Cập nhật tiêu chí mới với xã, phường sau sáp nhập

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã sẽ làm giảm mạnh số lượng xã, phường hiện có, với tỷ lệ ước tính từ 60% đến 70%. Việc sáp nhập nhằm hình thành các đơn vị hành chính có quy mô lớn hơn, phù hợp với đặc điểm của từng vùng như nông thôn, đô thị, miền núi, hải đảo, biên giới hay khu vực có đông đồng bào dân tộc thiểu số.

Tiêu chí sáp nhập cụ thể theo từng vùng miền:

Tại các xã thuộc miền núi, vùng cao: Diện tích tự nhiên phải đạt từ 200% trở lên và quy mô dân số đạt từ 100% trở lên so với tiêu chuẩn của xã tương ứng quy định tại Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Tại vùng đồng bằng hoặc đô thị: Ngược lại, dân số phải đạt từ 200% trở lên, diện tích đạt từ 100% trở lên so với tiêu chuẩn quy định.

Đối với phường, các mức quy định cũng có sự khác biệt: Phường thuộc thành phố trực thuộc Trung ương phải có dân số từ 45.000 người trở lên.

Phường thuộc tỉnh ở miền núi, vùng cao, biên giới cần đạt tối thiểu 15.000 người.

Các phường còn lại yêu cầu dân số từ 21.000 người trở lên và diện tích tối thiểu 5,5 km².

Riêng các xã thuộc huyện đảo, việc tổ chức phải bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh theo định hướng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Đặc biệt, trong trường hợp sáp nhập từ ba đơn vị hành chính cấp xã trở lên để thành lập một đơn vị mới, thì không cần đánh giá tiêu chuẩn. Quy định này thể hiện sự linh hoạt trong triển khai đề án tại thực địa.

Trường hợp đơn vị hành chính mới không đạt tiêu chuẩn sau sáp nhập và không thuộc diện đặc biệt, Chính phủ sẽ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định, nhằm bảo đảm tính thực tiễn và phù hợp với đặc thù tại từng địa phương trên phạm vi cả nước.

Cấp xã sẽ tổ chức lại bộ máy, nhận thêm quyền từ cấp huyện

Việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã kéo theo yêu cầu tổ chức lại bộ máy chính quyền phù hợp với quy mô và chức năng mới. Theo đề án, mô hình chính quyền hai cấp: tỉnh và xã sẽ được triển khai đồng bộ, trong đó cấp xã sẽ đảm nhiệm thêm nhiều nhiệm vụ trước đây do cấp huyện thực hiện.

Chính quyền cấp xã tiếp tục gồm Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND). HĐND xã có hai ban chuyên trách là Ban Pháp chế và Ban Kinh tế – Xã hội. UBND cấp xã được tổ chức tối đa bốn phòng chuyên môn, tùy thuộc vào đặc điểm cụ thể của từng địa phương.

Các phòng chuyên môn dự kiến gồm:

Văn phòng HĐND và UBND: Phụ trách công tác chung, pháp chế, tiếp dân, giải quyết khiếu nại tố cáo, công tác nội chính và đối ngoại.

Phòng Kinh tế hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị: Quản lý các lĩnh vực kinh tế, tài chính, xây dựng, giao thông, môi trường, phòng chống thiên tai.

Phòng Văn hóa – Xã hội: Phụ trách các lĩnh vực cán bộ, văn hóa, giáo dục, y tế, lao động, truyền thông và khoa học – công nghệ.

Ngoài ra, tại mỗi xã sẽ thành lập Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã làm đầu mối giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, phục vụ trực tiếp người dân, tổ chức và doanh nghiệp.

Với các xã không thuộc diện sáp nhập, có thể không tổ chức phòng chuyên môn, nhưng sẽ bổ sung thêm một Phó Chủ tịch UBND và công chức chuyên trách để bảo đảm năng lực thực thi nhiệm vụ.

Về biên chế, Chính phủ dự kiến giữ nguyên số lượng cán bộ, công chức, viên chức hiện có ở cấp xã và huyện để bố trí cho đơn vị hành chính mới. Sau khi sắp xếp, mỗi xã sẽ có bình quân khoảng 32 biên chế, số lượng cụ thể do UBND cấp tỉnh quyết định. Người hoạt động không chuyên trách cấp xã sẽ không còn được sử dụng như trước đây.

Về chức năng, nhiệm vụ, cấp xã sẽ quản lý toàn diện hơn, bao gồm cả một số nội dung trước đây thuộc thẩm quyền cấp huyện. Cụ thể, chính quyền xã sẽ: Tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật; thực hiện văn bản của cấp trên; Quyết định các vấn đề ngân sách, tài chính trong phạm vi được giao; Ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền; Trực tiếp thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội tại địa phương; Hỗ trợ doanh nghiệp, khuyến khích phát triển nông nghiệp, dịch vụ, du lịch; Quản lý tài sản công, cơ sở hạ tầng, trường học, trạm y tế, thiết chế văn hóa – thể thao.

Cấp xã cũng đảm nhận việc cung ứng các dịch vụ công thiết yếu như cấp nước, xử lý chất thải, vệ sinh môi trường, phòng cháy chữa cháy, cứu hộ cứu nạn… Đồng thời là đầu mối tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính thông qua cơ chế một cửa, một cửa liên thông.

Ngoài ra, chính quyền xã sẽ thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp hoặc ủy quyền từ cấp tỉnh, nhằm bảo đảm hiệu lực điều hành và tính thống nhất trong quản lý nhà nước. Đối với phường thuộc đô thị hoặc xã tại đặc khu hải đảo, chức năng, nhiệm vụ sẽ được điều chỉnh linh hoạt cho phù hợp với điều kiện đặc thù của từng địa phương.

Việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã từ ngày 1/7/2025 là bước chuyển quan trọng trong tiến trình cải cách bộ máy nhà nước. Quy mô lớn hơn, chức năng sâu rộng hơn đồng nghĩa với yêu cầu cao hơn về năng lực quản lý và trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong giai đoạn mới.

×