiến sĩ, tám đời quyền quý phúc ấm đầy nhà". Ngoài nhà thờ Trạng nguyên, ở Canh Hoạch có nhà sắc - còn gọi là Đình sắc, tọa lạc trên nền nhà cũ của bà Hiền thân mẫu Trạng nguyên Nguyễn Thiến.
Thoạt đầu Đình sắc được dân làng dựng lên để quản giữ những đạo sắc vua phong cho các vị Thành hoàng làng. Về sau, thành là nơi thờ danh tướng Nguyễn Quyện và là nơi ghi giữ công tích của gia tộc Trạng nguyên Nguyễn Thiến.
Sách "Nhị Khê Nguyễn thị thế phả" và một số nguồn sử liệu ghi Nguyễn Thiến là viễn tổ của thi hào Nguyễn Du. Con trai thứ của Trạng nguyên Nguyễn Thiến là Phù Hưng hầu Nguyễn Miễn. Con trai thứ ba của Nguyễn Miễn là Nam Dương hầu Nguyễn Nhiệm, năm 1601 đã tụ binh ở vùng Hoàng Giang (Ninh Bình) để chống lại nhà Lê.
Thất bại, Nguyễn Nhiệm chạy vào ẩn cư ở Tiên Điền và là tổ của họ Nguyễn ở Tiên Điền. Về Đình sắc có liên quan đến hai người con gái của danh tướng Nguyễn Quyện. Người chị là Nguyễn Thị Nguyệt đoan trang tươi đẹp, được tấn phong Hoàng hậu của Mạc Mậu Hợp. Người em là Nguyễn Thị Niên, làm vợ Quận công Bùi Văn Khuê.
Nhưng khi thấy bà Nguyễn Thị Niên dung nhan mỹ lệ, vua Mạc Mậu Hợp liền yêu mê và có ý nài hoa ép nguyệt. Bùi Văn Khuê đã phải đưa vợ và một số thủ hạ vào giữ đất Ninh Bình, rồi cho con là Bùi Văn Nguyên vào Thanh Hóa xin quy thuận nhà Lê.
Vua Lê và chúa Trịnh Tùng chưa thực tin, cho tướng Phan Ngạn ra quản thúc vợ chồng Bùi Văn Khuê. Rồi Phan Ngạn lại mê mẩn trước sắc đẹp của bà Niên, đã lập mưu giết ông Khuê và ép bà làm vợ mình. Bà Niên xin làm tuần chay tế chồng cũ rồi mới dám lấy chồng mới.
Và đêm đó trên sông Gián Khẩu, sau tuần chay, Phan Ngạn xuống thuyền bà Niên đúng như bà trù liệu. Có hiệu lệnh, thủ hạ của bà giết chết Phan Ngạn. Bày rượu tế chồng xong, bà Niên bảo đưa thuyền ra vực Bông, chỗ sâu nhất khúc sông Gián rồi trẫm mình tự vẫn.
Người chị Nguyễn Thị Nguyệt, sau bị quân của Trịnh Tùng bắt, rồi chết ngày 25/11/1592… Hiện ở Đình sắc có đôi câu đối chữ Nôm: "Bến Gián nhô lên gươm tiết nghĩa/ Vực Bông gieo xuống gánh cương thường".
Một người tài nữ nữa là em ruột của tướng Nguyễn Quyện, bà Nguyễn Thị Ngọc Cẩm, hiệu là Nữ chúa Huệ Lan, dân chúng gọi bà là Bà Chúa Thuận. Là vợ Chúa Trịnh, bà có uy thế lập bàn thờ Nguyễn Quyện ngay nơi Đình sắc.
Như vậy, Đại thi hào Nguyễn Du là hậu duệ đời thứ 8 của Trạng nguyên Nguyễn Thiến. Tính từ đời Nguyễn Thiến trở đi, gia tộc họ Nguyễn tổ làng Canh Hoạch liên tục thi đỗ, làm quan hoặc trở thành các tướng lĩnh lẫy lừng thời loạn.
Nguyễn Thiến qua đời năm 1557 đời vua Lê Anh Tông, thọ 63 tuổi. Ông có hiệu là Cảo Xuyên, là danh sĩ có tiếng thế kỷ 16. Ông đỗ Trạng nguyên trước Nguyễn Bỉnh Khiêm một khoa – và là hai người bạn văn chương tâm đắc. Tác phẩm của ông còn lại 16 bài thơ chép trong sách "Toàn Việt thi lục".
Càn Long nổi tiếng không chỉ phong lưu, đa tình mà còn là một vị vua sống lâu nhất trong thời cổ đại Trung Quốc. Tuy nhiên, ở thời kỳ của ông lại không xảy ra việc tranh giành ngôi vàng kịch liệt giữa các con trai.
Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Minh Thạnh giao Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các đơn vị liên quan và các xã, phường, đặc khu tăng cường thực hiện quy định pháp luật liên quan đến bảo vệ bò biển, cá voi, cá heo cùng các loài thú biển quý hiếm khác.
Chia sẻ
Cục trưởng Cục Điện ảnh trả lời việc Hoa hậu Thùy Tiên trong phim “Chốt đơn” sử dụng công nghệ AI để thay thế gương mặt có đúng quy định của Luật Điện ảnh.
Chia sẻ
Đội tàu đánh cá của anh Trần Văn Lưu ở khối Bình Minh, phường Cửa Lò, Nghệ An vừa cập bến với 12 tấn cá biển, trong đó có 6 tấn cá bạc má ngon, giá trị kinh tế cao. Thương lái mua cá bạc má ngay tại bến, tàu anh Lưu "đút túi" gần 300 triệu đồng chỉ sau 1 ngày vươn khơi.
Chia sẻ
Liên quan vụ tai nạn giao thông khiến nữ sinh lớp 9 tử vong, tài xế Nguyễn Văn Bảo Trung (SN 1992, ngụ tỉnh Vĩnh Long) bị khởi tố để điều tra về hành vi “vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ”.
Chia sẻ
Tiền vệ Doãn Ngọc Tân của CLB Đông Á Thanh Hóa buồn bã vì chấn thương gãy xương mác, phải nghỉ thi đấu dài hạn. Anh nỗ lực hồi phục để sớm trở lại sân cỏ, cống hiến cho đội bóng và ĐT Việt Nam.
Chia sẻ
Sáng 5/8, đại diện Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (LĐBĐVN) và Công ty Cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF) đã đến viếng trọng tài Trần Đình Thịnh, đồng thời thăm hỏi, chia buồn và động viên gia đình, người thân của trọng tài Trần Đình Thịnh.
Chia sẻ
Sau hơn 1 tháng thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn kêu gọi cán bộ, công chức, viên chức tranh thủ làm thêm ngoài giờ để phục vụ người dân một cách tốt nhất, đặc biệt là cần sớm giải quyết các vấn đề liên quan đến thủ tục hành chính về đất đai.
Chia sẻ
Những câu chuyện của Top 5 thí sinh chiến thắng năm nay nổi bật bởi chiều sâu cảm xúc, tinh thần bền bỉ và khát vọng vươn lên.
Chia sẻ
Triệu Vy tiếp tục đối mặt với biến cố lớn khi bị tòa án Trung Quốc phong tỏa số cổ phiếu trị giá 15,9 triệu nhân dân tệ, tương đương hơn 58 tỷ đồng.
Chia sẻ
Tháng 8 bắt đầu với đợt nắng nóng gay gắt tại Hà Nội, khiến nhu cầu sử dụng điện sinh hoạt tăng mạnh, đặc biệt là các thiết bị làm mát như điều hòa, quạt điện, tủ lạnh… Tổng Công ty Điện lực TP Hà Nội (EVNHANOI) ghi nhận sản lượng tiêu thụ điện trên toàn thành phố liên tục tăng cao, xác lập nhiều mốc kỷ lục mới chỉ trong vòng 4 ngày đầu tháng.
Chia sẻ
Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành Quyết định số 2971/QĐ-BNNMT về việc thành lập 10 đoàn công tác nắm bắt tình hình, hướng dẫn, giải đáp các khó khăn, vướng mắc của địa phương về lĩnh vực nông nghiệp và môi trường trong giai đoạn đầu vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Chia sẻ
Thủ tướng đề nghị Bộ Xây dựng mạnh dạn áp dụng các hình thức chỉ định thầu với các nhà thầu có năng lực, uy tín, kinh nghiệm, miễn là công khai, minh bạch, không tham nhũng, tiêu cực.
Chia sẻ
Tổng thống Argentina Javier Milei vừa phủ quyết 3 dự luật tăng lương hưu và trợ cấp người khuyết tật đã được Quốc hội nước này thông qua.
Chia sẻ
Hầu hết sự hiểu biết của mọi người về lịch Trung Hoa cổ đại đều thông qua sách báo và các bộ phim truyền hình, điện ảnh, nhưng không khó để nhận thấy rằng trong xã hội phong kiến cổ đại, hoàng đế là người nắm quyền thống trị tối cao.
Chia sẻ
Giữa cái nắng gần 40 độ C, những người thợ ở làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân, phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình vẫn miệt mài với công việc, cặm cụi "thổi hồn" vào từng khối đá vô tri. Bất chấp thời tiết khắc nghiệt, họ nỗ lực hoàn thành những đơn hàng để kịp tiến độ.
Chia sẻ
Nếu giới lãnh đạo Nga phớt lờ tối hậu thư của Mỹ, sẽ không có hậu quả gì, tờ Bild viết.
Chia sẻ
Dữ liệu Dân Việt cho thấy, 6 tháng đầu năm 2025, 28 ngân hàng đã cắt giảm hơn 3.400 nhân viên, đánh dấu xu hướng tái cơ cấu nhân sự lan rộng trong ngành tài chính. Song song làn sóng cắt giảm, mức tăng thu nhập bình quân của nhân viên ngân hàng lại tăng đáng kể, điều đó cho thấy một bức tranh trái chiều: tinh giản bộ máy nhưng chi đậm cho người giữ lại — một chiến lược mới trong thời đại hậu tăng trưởng nóng.
Chia sẻ
Xe ô tô đâm vào đuôi xe chở rác trên Quốc lộ 1 (tỉnh Vĩnh Long) khiến 2 người tử vong tại chỗ, 1 người bị thương nặng được đưa đi bệnh viện cấp cứu.
Chia sẻ
Hậu quả của hành động này khiến một phụ nữ bị bỏng nặng ở mặt và ngực, tổn thương chiếm tới 18,5% cơ thể.
Chia sẻ
Khẳng định vẫn sẽ cử đoàn thể thao quốc gia tham gia SEA Games 33 tại Thái Lan, tuy nhiên, Campuchia đột ngột giảm sâu số lượng VĐV đến khó tin.
Chia sẻ
"Một câu chuyện em nhớ nhất là trong thời gian học nội trú khi em trực vào đêm muộn có đi qua căn phòng có khung cửa kính", Phùng Thế Thông nhớ lại.
Chia sẻ
Ca khúc Viết tiếp câu chuyện hòa bình của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung đã trở thành hiện tượng văn hóa, góp phần khơi gợi, thắp sáng tinh thần yêu nước trong cộng đồng giới trẻ thời gian qua. Khán giả đang trông đợi nhạc sĩ tài hoa này sẽ mang tới bất ngờ gì trong dịp đại lễ tới đây của dân tộc.
Chia sẻ
Giữa làn sóng hiện đại hóa không gian sống và nhu cầu nâng cấp trải nghiệm người dùng trong căn bếp, dòng chậu rửa nhập khẩu nguyên chiếc từ Hàn Quốc - Wonang Made in Korea đang mở ra một chuẩn mực mới cho không gian bếp Việt.
Chia sẻ
Vào khoảng cuối tháng 3 âm lịch hằng năm, khi tiết trời bắt đầu ấm lên, người dân huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định cũ (nay là tỉnh Gia Lai mới) lại vào mùa đi bắt nhộng muồng-để chế biến thành món ăn đặc sản dân dã cả làng, được xem là đặc sản Bana.
Chia sẻ
Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, Quân đoàn 12 xây dựng cho cán bộ, chiến sỹ luôn có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng; vinh dự, tự hào là cán bộ, chiến sỹ Quân đoàn 12 “tinh, gọn, mạnh."
Chia sẻ
Cầu thủ Việt kiều Hà Lan Thomas Mai Veeren (Mai Công Thành) hiện đang có mặt tại CLB Hải Phòng để tiến hành thử việc. Cách đây không lâu, Thomas Mai Veeren từng được triệu tập lên U17 Việt Nam.
Chia sẻ
Một hộ dân tại (xã Hà Long, huyện Hà Trung cũ) nay là xã Hà Long, tỉnh Thanh Hóa vừa trình báo cơ quan chức năng về việc hơn 1ha dứa sắp đến kỳ thu hoạch bất ngờ úa vàng, nghi bị phun thuốc cỏ cháy nhằm phá hoại, gây thiệt hại nặng nề.
Chia sẻ
Sau hai tháng khai quật, nhóm chuyên gia Việt Nam và Ý đã hé lộ nhiều chi tiết đặc biệt về nhóm tháp L tại Khu đền tháp Mỹ Sơn, trong đó có dấu tích kiến trúc lợp ngói, phòng dài niên đại thế kỷ 13 và các lớp gạch sụp đổ do chiến tranh. Những phát hiện mới mở rộng nhận thức về kiến trúc muộn của văn hóa Chăm Pa.
Chia sẻ
Tôi từng tin anh là người hiểu tôi nhất trên đời này, thế mà lại có phản ứng như vậy.
Chia sẻ
Bộ Xây dựng đề xuất quy định Chủ tịch UBND cấp xã có quyền phạt tiền lên đến 60 triệu đồng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có quyền phạt tiền đến 75 triệu đồng.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV 
