Vài năm trở lại đây, đồng bào S’Tiêng ở tỉnh Bình Phước đã biết cách “thuần hóa” loại rau rừng này để trồng rau rừng dưới tán cây điều và một số cây trồng khác, tạo sinh kế bền vững.

Tái sinh đặc sản rau rừng

Rau nhíp là rau rừng đặc sản, không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày cũng như dịp lễ hội, lễ, Tết của đồng bào dân tộc thiểu số. 

Đây là loài rau mọc dại phát triển tự nhiên dưới tán cây rừng, mọc quanh năm. Hàng chục năm trước, khi diện tích rừng còn nhiều, đồng bào S’Tiêng ở Bình Phước hay đi vào rừng hái rau nhíp để nấu canh. 

Hiện nay, diện tích rừng có cây rau nhíp mọc còn rất ít hoặc đã trở thành vườn cao su, vườn điều...nhiều hộ tranh thủ nhổ các cây nhỏ về trồng và nhân rộng.

Theo nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số ở Bình Phước, từ lâu, bà con coi rau nhíp là cây thuốc, loại rau siêu sạch vì mọc tự nhiên trong rừng, cho đọt và lá quanh năm, không có sự tác động của bàn tay con người. 

Hiện nay, tại Bình Phước nhất là ở huyện Bù Đăng, huyện biên giới Bù Gia Mập, nhiều gia đình trồng rau nhíp xen dưới tán cây điều, cà phê mà không cần sử dụng bất cứ loại thuốc bảo vệ thực vật nào cây vẫn phát triển tốt quanh năm.

Gia đình ông Điểu Lương (58 tuổi, người S'Tiêng, ngụ xã Đức Hạnh, huyện biên giới Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước) là một trong những người đầu tiên đưa rau nhíp từ rừng về nhà trồng xen trong vườn điều. 

Theo ông Điểu Lương, hồi trước, rau nhíp mọc nhiều nơi trong rừng tùy theo thổ nhưỡng phù hợp. Tuy nhiên, từ khi vườn cao su, vườn điều thay thế rừng, khu vực có rau nhíp chỉ đếm trên đầu ngón tay hoặc chỉ còn trong rừng được nhà nước bảo vệ. 

Ông Điểu Lương cho biết, cây nhíp cho hái rau nhíp là loại cây sống tự nhiên trong rừng, đồng bào thiểu số bản địa từ xa xưa hái thường hái để sử dụng làm canh trong bữa ăn hằng ngày. Vài năm qua, nguồn rau nhíp ngày càng khan hiếm, ông đã tìm ít giống nhổ về trồng thử trong vườn cây điều.

“Ban đầu, gia đình trồng khoảng 50m2. Đến nay, diện tích rau nhíp đã phát triển thêm gần 400m2 xen với cây điều phía sau nhà. Gia đình tôi không phải vào rừng hái rau như trước kia. Diện tích này đủ cung cấp rau sạch cho gia đình hàng ngày để chế biến chung với thịt, cá, đọt mây và một số thực phẩm khác", ông Lương chia sẻ.

Gia đình anh Điểu Noi (37 tuổi) ở thôn Sơn Trung, xã Đức Hạnh (huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước) cũng không phải lo thiếu rau sạch được xem là đặc sản của dân tộc thiểu số bản địa. 

Vườn rau nhíp trồng gần 200m2 dưới tán cây điều của gia đình xanh tốt quanh năm. Vườn rau nhíp đã hơn 10 năm, những hàng cây nhíp tươi mơn mởn, nhiều nhánh, đọt sum suê nhìn rất bắt mắt. 

Anh Điểu Noi cho biết, lúc còn nhỏ, anh hay theo bố vào rừng hái rau nhíp. Qua thực tế, anh nhận thấy rau nhíp phát triển dưới tán cây rất tốt. Bây giờ, đất rừng có rau nhíp rất ít, anh đã tìm thêm nguồn giống về trồng dưới tán cây điều. 

Loại rau rừng đặc sản này chỉ cần tưới đủ nước vào mùa khô, không cần phun thuốc phòng trừ sâu bệnh, nếu có điều kiện bổ sung thêm phân hữu cơ để đất giữ được độ ẩm là cây phát triển rất tốt.

Trồng rau rừng tạo sinh kế cho đồng bào thiểu số

Theo ông Điểu Cường, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Đức Hạnh, huyện biên giới Bù Gia Mập (Bình Phước), vài năm trở lại đây, nhiều hộ gia đình người S’tiêng không chỉ ở địa phương mà nhiều huyện khác đã chủ động trồng xen rau nhíp rừng dưới tán cây điều, cà phê. 

Trong các mô hình xen canh, rau nhíp trồng dưới tán cây điều là một trong những mô hình đặc trưng của người S’Tiêng nơi đây.

“Trước kia, bà con thường xuyên vào rừng để hái rau nhíp phục vụ bữa ăn hàng ngày. Tuy nhiên, những năm gần đây, nguồn rau nhíp khá hiếm. Do đó, bà con đã chủ động tìm nguồn cây giống, ương giống để trồng gần nhà tùy theo diện tích để có rau sạch tại nhà. Đây là cách làm hay giúp cho bà con dân tộc thiểu số có thêm thực phẩm sạch, dồi dào hàng ngày”, ông Điểu Cường chia sẻ.

Tại các ấp, thôn có đồng bào S’Tiêng sinh sống, một số gia đình trồng rau nhíp để bán lá, đọt cho người có nhu cầu. Những vườn rau nhíp rừng “thuần hóa”đã cung cấp thêm món ăn mới lạ cho nhiều nhà hàng trong tỉnh Bình Phước và các tỉnh lân cận.

Anh Chu Văn Vần, chủ quán Đặc sản Tây Bắc ở phường Tân Phú, thành phố Đồng Xoài (Bình Phước) cho biết, hiện nay, rau nhíp là món ăn lạ, được nhiều khách hàng thành thị biết đến. 

Từng sống ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khi mở quán, anh đã liên hệ và thu mua từ nguồn các hộ đồng bào thiểu số ở Bù Đăng hay Bù Gia Mập. 

Rau rừng đặc sản này có thể chế biến thành các món luộc, xào hoặc nhúng lẩu cùng thực phẩm khác. Thông thường, anh mua rau nhíp từ vườn của bà con với giá khoảng 80.000 đồng/kg. Đặc biệt, đây là loại rau đặc sản của đồng bào S’tiêng nên rất được khách hàng ưa chuộng ”.

 Trước tiềm năng của rau nhíp rừng, các địa phương khuyến khích đồng bào dân tộc thiểu số phát triển, nhân rộng loại rau rừng này.

“Rau nhíp là loại cây rừng nên khả năng sinh tồn rất cao. Bà con có thể tận dụng những nơi đất vườn điều, đất có đồi dốc cao để trồng sử dụng cho bữa ăn hàng ngày. Mô hình rau nhíp nếu được nhân rộng sẽ có tiềm năng lớn để cung cấp lượng lớn cho nhà hàng, dịch vụ ăn uống có nhu cầu và mang lại nguồn thu thêm cho người dân. Địa phương mong muốn các cấp chính quyền hỗ trợ giống, kỹ thuật cũng như về vốn để bà con có điều kiện mở rộng diện tích”, ông Điểu Cường, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Đức Hạnh chia sẻ.

Hiện nay, rau nhíp cùng đọt mây, cơm lam, canh thụt đã trở thành món ăn đặc sản nổi tiếng tạo nên “thương hiệu” về ẩm thực ở vùng đất đỏ miền Đông Bình Phước. 

Sự kết hợp hoàn hảo giữa rau nhíp và các thực phẩm khác đã tạo nên sức hấp dẫn cũng như dân dã của món ăn này. Nếu người dân đầu tư phát triển diện tích, nâng cao sản lượng sản phẩm, có nơi tiêu thụ ổn định sẽ không dừng lại ở phục vụ bữa ăn trong gia đình mà còn cung cấp cho thị trường trong, ngoài tỉnh, mang lại sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo.

×