Từ những vụ tấn công drone đầu tiên...

Ngày 22/6/2022, chỉ 4 tháng sau khi quân đội Nga tiến hành cuộc chiến tại Ukraine, Kiev đã bất ngờ chuyển thế chủ động. Hai chiếc drone mang chất nổ bay hơn 160 km từ vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát đã tấn công nhà máy lọc dầu Novoshakhtinsk ở tỉnh Rostov, Nga.

Thiệt hại ban đầu không lớn, nhưng nó mở ra một hướng đi mới cho Ukraine: Tấn công vào xương sống kinh tế của Nga bằng chiến tranh drone.

Đến cuối năm 2024 và đầu 2025, hàng loạt cuộc tấn công drone của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu Nga đã khiến sản lượng xăng dầu của nước này giảm đến 10%. Điều này kéo theo hệ lụy lớn đối với hậu cần quân sự và xuất khẩu của Nga.

“Những hệ quả dây chuyền này sẽ bào mòn khả năng chống chịu về kinh tế của Nga, làm tăng chi phí vận hành và phơi bày sự mong manh của nền kinh tế chiến tranh phụ thuộc vào năng lượng của nước này”, bà Olena Lapenko, chuyên gia tại DiXi Group ở Kiev nhận định.

Drone tầm xa: Ác mộng của ngành dầu mỏ Nga

Các drone tấn công của Ukraine ngày càng có tầm bay xa – lên tới 1.600 km – cho phép họ nhắm tới các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga. Đây là bằng chứng rõ ràng cho thấy Ukraine có thể làm tổn thương những bộ phận then chốt nhất trong nền kinh tế chiến tranh của Nga.

Đến tháng 3/2025, tình hình căng thẳng đến mức Moscow chấp nhận tạm dừng tấn công vào cơ sở năng lượng Ukraine nếu Kiev ngừng đánh vào các nhà máy lọc dầu của họ.

Thỏa thuận ngừng tấn công năng lượng kéo dài từ 18/3 đến 18/4. Dù hết hiệu lực, cả hai bên vẫn chưa nối lại các cuộc không kích vào hạ tầng năng lượng của nhau – một dấu hiệu cho thấy hiệu quả răn đe của drone Ukraine.

Tuy nhiên, khi đàm phán hoà bình sụp đổ, lệnh đình chiến năng lượng cũng có thể tan vỡ, điều này cho phép Ukraine mở rộng chiến dịch drone với quy mô cũng như mức độ phá hoại lớn hơn và có thể xoay chuyển cục diện chiến tranh.

“Nếu không có thỏa thuận ngừng tấn công vào lĩnh vực năng lượng, Kiev sẵn sàng đánh thẳng vào các nhà máy lọc dầu Nga", cựu tướng Mỹ Ben Hodges nhận định.

Cuộc cách mạng drone: Từ máy bay thể thao đến vũ khí chiến lược

Không sở hữu máy bay ném bom hạng nặng hay tên lửa hành trình tầm xa như Nga, Ukraine đã tận dụng lĩnh vực công nghệ robot và ngành hàng không dân dụng trong nước để phát triển drone chiến đấu.

Hãng Ukrspecsystems ở Kiev đã chế tạo drone tấn công đơn giản, rẻ tiền nhưng hiệu quả và dễ nâng cấp. Hãng Aeroprakt chuyển đổi mẫu máy bay thể thao A-22 thành drone cảm tử có tầm bay 1.300 km.

Ngoài ra, Ukraine còn sử dụng tên lửa hành trình của Anh và Pháp, biến tên lửa phòng không S-200 thành vũ khí tấn công mặt đất, sử dụng tên lửa Neptune do trong nước sản xuất để tăng cường hoả lực.

Lực lượng drone của Ukraine đã nhiều lần xuyên thủng hệ thống phòng không Nga để tấn công căn cứ, kho hậu cần, nhà máy công nghiệp và cả bến cảng quân sự của Moscow.

Đổi mục tiêu: Từ kho đạn sang ngành dầu mỏ

Ban đầu, drone Ukraine tập trung phá huỷ các kho đạn Nga, nhưng hiệu quả chiến lược còn hạn chế. Đến cuối năm 2024, chiến lược dần chuyển sang tấn công nhà máy lọc dầu và kho chứa nhiên liệu.

Theo nhóm phân tích Frontelligence Insight, riêng trong tháng 1/2025, hai phần ba số cuộc không kích drone của Ukraine nhắm vào ngành năng lượng Nga.

“Ngành dầu khí Nga tuy rộng lớn nhưng mong manh. Các cuộc tấn công trước tháng 3 đã làm chậm đáng kể khả năng tiếp tế nhiên liệu ra tiền tuyến của Nga”, chuyên gia Aura Sabadus tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA) nhận định.

Tính đến tháng 2, Ukraine đã khiến khoảng 10% công suất lọc dầu của Nga tê liệt. Dù Nga cố gắng sửa chữa, việc đưa các nhà máy này hoạt động trở lại mất hàng tuần đến hàng tháng.

Để ngăn thiếu hụt trong nước, Nga phải cấm xuất khẩu xăng từ 1/3/2024 đến 31/1/2025 – điều này khiến doanh thu của nước này bị ảnh hưởng. Thay vào đó, họ đẩy mạnh xuất khẩu dầu thô, vốn có giá thấp hơn nhiều.

Tổng thiệt hại kinh tế do các cuộc không kích drone Ukraine gây ra với ngành dầu khí Nga ước tính từ 658 đến 863 triệu USD – một con số không nhỏ nhưng vẫn chỉ là một phần rất nhỏ trong tổng thu nhập 189 tỷ USD từ xuất khẩu năng lượng của Nga trong năm ngoái.

Chiến lược tương lai: Đánh vào "trái tim" của nhà máy lọc dầu

Theo Frontelligence Insight, Ukraine có thể nâng mức độ phá hoại nếu tập trung vào các thiết bị cracking – hệ thống tinh vi dùng để xử lý dầu thô. Đây là bộ phận quan trọng và cực kỳ khó thay thế, chủ yếu được sản xuất tại Đức và các nước phương Tây.

Dưới các lệnh trừng phạt, Nga không thể nhập linh kiện thay thế. Một khi các thiết bị này bị phá hủy, việc khôi phục lại dây chuyền lọc dầu sẽ vô cùng tốn kém và kéo dài.

“Sau 6 tháng, các cuộc tấn công của Ukraine mới chỉ gây thiệt hại ở mức hạn chế. Nhưng chúng chứng minh rằng Ukraine có thể tấn công có hệ thống vào trung tâm kinh tế Nga – và có đủ năng lực duy trì chiến dịch đó”, giáo sư Mitchell Orenstein tại Đại học Pennsylvania bình luận.

×