Sách Tết - nét đẹp văn hóa ngày xuân

Những năm gần đây, sách Tết đã trở thành món quà tinh thần mà nhiều người lựa chọn để dành tặng người thân, bạn bè trong dịp năm mới. Chia sẻ với Dân Việt, nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên khẳng định, đây là nét văn hóa đã xuất hiện từ lâu đời, bắt đầu từ cuối thập niên 20 của thế kỷ XX, với những tác phẩm như "Sách xem Tết" của Tân dân Thư Quán (xuất bản năm 1928). Sau này, do những thăng trầm của lịch sử, sách Tết dần trở nên vắng bóng trên thị trường. Tới năm 2019, Công ty sách Đông A tiên phong đưa sách Tết trở lại với độc giả, với ấn phẩm mang tên Sách Tết Kỷ Hợi 2019.

"Những năm gần đây, cứ tới dịp Tết Nguyên đán, các nhà xuất bản thường ra mắt những ấn phẩm đặc biệt để đón Tết, chào Xuân. Do được phát hành trong dịp đặc biệt, những cuốn sách này đều được chăm chút kỹ lưỡng về nội dung và hình thức. Sách Tết thường bao gồm những tác phẩm viết về phong tục tập quán, các sáng tác nổi tiếng của nhà văn xưa và nay, những câu chuyện vui vẻ, kỵ những điều buồn bã, bất hạnh. Về thiết kế, sách Tết có màu sắc tươi sáng, rực rỡ, tạo cho người đọc cảm giác ấp áp, hứng khởi khi cầm. Tôi nghĩ, đó là một dấu hiệu vui, một truyền thống tốt của văn hóa đọc", nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên phát biểu.

Năm nay, Công ty sách Đông A và NXB Văn học tiếp tục mang tới độc giả cuốn Sách Tết Giáp Thìn 2024 do nhà văn Hồ Anh Thái tuyển chọn, với sự góp mặt của 60 tác giả, họa sĩ. Cuốn sách đưa độc giả đi qua những cung bậc cảm xúc khác nhau với 5 phần "Khúc dạo đầu mùa xuân", "Văn", "Thơ", "Nhạc", "Họa". Tại đây, bạn đọc được quay về những ngày xưa cũ, hồi tưởng không khí đón tết ở làng quê Bắc Bộ; tìm hiểu những bài hát về mùa xuân nổi tiếng như: Cánh én tuổi thơ (Phạm Tuyên), Ru em từng ngón xuân nồng (Trịnh Công Sơn), hay khám phá thêm về phong tục bắt vợ trong lễ hội mùa xuân của đồng bào miền núi phía Bắc... 

Người đọc sẽ gặp lại những cái tên đã trở nên quen thuộc: Nguyễn Thị Thu Huệ, Ma Văn Kháng, Hồ Anh Thái, Phan Thị Vàng Anh... cả những cái tên mới hơn nhưng cũng đã ít nhiều ghi dấu trong lòng bạn đọc: Huỳnh Trọng Khang, Hiền Trang... Ấn phẩm còn có phần minh họa của Hoàng Phượng Vỹ, Quyên Thái, Đào Hải Phong, Ngô Xuân Khôi, Đặng Xuân Hòa, Kim Duẩn... cùng nhiều họa sĩ khác.

Nhà xuất bản Kim Đồng cho ra mắt ấn phẩm dành cho thiếu nhi mang tên Nhâm nhi Tết với sự tham gia của các cây bút nhiều thế hệ. Đây là tuyển tập truyện, thơ cùng những bài giới thiệu về âm nhạc, hội họa có chủ đề xuân và Tết, được sắp đặt trong bốn góc: Góc đọc Tết, Góc thưởng thức, Góc Tết xưa và Góc khám phá. 

Tại ấn phẩm này, độc giả sẽ được thưởng thức những câu chuyện mùa xuân ấm áp của các tác giả Xuân Quỳnh, Trần Hoài Dương, Lý Lan, Kim Hoà, Rosita Nguyễn; nghe những lời thơ xuân đẹp đẽ của Nguyễn Vĩnh Tiến, Hoài Khánh, Thuỵ Anh; "nếm" món mứt của tác giả Gianni Rodari - "ông Bụt" của văn học Ý; hay dự bữa "pặc-ti" khoai mì với nhóm "siêu lầy lội" ở Xóm Om Xòm của Hoàng Giang... 

Trong khi đó, Thái Hà Books cùng Tạp chí Xưa và Nay ra mắt cuốn sách Tết Việt, cung cấp cho bạn đọc những góc nhìn đa chiều Tết từ Bắc vào Nam đến các vùng lân bang Việt Nam. Cuốn Tết Việt hướng vào những nghi lễ, phong tục ngày Tết Nguyên đán ở nước ta với mong muốn đi tìm những phong tục mang bản sắc Việt Nam để bảo tồn và phát huy.

Nhóm Cánh Cam Books kết hợp với Nhà Xuất bản Phụ nữ Việt Nam tham gia mùa sách Tết với cuốn sách tranh Xóm rồng đón Tết, để độc giả bước vào thế giới các bạn rồng đáng yêu Mũi Tịt, Thò Lò, Răng Sứt, Núng Nính, Xí Muội… tìm hiểu văn hóa Việt. Ở cuốn Tết trong tim mình của thương hiệu sách thiếu nhi Lionbooks, vẻ đẹp mỗi vùng miền của Việt Nam được tái hiện sinh động, thể hiện tinh thần của Tết Việt với nhiều thật nhiều sự độc đáo và đa dạng của các cộng đồng dân tộc, nhiều địa hình: từ miền núi hùng vĩ, đến miền biển bao la, đến cao nguyên rực rỡ và đồng bằng sôi động. 

Đinh Tị Books cho ra mắt bộ sách Đọc sách ngày xuân - Quây quần đón Tết, gồm 3 cuốn: Truyện cổ tích hay nhất về Tết (những câu chuyện cổ tích thú vị và hấp dẫn về Tết); Thơ Tết dành cho thiếu nhi (gồm các bài thơ vui tươi, vần điệu kết hợp cùng những bức tranh minh họa sinh động, rực rỡ); Tết ấm áp yêu thương (những tác phẩm thú vị, nhân văn, mang đậm màu sắc Tết).

Các nhà xuất bản e dè do sức tiêu thụ sách Tết giảm sút?

Trao đổi với Dân Việt, dịch giả Nguyễn Tuấn Bình - ông chủ của đơn vị Bình Bán Books (một trong những trang bán sách tốt nhất trên nền tảng mạng xã hội) cho rằng: "Thị trường sách Tết năm nay sụt giảm về chất và lượng so với những năm trước. Quãng từ 2020 - 2023, nhiều đơn vị làm sách Tết, đa dạng và phong phú. Nhưng năm nay, nổi bật nhất chỉ có 3 đơn vị truyền thống Công ty sách Đông A (Sách Tết), NXB Kim Đồng (Nhâm nhi Tết) và Thái Hà Books (Tết Việt)... Trong đó Đông A và Kim Đồng đã nhiều năm kiên trì làm sách Tết, giữ vững thương hiệu và phong cách nên vẫn độc giả vẫn hào hứng mua như "một thói quen" ngày Tết. 

"Tới thời điểm này, hai đầu sách là Sách Tết (Công ty sách Đông A) và Nhâm nhi Tết (NXB Kim Đồng) đều bán tốt nổi bật so với các đầu sách khác ra cùng thời điểm. Thương hiệu và phong cách sản phẩm đã định hình ổn định, độc giả cũng đã quen thuộc với các ấn bản đó. Các đơn vị làm sách giữ "phong độ" với ấn bản đẹp, đặc biệt là tập hợp nhiều cây bút nổi bật đương thời cùng với tranh minh hoạ ấn tượng. Đó là điều giữ chân người đọc mua những "món quà" này ngày Tết" - ông Nguyễn Tuấn Bình nhận định.

Ông Nguyễn Tuấn Bình cũng cho rằng, lý do các ấn phẩm sách Tết trở nên ít phong phú là bởi sức tiêu thụ thị trường sách năm 2023 giảm mạnh (bằng 60% năm 2022) nên các đơn vị có phần e dè. Trong khi đó, sách Tết có tính thời điểm, chỉ bán tốt 1-2 tháng trước Tết, cũng bởi vậy nhiều đơn vị không mạo hiểm. 

"Điều này cũng tạo ra mặt tích cực là những cuốn sách kém chất lượng, dạng "thức ăn nhanh" không còn xuất hiện trên thị trường. Giai đoạn năm 2020 - 2023, không ít đơn vị đầu tư nhiều vào mẫu mã (trông như một hộp quà) nhưng ít đầu tư nội dung. Tuy vậy, chỉ qua một năm độc giả đã biết và khó trụ lại thị trường", ông Nguyễn Tuấn Bình cho biết.

Có thể thấy, sách Tết là nét văn hóa đẹp trong những ngày xuân. Đây không chỉ là món quà trang nhã, ấn tượng mà còn lưu giữ những nét đẹp văn hóa độc đáo, các tác phẩm về ngày Tết đặc sắc của người Việt. Sự trở lại của sách Tết trong 5 năm gần đây là điều đáng mừng với thị trường sách, tuy nhiên những sụt giảm về mặt tiêu thụ cũng là thách thức lớn với các nhà xuất bản, đòi hỏi những ý tưởng mới trong cách thể thể hiện, cả về nội dung và hình thức.

×