Gần trưa ngày 6/5/1884, Ulysses S. Grant bước vào văn phòng công ty môi giới chứng khoán của mình ở Phố Wall như một người đàn ông giàu có. Vài giờ sau, ông đi ra trong bộ dạng của một kẻ bần cùng.

Do dính vào một mạng lưới kinh doanh đa cấp, được điều hành bởi một đối tác làm ăn vô đạo đức là Ferdinand Ward, công ty đầu tư của Grant đã ngay lập tức sụp đổ, xóa sạch số tiền dành dụm cả đời của ông. "Khi đi vào trung tâm thành phố sáng nay, tôi đã nghĩ mình đáng giá rất nhiều tiền, còn lúc này tôi không ngờ rằng mình chỉ có một đô-la", người anh hùng của cuộc Nội chiến Mỹ than thở với một bạn học cũ ở West Point.

Trong lúc đang vật lộn với cảnh phá sản, mùa hè năm đó Grant còn bị những cú nhói đau khó chịu trong cổ họng. Cuối cùng khi đến khám bác sĩ vào tháng Mười, ông được biết mình bị ung thư vòm họng và lưỡi, căn bệnh vô phương cứu chữa và có thể là sản phẩm của thói quen hút tới 20 điếu xì gà mỗi ngày.

Trên thực tế, Grant không xa lạ với những bất hạnh tài chính. Trước cuộc Nội chiến Mỹ, ông chỉ là một nông dân nghèo, sống trong một căn nhà gỗ và bán củi trên đường phố St. Louis để kiếm sống. Sau khi rời Nhà Trắng, Grant chi tiêu quá đà cho chuyến đi 2 năm vòng quanh thế giới đến nỗi con trai ông phải gửi "tiếp tế" cho ông 60.000 USD để tiếp tục hành trình. Tuy nhiên, lúc này khi đang đối mặt với viễn cảnh kinh hoàng là chết đi và biến bà vợ Julia thành một góa phụ không xu dính túi, vị tướng dũng cảm trong Liên minh miền Bắc đã phải đã thực hiện một nhiệm vụ cuối cùng để cứu gia đình mình khỏi cảnh bần cùng.

Mất hết gia sản, nhưng Grant vẫn giữ được một tài sản quý báu, đó là hồi ức tuyệt vời của ông về những vinh quang trong quá khứ. Ẩn sau gương mặt trầm mặc của Grant là một người kể chuyện đầy cuốn hút, thường mua vui cho những người bạn như Mark Twain bằng những mẩu chuyện chiến tranh và chính trị.

Trong nhiều năm, Mark Twain không ít lần gợi ý Grant nên chấp bút cho cuốn hồi ký về cuộc đời mình. Nhưng chỉ đến lúc trở thành người nghèo khổ, cựu tổng thống Mỹ mới đồng ý kiếm tiền từ sự nổi tiếng của ông. Về phần mình, sau một loạt khoản đầu tư thất bại, nhà văn Mark Twain lúc đó cũng nợ nần chồng chất, đã xúc tiến để Grant ký hợp đồng với nhà xuất bản mà ông mới thành lập, tạm trao cho người hùng cuộc Nội chiến Mỹ tấm séc 1.000 USD để trang trải chi phí sinh hoạt.

Trong lúc chạy đua với thời gian để chống chọi căn bệnh ung thư, Grant đã thể hiện kỹ năng viết tuyệt vời về chủ đề quân sự, ông viết tới 10.000 từ mỗi ngày. "Grant đã 'cày' cuốn hồi ký của mình với cùng tinh thần và sự quyết tâm như khi ông đang trên chiến trường thời Nội chiến", ông Chernow, Giám đốc sản xuất serie tài liệu "Grant" của trang History, nói.

Ulysses Grant thực sự tỉ mỉ và hệ thống, một người chính xác và trung thực. Trong nhà của mình, Grant cất giữ rất nhiều sắc lệnh và bản đồ giúp ông tái tạo những trận chiến nổi tiếng nhất với sự trung thực đến từng phút. Cả trong chiến tranh lẫn trên trang giấy, Grant có khả năng tuyệt vời dốc toàn bộ năng lượng của mình để theo đuổi một mục tiêu duy nhất.

Grant đã khiến Mark Twain kinh ngạc với không chỉ số lượng, mà cả chất lượng tác phẩm. "Grant tự hào về kỹ năng viết của mình. Những sắc lệnh thời chiến của ông nổi tiếng về tính chính xác và kinh tế. Ông đã tự viết toàn bộ các bài diễn văn với tư cách tổng thống – điều không thể tưởng tượng được thời nay", ông Chernow nói.

Grant đã viết bản thảo cuốn hồi ký cho đến khi bàn tay ông trở nên quá yếu ớt vào mùa Xuân năm 1885. Ông buộc phải thuê người tốc ký. Tuy nhiên, tình trạng sức khoẻ của ông đã xấu đi đến mức cả nói cũng khó khăn. Nghe lời khuyên của bác sĩ, Grant quyết định chuyển tới khu nghỉ dưỡng Adirondack ở phía bắc Saratoga Springs để được sống trong không gian vùng núi tinh khiết. Trong một ngôi nhà trên sườn núi McGregor, Ulysses Grant đã bắt đầu nỗ lực cuối cùng để hoàn thành cuốn sách của mình.

Hứng chịu cơn đau dữ dội mỗi lần nuốt, Grant không thể dùng thức ăn đặc. Cơ thể ông khô héo đi mỗi ngày. Giọng nói sang sảng từng chỉ huy ba quân nay chỉ có thể thốt ra vài tiếng thì thầm. Các bác sĩ cho Grant dùng morphine với những liều nhỏ chỉ đủ giữ cho đầu óc ông minh mẫn khi viết. Họ lau cổ họng bệnh nhân bằng cocaine để giảm đau tại chỗ và tiêm rượu mạnh dưới da khi những cơn ho khủng khiếp hành hạ ông.

Vượt qua tất cả, Grant kiên trì mài giũa bản thảo của mình, bổ sung các trang mới và xem qua bản in thử tập đầu tiên những khi ngồi trên hiên nhà, trùm kín chăn cùng một chiếc khăn quàng ôm lấy khối u ở cổ giờ đã to bằng hai nắm đấm. Khi giọng nói cuối cùng cũng bỏ rơi ông, Grant viết nguệch ngoạc những suy nghĩ của mình bằng bút chì trên những mẩu giấy nhỏ.

Khi đến thăm Grant tại ngôi nhà tranh, nhà văn Mark Twain đã mang đến một tin tốt lành rằng 100.000 bản hồi ký của ông đã được đặt hàng trước. Grant nhẹ nhõm biết rằng ông đã thành công trong nỗ lực đảm bảo cho vợ Julia và các con một sự an toàn tài chính. "Lúc đó, Grant hiểu rằng đây sẽ là một thành công. Giống như trong một trận chiến, đó là khoảnh khắc ông biết gió đã đổi chiều", nhà nghiên cứu Ben Kemp, Giám đốc Khu di tích lịch sử Grant Cottage, nói.

Cuối cùng Grant gác bút vào ngày 16/7/1885 sau khi hoàn thành cuốn sách hơn 365.000 từ trong vòng chưa đầy một năm. "Bây giờ tôi không nên làm gì nữa, không lúc nào khác tôi sẵn sàng để ra đi hơn lúc này", ông viết. Bảy ngày sau, mạch máu của Grant rung lên, rồi lặng đi mãi mãi.

Về phần mình, huy động một đội ngũ nhân viên bán hàng đi đến từng nhà, Mark Twain đã bán được hơn 300.000 bản "Hồi ký Cá nhân của Ulysses S. Grant". Bộ sách gồm hai tập thậm chí còn bán chạy hơn tác phẩm mới nhất của Twain, "Adventures of Huckleberry Finn" (Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn). Kết quả là bà Julia Grant nhận được 450.000 USD tiền bản quyền, tương đương 12 triệu USD ngày nay.

Hồi ký của cựu Tổng thống Mỹ Ulysses Grant không chỉ là một thành công thương mại, mà còn là một tác phẩm văn học. Mặc dù Grant đã bỏ qua những tranh cãi về nhiệm kỳ tổng thống của ông hoặc các vấn đề cá nhân nhạy cảm như uống rượu, nhiều học giả coi cuốn tự truyện là hồi ký tuyệt vời nhất từng được một tổng thống Mỹ chấp bút và có lẽ là cuốn hồi ký quân sự quan trọng nhất bằng tiếng Anh.

×