Bình luận
0
Là Trạng nguyên triều Mạc nhưng sau lại làm quan triều Lê, Nguyễn Thiến không chỉ là người bạn tâm giao của Trạng Trình, mà còn là viễn tổ của thi hào Nguyễn Du.
Đình làng Canh Hoạch, xưa thuộc phủ Thanh Oai (nay là làng Canh Hoạch, xã Dân Hòa, huyện Thanh Oai, thuộc TP Hà Nội)
Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Nguyễn Thiến sinh năm nào không rõ, chỉ biết ông mất năm 1557 tại Thanh Hoa. Sinh thời, ông được nhà Mạc phong là Thư quận công, rồi Thượng thư. Tuy nhiên, gần đây phát hiện một số nguồn sử liệu cho rằng ông sinh năm 1495.
Nguyễn Thiến quê nội ở làng Tảo Dương, quê ngoại làng Canh Hoạch thuộc phủ Thanh Oai (làng Canh Hoạch, xã Dân Hòa, huyện Thanh Oai, thuộc TP Hà Nội). Ông đỗ Trạng nguyên khoa Nhâm Thìn, năm Đại Chính thứ ba (1532) triều vua Mạc Thái Tông, và từng được phong giữ chức Thượng thư bộ Lễ.
Làng Canh Hoạch có Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng cũng là bác của Nguyễn Thiến. Mẹ ông là Nguyễn Thị Hiền giỏi giang, xinh đẹp lại thi thư quý phái.
Bà làm vợ của công tử Nguyễn Doãn Toại, con trai Thám hoa Nguyễn Doãn Địch. Việc Nguyễn Doãn Toại làm chồng Nguyễn Thị Hiền và chết ngay trong đêm đó, sau này được người đời truyền tụng khá ly kỳ, khó tin.
Cuộc tình duyên này cho bà Hiền một con trai là Nguyễn Thiến. Ông ngoại của Nguyễn Thiến là Tiến sĩ Nguyễn Bá Ký (khai khoa làng Canh Hoạch).
Ông nội Nguyễn Thiến là Nguyễn Doãn Địch, quê gốc là thôn Tảo Dương, sang cư trú ở Canh Hoạch từ lâu. Khi Nguyễn Thiến lên 6 tuổi đã được mẹ cho theo học bác ruột là Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng.
Trạng nguyên Nguyễn Thiến đỗ và làm quan triều Mạc, nhưng sau phải theo triều Lê. Ảnh minh họa: IT.
Một số nguồn sử liệu cũng cho rằng, Nguyễn Thiến là bạn học của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ông rất quý trọng, tin phục và giao du thân tình với Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Ông được Trạng Trình đánh giá là người “thành tín, chính trực, hiểu biết nhiều”. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã từng ở nhờ nhà Nguyễn Thiến và làm thầy dạy cho Nguyễn Quyện (con trai Nguyễn Thiến) trước khi đỗ Trạng nguyên năm Ất Hợi (1535).
Nguyễn Thiến được nhà Mạc trọng dụng. Ông cùng Thái tể Lê Bá Ly là thông gia. Sau khi vua Mạc Đăng Doanh mất (1540), Thượng hoàng Mạc Đăng Dung đau buồn mà chết (1541), vua Mạc Phúc Hải cũng chết yểu (1546). Nhà Mạc biến loạn, nội bộ lục đục.
Năm 1550, Thái tể Lê Bá Ly mâu thuẫn với cha con sủng thần Phạm Quỳnh - Phạm Dao và bọn Nguyễn Văn Thái, Đặng Văn Trị... từ ngấm ngầm đến chia rẽ, đối địch. Thượng thư Nguyễn Thiến đứng về phía Thái tể Bá Ly. Khiêm vương Mạc Kính Điển phụ chính đại thần lo phe phái mạnh của Mạc Chính Trung và có ơn với nhà Phạm Quỳnh nên không làm chủ được chính sự.
Trong khi tình hình phe phái lục đục, vua Mạc Phúc Nguyên còn trẻ lại tin lời xúc xiểm của loạn thần. Cha con Phạm Quỳnh, Phạm Dao bất ngờ đưa quân cấm vệ đến vây dinh Thái tể Lê Bá Ly và Thượng thư Nguyễn Thiến. Hai ông trốn thoát đã đem binh Sơn Tây và Kinh Bắc về đánh lại quân của Phạm Quỳnh và Phạm Dao.
Vua Mạc Phúc Nguyên trốn ra ngoài thành và xuôi thuyền bí mật về Kinh Dương để gặp Mạc Kính Điển. Trong tình thế cấp bách, Lê Bá Ly và Nguyễn Thiến đã không kịp hỏi kế Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mà vội dẫn gia quyến đi suốt đêm trốn vào ải Thanh Hóa xin hàng nhà Lê.
Trong các con đi theo có Nguyễn Quyện và nhiều người đang làm tướng triều Mạc như Lê Khắc Thận, Nguyễn Miễn... Mỗi người đem hơn trăm quân bản bộ.
Khu lăng mộ bác cháu Trạng nguyên Nguyễn Đức Lượng - Nguyễn Thiến.
Quân Mạc thua chạy, Trịnh Kiểm chiếm được kinh thành nhưng lường được binh lực nhà Mạc còn mạnh, trong khi vùng đất căn bản của Nam triều đang để ngỏ nên đã kéo quân vào lại Thanh Hoa.
Nguyễn Bỉnh Khiêm vì nhà Mạc đã làm bài thơ gửi cho Nguyễn Thiến với ý thuyết phục ông trở về với nhà Mạc. Trong đó có câu: Cố ngã tồn cô duy nghĩa tại/ Tri quân xử biến khá cam tâm…/Vận chuyển nhất chu ly phục hợp/Tràng giang khởi hữu hạn đông nam.
Nghĩa là: Ta giúp con côi vì nghĩa trọng/ Ông khi xử biến khá cam lòng…/Vận chuyển một vòng tan lại hợp/Trường giang đâu có hạn đông nam.
Nguyễn Thiến xem thư, trong lòng cảm thấy bứt rứt. Năm 1557, cả Lê Bá Ly và Nguyễn Thiến cùng mất ở Thanh Hoa. Các con ông là Nguyễn Quyện, Nguyễn Miễn đã cùng nhau trở về theo lại nhà Mạc và Nguyễn Quyện trở thành danh tướng dưới quyền Mạc Kính Điển – phụ chính đại thần giỏi của vua Mạc Phúc Nguyên.
Việc Nguyễn Quyện trở về hàng Mạc đã góp phần tạo nên nhiều thắng lợi to lớn của Bắc triều trong cuộc chiến với phe Lê – Trịnh. Trong sự kiện tướng Nguyễn Quyện về hàng nhà Mạc có vai trò thuyết phục quan trọng của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Năm 1557, Tuyên Tông Mạc Phúc Nguyên biết Nguyễn Quyện là tướng tài nhà Lê - Trịnh nên lấy làm lo ngại, hỏi kế của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trạng Trình đã xin vua Mạc mang theo một trăm tráng sĩ sai đi phục sẵn ở bờ Bắc sông và gửi thư mời anh em Nguyễn Quyện, Nguyễn Miễn sang bên thuyền để cùng uống rượu, nói chuyện tâm tình.
Nhờ uy tín của Trạng Trình cộng với ơn thầy dạy là Nguyễn Bỉnh Khiêm nên tháng 8/1557, Nguyễn Quyện và Nguyễn Miễn nghe lời rủ nhau trốn khỏi nhà Lê về với nhà Mạc. Sự trở về của hai anh em Nguyễn Quyện làm Mạc Tuyên Tông và Khiêm Vương Mạc Kính Điển rất vui mừng.
Mạc Kính Điển gả con gái Ngọc Tỷ cho Nguyễn Quyện và Ngọc Điểm cho Nguyễn Miễn. Mạc Tuyên Tông cũng phong cho Nguyễn Quyện tước Văn Phái hầu, Nguyễn Miễn làm Phù Hưng hầu.
Ngôi đình làng Canh Hoạch gọi là đình Vác, còn có tên nữa là đình Đụn, một ngôi đình với kiến trúc thời Lê - Mạc. Cách đình không xa, có nhà thờ Trạng nguyên cũng là nhà thờ họ Nguyễn có ba nhà khoa bảng lớn là: Bá Ký, Đức Lượng và Khuông Lễ.
Trong nhà thờ này còn có đôi câu đối (tạm dịch): “Cậu Trạng nguyên, cháu Trạng nguyên, khoa danh đỗ đầu sáng danh sử sách/ Cha Tiến sĩ, con Tiến sĩ, tám đời quyền quý phúc ấm đầy nhà”. Ngoài nhà thờ Trạng nguyên, ở Canh Hoạch có nhà sắc - còn gọi là Đình sắc, tọa lạc trên nền nhà cũ của bà Hiền thân mẫu Trạng nguyên Nguyễn Thiến.
Nam Dương hầu Nguyễn Nhiệm (cháu nội Nguyễn Thiến) vào Tiên Điền ẩn cư và lập ra họ Nguyễn Tiên Điền. (Ảnh: Thi hào Nguyễn Du là hậu duệ đời thứ 8 của Trạng nguyên Nguyễn Thiến).
Thoạt đầu Đình sắc được dân làng dựng lên để quản giữ những đạo sắc vua phong cho các vị Thành hoàng làng. Về sau, thành là nơi thờ danh tướng Nguyễn Quyện và là nơi ghi giữ công tích của gia tộc Trạng nguyên Nguyễn Thiến.
Sách “Nhị Khê Nguyễn thị thế phả” và một số nguồn sử liệu ghi Nguyễn Thiến là viễn tổ của thi hào Nguyễn Du. Con trai thứ của Trạng nguyên Nguyễn Thiến là Phù Hưng hầu Nguyễn Miễn. Con trai thứ ba của Nguyễn Miễn là Nam Dương hầu Nguyễn Nhiệm, năm 1601 đã tụ binh ở vùng Hoàng Giang (Ninh Bình) để chống lại nhà Lê.
Thất bại, Nguyễn Nhiệm chạy vào ẩn cư ở Tiên Điền và là tổ của họ Nguyễn ở Tiên Điền. Về Đình sắc có liên quan đến hai người con gái của danh tướng Nguyễn Quyện. Người chị là Nguyễn Thị Nguyệt đoan trang tươi đẹp, được tấn phong Hoàng hậu của Mạc Mậu Hợp. Người em là Nguyễn Thị Niên, làm vợ Quận công Bùi Văn Khuê.
Nhưng khi thấy bà Nguyễn Thị Niên dung nhan mỹ lệ, vua Mạc Mậu Hợp liền yêu mê và có ý nài hoa ép nguyệt. Bùi Văn Khuê đã phải đưa vợ và một số thủ hạ vào giữ đất Ninh Bình, rồi cho con là Bùi Văn Nguyên vào Thanh Hóa xin quy thuận nhà Lê.
Vua Lê và chúa Trịnh Tùng chưa thực tin, cho tướng Phan Ngạn ra quản thúc vợ chồng Bùi Văn Khuê. Rồi Phan Ngạn lại mê mẩn trước sắc đẹp của bà Niên, đã lập mưu giết ông Khuê và ép bà làm vợ mình. Bà Niên xin làm tuần chay tế chồng cũ rồi mới dám lấy chồng mới.
Và đêm đó trên sông Gián Khẩu, sau tuần chay, Phan Ngạn xuống thuyền bà Niên đúng như bà trù liệu. Có hiệu lệnh, thủ hạ của bà giết chết Phan Ngạn. Bày rượu tế chồng xong, bà Niên bảo đưa thuyền ra vực Bông, chỗ sâu nhất khúc sông Gián rồi trẫm mình tự vẫn.
Người chị Nguyễn Thị Nguyệt, sau bị quân của Trịnh Tùng bắt, rồi chết ngày 25 tháng 11 năm 1592… Hiện ở Đình sắc có đôi câu đối chữ Nôm: “Bến Gián nhô lên gươm tiết nghĩa/ Vực Bông gieo xuống gánh cương thường”.
Một người tài nữ nữa là em ruột của tướng Nguyễn Quyện, bà Nguyễn Thị Ngọc Cẩm, hiệu là Nữ chúa Huệ Lan, dân chúng gọi bà là Bà Chúa Thuận. Là vợ Chúa Trịnh, bà có uy thế lập bàn thờ Nguyễn Quyện ngay nơi Đình sắc.
Như vậy, Đại thi hào Nguyễn Du là hậu duệ đời thứ 8 của Trạng nguyên Nguyễn Thiến. Tính từ đời Nguyễn Thiến trở đi, gia tộc họ Nguyễn tổ làng Canh Hoạch liên tục thi đỗ, làm quan hoặc trở thành các tướng lĩnh lẫy lừng thời loạn.
Nguyễn Thiến qua đời năm 1557 đời vua Lê Anh Tông, thọ 63 tuổi. Ông có hiệu là Cảo Xuyên, là danh sĩ có tiếng thế kỷ 16. Ông đỗ Trạng nguyên trước Nguyễn Bỉnh Khiêm một khoa – và là hai người bạn văn chương tâm đắc. Tác phẩm của ông còn lại 16 bài thơ chép trong sách “Toàn Việt thi lục”.
Với tổng mức đầu tư hơn 4.900 tỷ đồng, tuyến đường từ thành phố Thái Bình (tỉnh Thái Bình cũ) kết nối với trung tâm tỉnh Hưng Yên (mới) là dự án giao thông trọng điểm của tỉnh. Con đường kết nối thành phố Thái Bình cũ với Trung tâm tỉnh Hưng Yên mới, góp phần hoàn thiện hạ tầng, thúc đẩy liên kết vùng, tạo hành lang kinh tế mới kết nối các khu công nghiệp, đô thị trong và ngoài tỉnh.
Sau khi clip "vượt ẩu" của một tài xế xe tải được gửi đến Cục CSGT (Bộ Công an), lãnh đạo Cục CSGT, Phòng CSGT Công an tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo Trạm CSGT Mađaguôi xác minh, xử lý theo quy định.
Chia sẻ
Hà Nội đang trải qua đợt nắng nóng kéo dài gay gắt, khiến nhu cầu sử dụng điện, đặc biệt là cho các thiết bị làm mát tăng vọt. Theo ghi nhận của Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội (EVNHANOI), công suất tiêu thụ điện trên toàn thành phố đã chạm mốc cao nhất từ trước tới nay, đạt 5.988 MW vào lúc 13h20 ngày 04/08/2025.
Chia sẻ
Phường Cửa Nam (TP Hà Nội) khẳng định không có chuyện "thí điểm cấm xe xăng" như thông tin trên mạng.
Chia sẻ
Thảm họa hạt nhân lớn nhất trong lịch sử loài người xảy ra tại Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl nằm ở phía bắc của Ukraine.
Chia sẻ
Tehran tuyên bố sẽ có phản ứng cứng rắn, dứt khoát nếu các nước châu Âu kích hoạt cơ chế “snapback” - điều khoản khôi phục trừng phạt theo Nghị quyết 2231 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Chia sẻ
TP.HCM là nơi được tập đoàn khách sạn toàn cầu IHG chọn để tung ra 1 thương hiệu quốc tế mới vì những ưu thế của trung tâm kinh tế được nhiều du khách trong và ngoài nước biết đến.
Chia sẻ
Tổng kết thực hiện Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021 - 2025, UBND TP.HCM cho rằng, tội phạm mua bán người giảm về số vụ, nhưng tính chất phức tạp hơn nhiều.
Chia sẻ
Mới đây, trong cuộc trò chuyện với sư Minh Niệm, Nghệ sĩ Ưu tú Thành Lộc đã có những chia sẻ xúc động và chân thành về hành trình nghệ thuật lâu bền của mình.
Chia sẻ
SHB Đà Nẵng chiêu mộ tiền đạo Bỉ cao 1m86, từng khoác áo Everton; Lionel Messi nghỉ thi đấu trong bao lâu? PVF-CAND tự tin sẽ trụ vững tại V.League 2025/2026; Tottenham nhắm Rodrygo thay Son Heung-min; Tiền đạo Nguyễn Văn Tùng cưới vợ
Chia sẻ
Đại diện Đội Cảnh sát Giao thông (CSGT) đường bộ số 7 (Phòng CSGT Công an TP.Hà Nội) đã cử cán bộ phối hợp với Công an phường Thanh Liệt xác minh làm rõ vụ việc một người đàn ông rút chìa khóa xe khách trên đường Vành đai 3 rồi bỏ đi.
Chia sẻ
Ra ngoài đường lúc trưa và chiều nay ở Hà Nội có thể cảm nhận rõ cái nóng như thiêu đốt khi nhiệt độ lên tới 50 độ C. Nhiều người cho biết bị khó thở, sốc nhiệt và rát bỏng tay.
Chia sẻ
Sophia - con gái út nhà Hồng Đào - Quang Minh ở tuổi ngoài đôi mươi có vẻ xinh đẹp và sở hữu đôi chân dài như hoa hậu.
Chia sẻ
Đà Nẵng đã hoàn tất xử lý 1.926 tàu cá “3 không”, đồng thời đẩy mạnh kiểm soát thiết bị giám sát hành trình và cấp phép khai thác, hướng tới mục tiêu gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC).
Chia sẻ
Các trường dự đoán điểm chuẩn đại học năm 2025 sẽ tương đương hoặc giảm hơn so với năm 2024, thí sinh lưu ý các thông tin sau đây. Dự đoán, năm nay, một số ngành có sức cạnh tranh cao là Thương mại điện tử, Marketing, Kinh doanh quốc tế, Luật...
Chia sẻ
Sắp kết thúc thời gian thanh toán nguyện vọng đại học 2025, nhiều thí sinh thắc mắc bao giờ công bố điểm chuẩn đại học 2025. Trước khi công bố, một khâu rất quan trọng để làm cơ sở cho các trường có căn cứ “chốt” điểm chuẩn đại học 2025 chính thức, đó là lọc ảo.
Chia sẻ
Loại rau này nông thôn xưa nhà nào cũng trồng, nay hái bán vài chục nghìn 1 ký, ăn nhiều mát, bổ còn giúp sáng mắt, giải độc.
Chia sẻ
Người đẹp Nguyễn Phương Thảo xuất sắc giành vị trí Á hậu 2 - Hoa hậu Môi trường Quốc tế Việt Nam 2025. Cô vừa có dịp khoe sắc cạnh Top 3 chung cuộc.
Chia sẻ
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra mạnh mẽ, ngành bán dẫn là mũi nhọn không thể thiếu của các lĩnh vực công nghệ như trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, Internet vạn vật… Việc chậm chân trong lĩnh vực này đồng nghĩa với việc bỏ lỡ cơ hội lớn trong cuộc cạnh tranh toàn cầu về công nghệ và năng lực quốc gia.
Chia sẻ
Không đạt được giải pháp ngoại giao nào cho cuộc khủng hoảng con tin, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang thúc đẩy một "giải pháp quân sự" nhằm giải cứu những con tin còn lại đang bị lực lượng Hamas bắt giữ tại Gaza, một quan chức Israel nói với ABC News hôm Chủ nhật.
Chia sẻ
Vô tình bị lửa “thiêu”, cây cổ thụ là một đa hàng trăm tuổi phía sau An Khê đình (Khu di tích Tây Sơn Thượng đạo, phường An Khê, tỉnh Gia Lai mới) suy yếu dần, có nguy cơ bị chết. Với tinh thần trách nhiệm cao, ông Ngô Văn Đường-Câu đình (người trông giữ, hương khói đình làng) đã cứu sống cây đa này.
Chia sẻ
Hơn 700 nông dân tại Lâm Đồng đã được tập huấn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách, giúp tăng năng suất và bảo vệ môi trường. Mô hình đang mở ra hướng đi bền vững cho cây sầu riêng tại Tây Nguyên.
Chia sẻ
Sau khi chia tay CLB Trường Tươi Đồng Nai (tiền thân là CLB Trường Tươi Bình Phước), HLV Huỳnh Quốc Anh đã nhanh chóng tìm được bến đỗ mới. Theo đó, ông đã nhận lời ngồi "ghế nóng" tại CLB Gia Định FC.
Chia sẻ
Sacombank vừa được Vietnam Report và Báo VietNamNet công bố nằm trong Top 10 Ngân hàng Thương mại Việt Nam uy tín năm 2025, đồng thời vươn lên Top 5 Ngân hàng TMCP tư nhân uy tín và góp mặt trong Top 50 Công ty đại chúng uy tín và hiệu quả (VIX50). Đây là kết quả của quá trình đánh giá độc lập dựa trên các tiêu chí định lượng tài chính, uy tín truyền thông và khảo sát thực tế từ các thành phần liên quan trong thị trường tài chính – ngân hàng.
Chia sẻ
Ngày 28/7/2025, trong khuôn khổ chuyến công tác tham dự Hội nghị các Chủ tịch Quốc hội thế giới lần hứ 6 và tiến hành các hoạt động song phương tại Geneva (Thụy Sĩ), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã chứng kiến Lễ ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) và Công ty Trade Data Monitor (TDM) - nhà cung cấp dữ liệu thương mại hàng đầu thế giới.
Chia sẻ
Viện Kiểm sát nhân dân TP.HCM đã ban hành cáo trạng truy tố Bạch Tấn Cường, Phó giám đốc Công ty Tân Phong Vận, Võ Thanh Tuấn và tám người khác. Trong vụ án này, có 5 cựu cán bộ hải quan bị cáo buộc về tội nhận hối lộ.
Chia sẻ
Thứ trưởng Ngoại giao Nga Alexander Grushko cho biết trong một cuộc phỏng vấn với tờ Izvestia rằng thiệt hại của EU do chấm dứt hợp tác với Nga trong lĩnh vực năng lượng và việc hạn chế thương mại đã vượt quá một nghìn tỷ euro.
Chia sẻ
Nhiều nhà thầu tại Đà Nẵng đồng loạt đề nghị chấm dứt hợp đồng thi công các dự án đầu tư công giữa chừng. Tình trạng trượt giá vật liệu xây dựng, khan hiếm nguồn cung và áp lực thi công kéo dài được cho là nguyên nhân khiến họ buộc phải “rút lui”.
Chia sẻ
Một pho tượng đồng kỳ lạ vừa được phát hiện trong một am gạch ở miền Trung, mang dung mạo lạ chưa từng thấy: đầu đội mũ cánh chuồn kiểu Tây Nguyên, thân mặc áo quan Đại Việt thời Lê. Dòng chữ khắc sau lưng càng làm dấy lên nghi vấn: Đây có thật là Đức Thánh Trần? Và ai là người đã tạo ra pho tượng kỳ bí này giữa vùng đất xa lạ?
Chia sẻ
Cùng bị đau đầu, buồn nôn kéo dài, 3 người hàng xóm rủ nhau đi khám. Chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh khiến mọi người choáng váng.
Chia sẻ
Nam diễn viên Chu Long Quảng, người để lại dấu ấn sâu đậm với vai Phật Tổ Như Lai trong bộ phim truyền hình “Tây du ký” năm 1986, đã qua đời ở tuổi 86.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu 
